اين خبر كه پس از ماه‌ها رايزني مقامات سازمان حج و زيارت و وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامي با مقامات سعودي، هفته گذشته به‌صورت قطعي اعلام شد، پس از فاجعه كشتار حجاج در منا و كم‌كاري‌هاي سعوديها آغاز شد و با قطع روابط ديپلماتيك 2 كشور ادامه يافت تا اينكه كارشكني‌ها و خواسته‌هاي خارج از عرف آنها باعث شد براي حفظ كرامت و عزت حجاج ايراني، ايران عملا مجبور شود از حضور در حج امسال صرف‌نظر كند. اما اين اتفاق در تاريخ روابط ايران و عربستان براي بار اول رخ نمي‌دهد. پيش از اين نيز در زمان امام خميني(ره) ايران تصميم گرفت به‌دليل رفتارهاي بي‌شرمانه سعوديها انجام اين فريضه را متوقف كند. حال سؤال اينجاست كه با وقوع چنين اتفاقي، تكليف زائران ايراني كه مستطيع هستند و انجام اعمال حج به آنها واجب شده، چيست؟ آيا مي‌توان يك فريضه واجب شرعي را به‌دليل بي‌حرمتي‌هاي حاكمان مكه مكرمه به حجاج ايراني، به تأخير انداخت؟ اگر در اين ايام، فرد مستطيع جان باخت، تكليفي كه به گردن او بوده چه مي‌شود؟ براي پاسخ به اين سؤالات و پرسش‌هاي بيشتر مروري كرده‌ايم بر اتفاقات مشابه سالهاي گذشته، واكنش‌هاي امام و مراجع سني و شيعه. همچنين موضوع را با دفاتر تعدادي از مراجع معظم مطرح كرده‌ايم.
- چرايي لغو حج تمتع
حج تمتع سال گذشته با حوادث بسياري همراه بود. بعد از 2 حادثه سقوط جرثقيل و آتش‌‌سوزي در چادرهاي حجاج مصري، حادثه دلخراشي در مكه مكرمه و در سرزمين منا اتفاق افتاد كه در آن حدود 5هزار نفر از اتباع بيش از 18كشور كشته شدند. فاجعه منا كه بي‌شك نتيجه بي‌‌لياقتي عربستان سعودي در اداره حج و بي‌توجهي مسئولين اجراي اين كنگره عظيم جهاني و دنياي اسلام بود، عميق‌تر از آن بود كه بتوان آن را با سانسور رسانه‌‌اي پنهان كرد. در چنين شرايطي طبيعي بود كشورها نگراني‌هايي درباره جان‌حجاج خود پيدا و تلاش كنند شرايط را براي حضور بهتر هموطنان خود فراهم كنند. از همين رو بود كه جمهوري اسلامي ايران با نگاهي معنوي، وحدت‌آفرين، توسعه‌بخش اُخوت ديني و اسلامي و پرهيز از فرقه‌گرايي و طايفه‌‌گري برنامه‌ريزي براي حج امسال را آغاز كرد. ايران بارها اعلام كرد كه هيچ‌گونه ترديدي براي اقامه حج ندارد و همچنان مصمم به برگزاري حجي با شكوه است. اين در حالي است كه چند دوره از مذاكرات حج تمتع امسال با وجود پيگيري‌هاي كشورمان براي امضاي بموقع تفاهمنامه حج، به‌علت همكاري نكردن مسئولين سعودي تحت‌تأثير مسائل سياسي لغو شد.
- هتك حرمتي كه قلبمان را به درد آورد
نوروز 94 در حالي‌كه عده‌اي از مردم، سفر حج را در تعطيلات نوروزي تجربه مي‌كردند، ماجرايي تلخ اتفاق افتاد كه نه‌تنها جامعه ايران كه هر انسان شريفي را خشمگين و منقلب كرد. اين اتفاق در هشتم فروردين‌ماه در فرودگاه جده عربستان رخ داد؛ فرودگاهي كه قبل از اين نيز شاهد اهانت به حجاج ايراني بود؛ از انگشت‌نگاري كامل و اسكن چشم زائران ايراني گرفته تا آن روز كه به هتك حرمت و تعرض رسيد. موضوع هتك‌حرمت 2نوجوان ايراني تا چندروز بعد به‌طور رسمي اعلام نشده بود تا اينكه وزارت خارجه با تأييد رسمي اين خبر از تلاش‌هاي خود براي پيگيري اين ماجرا گفت و با «شبه تجاوز» خواندن اين اقدام، تأكيد كرد كه در حادثه رخ داده هيچ‌گونه تعرضي به مفهوم تجاوز صورت نگرفته است. روابط تيره‌و‌تار ايران و عربستان كه در طول ماه‌هاي قبل از اين حادثه و به‌ويژه با حمله عربستان به يمن رو به سردي رفته بود، در موسم حج به اشكال مختلف خود را نشان داد. در عين حال كارشكني‌هاي عربستان در روند صدور ويزا باعث شد كه اعزام زائران ايراني به حج عمره لغو شود.
- حج خونين سال 1366شمسي
براي مرور ماجراهاي تعطيل شدن سفر حج تمتع لازم نيست حتما سراغ تاريخ‌شناسان برويم. ذهن هر ايراني‌اي كه سال 1366شمسي را به ياد بياورد، حتما با ماجراي حج خونين آن سال آشناست. ماجرا از اين قرار بود كه بعد از انقلاب اسلامي به‌دليل روابط سياسي متشنج ايران و عربستان، حج نيز تحت‌تأثير قرار گرفت. در سال 1366 دولت عربستان با برگزاري مراسم برائت از مشركين مخالفت كرد. در نهايت مراسم برائت از مشركين در ششم ذيحجه سال 1407قمري برابر با مرداد 1366شمسي برگزار شد و پليس عربستان با گازهاي سمي و خفه‌كننده و تيراندازي به سمت حاجيان، 400نفر از آنها را به شهادت رساند. اين حج خونين به قطع كامل روابط سياسي ايران و عربستان و تعطيلي حج ايرانيان به‌مدت 3سال منجر شد.
- واكنش امام خميني ره به كشتار زائران ايراني
هرچند به لحاظ سياسي و شرعي نمي‌توان شرايط تعطيلي حج تمتع در سال‌جاري را با نمونه‌هاي مشابه آن در تاريخ مقايسه كرد و هر موردي نيازمند فتوايي جداگانه و مختص به‌خود است اما بازخواني واكنش صريح و برحق امام خميني(ره) در ماجراي كشتار زائران مظلوم ايراني در مراسم برائت از مشركين سال 1366 شمسي خالي از لطف نيست. امام‌خميني(ره) در واكنش به اين حادثه خونين و براي نشان دادن مظلوميت ملت ايران، آلسعود را براي تصدي امور كعبه و حج بي‌لياقت دانستند و در پيامي در دهم مرداد 1366مصادف با هفتم ذيحجه 1407هجري‌قمري خطاب به نماينده خود و سرپرست حجاج ايراني اعلام كردند: «آنها به‌دست خود اسباب افتضاح و رسوايي خود را فراهم كردند. ما اگر مي‌خواستيم به جهان اسلام ثابت كنيم كه كعبه‌داران كنوني لياقت ميزباني سربازان و مهمانان خدا را ندارند و جز تأمين آمريكا و اسرائيل و تقديم منافع كشورشان به آنها كاري از دستشان بر نمي‌آيد، به اين خوبي نمي‌توانستيم بيان كنيم و به اين اندازه كه كارگزاران بي‌اراده حاكميت سعودي در اين قساوت و بي‌رحمي عمل كردند، موفق نمي‌شديم».
- در سال 1370روابط از سر گرفته شد و كاروان حج ايران به عربستان عزيمت كرد.
نكته قابل توجه اين است كه رهبر معظم انقلاب اسلامي، حضرت آيت‌الله خامنه‌اي در پاسخ به نامه حجت‌الاسلام والمسلمين محمدي ري‌شهري، نماينده ولي فقيه و سرپرست حجاج ايراني، درباره اقدام دولت سعودي در جلوگيري از برگزاري آيين برائت از مشركين، نامه‌اي صادر كردند با اين مضمون كه «حركت تلخ و غيرمسئولانه و غيرمنطقي دولت سعودي در جلوگيري از آيين برائت حجاج محترم در مكه مكرمه (زاده‌ا‌الله شرفا) مايه تعجب و تأسف شد. براي اينجانب قابل‌قبول نيست كه دولتي كه خدمت به زائران بيت‌الله را متعهد شده است، از انجام مراسمي كه مايه اتحاد مسلمين و موجب عزت ملت‌هاي اسلامي و گوياي نفرت از مستكبرين و دشمنان جهان اسلام است، جلوگيري كند.»
- واكنش مراجع به تعطيلي حج امسال
«عزت و كرامت انسان بسيار بالاست و ما مي‌خواهيم عزت خود را حفظ كنيم بنابراين مراسم حج در پرتو عدم‌وجود امنيت و عزت، واجب نيست.» اين فرازي از فرمايشات آيت‌الله نوري‌همداني در واكنش به تعطيلي حج امسال است. اين مرجع تقليد شيعيان افزوده است: « مسجدالحرام متعلق به عربستان نيست بلكه مال خداوند است و خداوند مي‌گويد كه اين مسجد از آن مردم است اما عربستان با قدرت و امكانات و سرسپردگي به آمريكا و صهيونيست‌ها به كشتار مردم مي‌پردازد. » از ديگر سو و پيش از اعلام قطعي خبر تعطيلي حج تمتع امسال، مولوي عبدالحميد، امام جمعه اهل‌سنت زاهدان طي نامه‌اي به پادشاه عربستان‌سعودي، از وي خواسته بود زمينه تشرف حجاج ايراني را به فريضه حج در سال‌جاري فراهم كند. در بخشي از نامه مولوي عبدالحميد به ملك‌سلمان آمده بود:« از آنجا كه مردم ايران‌زمين داراي تمدن ديرينه هستند، هرگز در تردد حجاج بيت‌الله‌الحرام مزاحمت ايجاد نخواهند كرد و در اجراي مقررات برگزاري حج، همكاري لازم را به عمل خواهند آورد. در شرايط فعلي كه تفرقه، چنددستگي و بدبيني در جهان اسلام موج مي‌زند و دشمنان درصدد تشديد اختلافات هستند، خالي شدن جاي حجاج ايراني در مراسم حج هرگز به صلاح امت اسلامي نيست.»
- چه بايد كرد؟
پس از اعلام خبر تعطيلي حج تمتع امسال، سؤالات شرعي بسياري از هموطنان را با كارشناسان فقهي بعثه مقام‌معظم رهبري و دفاتر مراجع معظم تقليد در ميان گذاشتيم؛ سؤالاتي از قبيل اينكه آيا در اين شرايط تكليف از گردن مكلف ساقط مي‌شود يا خير؟ آيا مي‌توان از ساير كشورها براي رفتن به حج اقدام كرد؟ آيا مي‌توان پول حج امسال را كه لغو شده است در ساير امور خرج كرد؟
كارشناسان اين حوزه‌ها در هر زمينه پاسخ‌هاي مبسوط و دقيقي به ما ارائه دادند اما همگي بر اين نكته تأكيد داشتند كه اينگونه موارد تنها پاسخي به شخص سؤال‌كننده است و با توجه به تغيير شرايط فرد، شرايط مستطيع‌شدن و اعزام او به حج از طريق كاروان‌هاي زيارتي كشورهاي ديگر تغيير مي‌كند. به‌عبارت ديگر براي داشتن حكم كلي و عمومي در مورد پرسش‌هاي فقهي بايد منتظر نظر نهايي از سوي مراجع معظم تقليد ماند. هرچند تعدادي از مراجع در بيانات خود به وضعيت نامطلوب ايجاد شده براي حج اشاره كرده و عملا مي‌توان گفت وجوب حج امسال را ملغي اعلام كرده‌اند اما تاكنون هيچ فتواي رسمي در اين خصوص اعلام نشده است. از ديگر سو، هر يك از هموطنان عزيز كه به هر دليلي مي‌خواهند از تكليف شرعي خود زودتر مطلع شوند مي‌توانند با دفاتر مراجع معظم تقليد تماس بگيرند و به‌صورت فردي با اعلام شرايط خود، از تكليف شرعي خود مطلع شوند.
- بازخواني پيام تاريخي امام‌خميني‌ره
كشتار حجاج ايراني در حج سال66 منجر به صدور پيامي تاريخي از سوي امام‌خميني(ره) شد كه بازخواني آن در زماني كه حج تمتع لغو شده است، يادآور خيانت و ظلم وهابيت در دوران گوناگون تاريخ است. امام‌خميني(ره) در بخشي از اين پيام مهم و تاريخي فرمودند: «ما در عين حال كه شديدا متاثر و عزادار از اين قتل‌عام بي‌سابقه امت محمد صلي‌الله‌عليه و آله‌وسلم و پيروان ابراهيم حنيف و عاملين به قرآن كريم گرديده‌ايم ولي خداوند بزرگ را سپاس مي‌گزاريم كه دشمنان و مخالفين سياست اسلامي ما را از كم‌عقلان و بي‌خردان قرار داده است، چرا كه خودشان هم درك نمي‌كنند كه حركت‌هاي كورشان سبب قوت و تبليغ انقلاب ما و معرف مظلوميت ملت ما گرديده است و در هر مرحله‌اي، سبب ارتقاي مكتب و كشورمان را فراهم كرده‌اند كه اگر از صدها وسيله تبليغاتي استفاده مي‌كرديم و اگر هزاران مُبلغ و روحاني را به اقطار عالم مي‌فرستاديم تا مرز واقعي بين اسلام راستين و اسلام آمريكايي و فرق بين حكومت عدل و حكومت سرسپردگان مدعي حمايت از اسلام را مشخص كنيم، به‌صورتي چنين زيبا نمي‌توانستيم».
در بخش ديگري از پيام امام‌خميني(ره) مي‌خوانيم: «حكومت سعودي مطمئن باشد كه آمريكا لكه ننگي بر دامنش نهاده است كه تا قيام قيامت هم با آب زمزم و كوثر پاك نمي‌شود و خوني كه از دل اقيانوس بزرگ ملت ما بر سرزمين حجاز جاري شده است، زمزم هدايتي براي تشنگان سياست ناب اسلام گرديده است كه ملت‌ها و نسل‌هاي آينده از آن سيراب و ستمكاران در آن غرق و هلاك مي‌شوند و ما همه اين جنايت‌ها را به‌حساب آمريكا گذاشته‌ايم و به ياري خدا و در موقع مناسب به‌حساب آنان خواهيم رسيد و انتقام فرزندان ابراهيم را از نمرودها و شياطين و قارون‌ها خواهيم گرفت».
- خدا ازشان نگذرد
پاي درددل و نگراني‌هاي كساني كه امسال موفق نمي‌شوند به حج بروند
ايرانيان زيادي امسال به شوق ديدن بيت‌الله‌الحرام، ديداري كه بعد از سال‌ها انتظار مي‌توانست به وقوع بپيوندد، روز خود را به شب رساندند تا دهه اول ماه ذي‌الحجه راهي مكه مكرمه شوند. با لغو حج تمتع سال 95 اين افراد بايد آرزوي اين سفر را حداقل تا سال آينده در دل خود نگه دارند. با تعدادي از آنها همكلام شديم تا از رسيدن به آرزويي بگويند كه حالا با بدعهدي سعوديها به تعويق افتاده است.
از دست رفتن فرصت حج
رقيه گلپايگاني، خانمي است كه حدود 80سال سن دارد و نامش جزو زائران امسال ثبت شده بود. او مي‌گويد: «من به‌دليل كهولت سن و بيماري نمي‌دانم تا سال آينده زنده خواهم بود يا نه و درصورت زنده بودن هم به‌احتمال زياد در اثر بيماري صعب‌العلاجم توان عزيمت به حج را نخواهم داشت. اين در حالي است كه تمام عمر آرزوي حج تمتع را داشتم و با اذيت سعوديها اين فرصت از دست رفت».
حج با كاروان كشورهاي ديگر؛ صحيح يا غلط؟!
تمكن اقتصادي عده‌اي از افراد باعث شده كه فكر حضور در حج تمتع از طريق كشورهاي ديگر به ذهن‌شان خطور كند. سعيد زائري، جوان 21سالهاي است كه امسال مستطيع شده بود؛ «در حال حاضر توان مالي و شرايطي را دارم كه از كشور ديگري به حج تمتع مشرف شوم. اما از دفتر علما پرسيده‌ام و گفته‌اند كه ايراني بودن ما قابل تشخيص است و خوف خطر وجود دارد.» اين مطلب را زهرا ناظمي كه خانمي 35ساله است هم مطرح مي‌كند؛ «عده‌اي از مردم مي‌گويند چون خانم ايراني هستيم، علاوه بر خطر جاني، خوف آزار و هتك‌حرمت هم وجود دارد و به همين دليل جز در كاروان ايراني نمي‌توانم عضو شده و اعزام شوم.» البته نظر قطعي و فصل‌الخطاب درباره دغدغه‌ها و پرسش‌هاي عمومي مردم درباره حج تمتع، فتواهايي از بيت مقام‌معظم رهبري و ساير مراجع عظام تقليد است و به نظر مي‌رسد كه حكم شرعي هم در اين مورد معطوف به حفظ عزت و كرامت مسلمين خواهد بود .
شرايط استطاعت از دست برود، چه؟!
نجمه تربتي از خراسان قصد داشته امسال راهي حج شود. او 67سال سن دارد و مي‌گويد روزي كه به او گفتند امسال نوبت توست، اشك در چشمانش حلقه زده و زانوهايش سست شده است؛ «خدا از اين سعوديها نگذرد كه اينطور با دين و اعتقاد مسلمانان بازي مي‌كنند. دل من و احتمالا بسياري از پيرزن‌ها و پيرمردهاي هم‌سن و سال من شكست. معلوم نيست ما تا سال آينده زنده باشيم يا نه. جوانان فرصت دارند اما ما پيرترها... . خلاصه بگويم من يكي اگر نتوانم كعبه را ببينم از حق خودم بر گردن آلسعود نمي‌گذرم.»
بهانه‌هاي سعودي
سعيد اوحدي رئيس سازمان حج و زيارت درباره تفاهمنامه‌اي كه طرف عربستاني مدنظر داشت نكاتي را مطرح و تأكيد كرد كه عربستان براي نپذيرفتن زائران ايراني اراده جدي دارد. اين موارد، تعدادي از بهانه‌جويي‌هاي رژيم آلسعود است كه مقامات ايران را مجبور كرد براي حفظ كرامت و عزت حجاج، از اعزام حجاج ايراني به اين سفر معنوي صرف‌نظر كنند.
هرگونه نصب پرچم در ساختمان‌هاي ايران در زمان اقامت و در مسيرهاي حركت زائران ايراني ممنوع است.
آنها تعداد درمانگاه‌هاي ايران را به ۳ درمانگاه در مدينه و ۴درمانگاه در مكه محدود كردند درحالي‌كه قبلا ۱۲درمانگاه شبانه‌روزي داشتيم و داروهاي زائران را از ايران منتقل مي‌كرديم.
۱۰ مورد محدوديت امكان بردن دارو از ايران را در اين تفاهمنامه به‌صورت تحكمي و دستوري قيد كرده بودند و حتي جزئيات اسامي پزشكان ما ازجمله اينكه چه تعداد پزشك عمومي و متخصص باشند در اين تفاهمنامه گنجانده بودند كه در سالهاي قبل اين محدوديت‌ها را نداشتيم.
يكي ديگر از محدوديت‌هايي كه اعمال كرده بودند اين بود كه اسامي كاركنان بعثه مقام‌معظم رهبري و سازمان حج و زيارت را به همراه سمت و سوابق آنها مي‌خواستند.
يكي از محدوديت‌هاهم اين بود كه زائران ايراني حق برگزاري هيچ‌گونه مراسمي را در محل‌هاي اقامت ندارند.
به آنها اعلام كرديم كه در مسيرهاي پرتردد ازجمله در رمي‌جمرات بايد چادرهاي امداد و مراكز پزشكي ما مستقر شوند اما آنها موافقت نكردند و آن را ممنوع و صراحتا اعلام كردند كه هرگونه استقرار درمانگاه‌هاي پزشكي در منا و عرفات ممنوع است.
- عربستان قابل اعتماد نيست
آيا از كشور ثالث براي رفتن به حج اقدام كنيم؟
يكي از سؤالات مهم و جدي حجاج ايراني اين است كه آيا مي‌توان از ساير كشورها براي اعزام به حج اقدام كرد يا خير؟ معاون حج سازمان حج و زيارت در پاسخ به اين پرسش گفته است كه با توجه به فضاي موجود در كشور عربستان، به هيچ عنوان توصيه نمي‌كنيم كه شهروندان ايراني از طريق كشور ثالث براي رفتن به حج اقدام كنند.
حميد محمدي به تجربه سالهاي گذشته اشاره كرده است كه به‌دليل سوءمديريت عربستان در اداره مناسك حج، مشكلات متعددي براي زائران ايراني رخ داده است و فاجعه منا نيز تأييدي بر بي‌كفايتي رژيم آلسعود در اداره مراسم حج است. او گفته است: هم‌اكنون ايران و عربستان با يكديگر روابط ديپلماتيك ندارند، به همين دليل ممكن است كه مشكلات متعددي براي شهرونداني كه مي‌خواهند به حج بروند پيش بيايد كه حتي جنبه امنيتي پيدا كند، از همين رو سازمان حج و زيارت به ايرانيان هشدار مي‌دهد كه براي رفتن به حج از طريق كشور ثالث اقدام نكنند. او در نهايت توصيه كرده است: به شهروندان ايراني مي‌گوييم كه عربستان به هيچ عنوان قابل اعتماد نيست.
- هزينه حج تمتع را نبايد در هيچ كار خير ديگري خرج كرد
كارشناس امور فقهي به يكي از مهم‌ترين شبهه افكني‌ها در مورد حج پاسخ مي‌دهد
« سفر حج به‌معناي ريختن پول ما در جيب كشورهاي ديگر است!» ابهام بي‌اساس و شبهه‌اي كه بين مردم ايجادشده تا ريشه‌هاي يك كار اعتقادي را سست ، آن هم با ايجاد اين سؤال كه آيا مي‌توان هزينه حج را در كارهاي خير ديگري صرف كرد؟ حجت‌الاسلام حميد نيكزاد كه كارشناس امور فقهي است در اين‌باره توضيح مي‌دهد: «بايد دقت كنيم كه حج تمتع، واجب شرعي است و وقتي فردي مستطيع شود حتما بايد حج به‌جا بياورد. به اين ترتيب هيچ عمل ديگري نمي‌تواند جايگزين حج شود و در فرامين و دستورات اسلامي هيچ حكمي وجود ندارد مبني بر اينكه كار خير ديگري جايگزين حج شود. ما مأمور هستيم تكليفي را كه خداوند متعال برعهده ما گذاشته اجرا كنيم چراكه او ناظر بر امور انسان هاست و احكام را اينگونه وضع كرده كه هر انسان مستطيعي حتما حج به‌جا بياورد. پس اعمال خير، اعم از كمك در راه مدرسه‌سازي يا كمك به نيازمندان هرچند ضرورت دارد اما جايگزين اين واجب شرعي نخواهد بود». در اين ميان عده‌اي از افراد براي برانداختن اين آداب الهي به شبهات دامن مي‌زنند مبني بر اينكه اين زمان كه حج تمتع لغو شده، به جاي اينكه پول حج را به جيب كشورهاي ديگر بريزيد، در راه‌هاي ديگر خرج كنيد! حجت‌الاسلام نيكزاد در اين‌باره به احكام كلي حج اشاره و تصريح مي‌كند: «اين مسئله قابل‌توجه است كه حج را آييني بدانيم كه از زمان حضرت آدم عليه‌السلام وجود داشته و از زمان نبي‌مكرم اسلام بر مردم واجب شده است. بنابراين اگر از طريق برخي توجيهات بي‌اساس، اين موضوع مهم را با ادله بي‌منطق توجيه كنيم كه واجب شرعي انجام نشود، ادعاي مستندي نيست.» اين كارشناس فقهي تأكيد مي‌كند: «در مسائل مربوط به حج بايد مانند ساير امور شرعي طبق نظر علما و مراجع تقليد رفتار كنيم. اگر در شرايط خاصي، مراجع كه عالم به دين هستند، به اين نتيجه برسند كه انجام حج به صلاح نيست و آن را تحريم كنند، بايد از ايشان تبعيت كنيم اما اگر عده‌اي كه هيچ تخصصي در حوزه دين ندارند اظهارنظرهاي بي‌اساس و دور از احكام اسلام ارائه كنند طبيعتا اين نوع اظهارات قابل‌توجه نيست.»
سال 72 هجري قمري
عبدالله بن‌زبير كه حاكم وقت حجاز بود، از طواف مردم به دور خانه كعبه و سعي ميان صفا و مروه جلوگيري كرد و سربازان او، مردمي كه آمده بودند و بخشي از اعمال حج را هم انجام داده بودند، از آنجا دور كردند و مانع از ادامه اعمالشان شدند.
سال 317 هجري قمري
سال ۳۱۷ هجري قمري براساس نقل در كتاب تاريخ اسلام، به‌دليل حمله و كشتار ابوطاهر برمكي، حج به‌طور كلي تعطيل شد و از اين سال تا سال ۳۲۷ تعطيل ماند؛ يعني ۱۰ سال كسي نتوانست به‌دليل ناامني به حج مشرف شود.
سال 398 هجري قمري
در سال ۳۹۸ هجري قمري حج تعطيل شد اما دليل اين تعطيلي در تاريخ ثبت نشده است.
سال 403 هجري قمري
در دوران حكومت ابوالفتوح كه از سال ۴۰۳ تا سال ۴۳۰ بر مكه حكومت مي‌كرد درگيري‌ها، شورش‌ها و راهزني‌هاي قبايل باديه نشين باعث شد كه بسياري از مردم علاقه‌مند ، از حج محروم شوند.
سال 562 هجري قمري
در سال ۵۶۲ نيز مراسم حج تمتع برگزار نشد كه علت اين تعطيلي هم ذكر نشده است.
سال 633 هجري قمري
وقتي قوم مغول به ايران حمله كردند نه‌تنها حج ايرانيان در سال 633قمري تعطيل شد بلكه در سال ۶۳۹ حج عراق هم متوقف شد.
سال 1213 هجري قمري
ميرزاي قمي كه از بزرگ‌ترين فقهاي شيعه است در سال ۱۲۱۲ به حج رفت اما سال بعد كه گزارش رسيد وهابيان با شيعيان رفتارهاي بدي دارند، وقتي از او استفتاء شد كه حال كه جان ما در خطر است آيا رفتن به حج واجب است؟ ايشان به صراحت تحريم حج را اعلام كرد.
سال 1323 هجري شمسي
حج سال 1322شمسي در حالي برگزار شد كه يك زائر ايراني از مردم يزد حين طواف، به‌دليل گرمي هوا دچار تهوع شد. مأموران حرم به بهانه اينكه او قصد آلوده‌كردن حرم را داشته، او را دستگير كردند و طي يك محاكمه غيرعادلانه او را گردن زدند. دولت ايران در سال 1323شمسي در اعتراض به اين حكم، به‌مدت 3 سال با كشور سعودي قطع رابطه و حج ايرانيان را ممنوع كرد.
سال 1366 هجري شمسي
حاجيان ايراني به‌علت برگزاري مراسم برائت از مشركين، با حمله شرطه‌هاي سعودي روبه‌رو شدند. در اين حمله وحشيانه 400نفر از زائران ايراني شهيد و بيش از 600نفر هم مجروح شدند. امام‌خميني (ره) در پيامي تاريخي، فتوا به تحريم حج و قطع روابط با عربستان سعودي دادند كه تا سال 1370ادامه داشت.