به گزارش روابط عمومی پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری، بهشتی این مطلب را در نشست تنظیم ساختار سند "باززنده‌سازی محدوده‌های تاریخی - فرهنگی ذیل سند ملی بازآفرینی شهری" که در محل پژوهشگاه برگزار شد مطرح ساخت.
بهشتی گفت: اگر روی اندیشه ایران شهری تأملی بیشتری صورت گیرد می‌تواند یک رویکرد نظری مفیدی در مواجهه با توسعه شهری باشد البته اندیشه ایران شهری که ما باید در این حوزه به آن توجه کنیم تنها مربوط به توسعه شهری نیست.
وی افزود: شهرهای ایران از همان ابتدا یعنی شهر سوخته تا سال 1335 مبتنی بر اندیشه ایران شهری توسعه پیدا می‌کردند.
او گفت: وزارت راه و شهرسازی امروز به این موضوع توجه کرده و آرزویش این است که توسعه شهری را نه تنها در بافت تاریخی بلکه در تمامی شهری‌های کشور مبتنی بر اندیشه ایران شهری مورد توجه قرار دهد.
بهشتی اظهار داشت: 168شهر است که تا سال 1335 شهر بوده‌اند و سابقه تاریخی شهر بودن داشته‌اند ولی شهرهایی هم داریم که سابقه شهر بودن ندارند مثل آران و بیدگل.
او با اشاره به ساخت برخی قصبات که بر اساس اندیشه ایران شهری ساخته شده بودند، افزود: البته وقتی صحبت از شهر می‌کنیم یک تفاوت ماهوی با مقیاس‌های زیست‌گاهی کوچکتر مانند روستاها و قصبات دارد.
رئیس پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری در ادامه اظهار داشت: با استفاده از بحث مجمل اندیشه ایران شهری که تا به حال مورد توجه قرار گرفته این توجه پدید آمده که ما رفتاری که با شهری‌های خود کرده‌ایم اکتفا کردن به تحلیل‌یافته‌ترین کمیات است.
او تأکید کرد: این پاسخگو نیست زیرا که ما در توسعه شهری به خیلی چیزها نظیر مسائل اجتماعی، حقوقی، فرهنگی و ... توجه نکرده‌ایم و این امر سبب شده در تعریف طرح‌های تفضیلی، جامع و ... جنبه‌هایی از شهر را مورد توجه قرار دهیم که اثرات آن چیزی است که هم‌اکنون پیش روی ما است.
بهشتی با اشاره به این نکته که در بحث توسعه شهری به چیزی توجه کرده‌اند که عنوانش را بازآفرینی شهری گذاشته‌اند، افزود: بازآفرینی شهری با رویکردهای قبلی که وجود داشته یک تفاوت ماهوی دارد، یکی از تفاوت‌ها این است که ذوجنبتین به بحث توسعه شهری نگاه می‌کند یعنی در ضمن داشتن نگاه فرهنگی، اقتصادی، اجتماعی و ... فقط و فقط کالبدی و به تحلیل‌یافته‌ترین کمیات اکتفا نکنیم.
بهشتی تأثیرات رویکرد اندیشه ایران شهری را اتفاق خوبی دانست که باید به صورت جدی بررسی شود و افزود: این نگاه حداکثری یک سر طیف است، یعنی زمانیکه ما می‌خواهیم فاعلانه رفتارمان را کلا تغییر دهیم که امیدوارم یک روز این اتفاق بیفتد.
وی گفت: سر دیگر طیف اتفاقی است که از سال 1340 به بعد در شهرهای ما اتفاق افتاده و بیشتر از هر چیزی تهاجم به نحوه توسعه شهری بوده است.
او افزود: آن بخشی که همچنان مظهر ایران شهری است و ما به آن بافت‌های تاریخی می‌گوییم، وضعیت تدافعی پیدا کرده و سعی کرده در برابر این تهاجم از خود دفاع کند و تا حد امکان آن را حفظ کند.
روزگاری در این حد می‌توانسته دفاع کند که تک اثرها را نشانه‌گذاری کند و بگوید من کاری به بقیه ندارم حالا این دو اثر را حفظ کنید.
بهشتی در ادامه با اشاره به ایجاد مکانیزم ثبت اثر و تعیین حریم افزود: اصولا مکانیزم حقوقی ثبت اثر و تعیین حریم یک مکانیزم تدافعی است و مشکلات مربوط به ارزش‌های داخل یک شهر را حل و فصل نمی‌کند. مثل اینکه موزه ملی ایران آتش گرفته و ما می‌توانیم تنها چهار شی را نجات دهیم و می‌بینیم که آنها کدامیک هستند جام حسنلو، جام مارلیک و ...
او در ادامه با اشاره به این نکته که اتفاقات شهرهایمان ما را به شرایط حداقلی راضی کرده است، افزود: ثبت و تعیین حریم آثار رفته رفته در دهه‌های هفتاد و هشتاد به ثبت بافت رسیده است و برای نخستین بار در دوران گذار شهر دماوند ثبت شده که البته واقعی نیست.
بهشتی تأکید کرد: هنگامی که از بازآفرینی مخصوصا از نظر امکان تحقق‌پذیری سخن گفته می‌شود نکته مهم این است که ما بدانیم در کجای طیف قرار داریم زیرا بیشتر اختلاف‌ها روی این طیف است.
وی افزود: عده‌ای می‌ترسند که اگر پایشان را بردارند آیا جای دیگری دارند که آن را بگذارند و عده دیگری به آن حداکثر می‌پردازند که به نظر من هنوز امکان‌پذیر نیست زیرا سرمایه‌های اجتماعی لازم را نداریم.
وی اظهار داشت: نقطه‌ای که در این طیف پیدا می‌کنیم اصطلاحات ما را تعیین می‌کند یعنی نباید این طور باشد که اصطلاحات ما حداکثری باشد ولی در واقع نتوانیم سراغ آن برویم.
او با اشاره به این نکته که در بحث نظری می‌توانیم راجع به هر جایی سخن بگوییم، افزود: نکته مهمتری که می‌تواند مورد توجه قرار گیرد این است که آنچه تحت عنوان بافت تاریخی می‌گوییم باید مورد تجدید نظر قرار گیرد، زیرا اینکه برای بافت تاریخی 168 شهر یک خط کشیده‌ایم و گفته‌ایم اینقدر هکتار یعنی هنوز در شرایط حداقلی به سر می‌بریم.
بهشتی تصریح کرد: اگر باغ‌های قزوین را در بافت تاریخی قرار داده‌ایم، پس مفهوم بافت را می‌دانیم ولی اگر قرار نداده‌ایم گویی هنوز در شرایط تدافعی به سر می‌بریم بنابراین باید بافت بر اساس موقعیتمان روی طیف تعریف شود.
او اظهار داشت:حرف‌های تمام کسانی که بحث‌هایشان معطوف به حداکثری است درست است ولی قابل تحقق نیست و حرف‌های تمام کسانی که می‌خواهند شرایط حداقلی را داشته باشند نیز درست است ولی الان زمان آن نیست.
رئیس پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری با اشاره به این نکته که وقتی شما در نسبت‌های جدیدی قرار گرفته‌اید دیگر نمی‌توانید به آنها اکتفا کنید، افزود: ما در بحث ثبت حریم هم به حداقل‌ها اکتفا کرده‌ایم زیرا که حداقل‌ها است که می‌گوید ارتفاع این میزان بیشتر نباشد و... در حالی که برای تعیین حریم واقعی شما باید خیلی چیزهای دیگر را در نظر بگیرید یعنی خیلی فاکتورهایی که می‌تواند برای یک اثر تهدیدکننده باشد.
بهشتی در بخش دیگری از سخنانش اظهار داشت: نمی‌دانم در این مورد که ما کجای این طیف بسر می‌بریم توافقی وجود دارد یا خیر، اگر نیست باید توافق کنیم و به سمت تحقق توسعه شهری مبتنی بر اندیشه ایران شهری گام برداریم و ببینیم چقدر می‌توانیم به آن نزدیک شویم.
او با تأکید بر اهمیت مستندسازی تاریخی افزود: این مستندسازی باید مبتنی بر اندیشه ایران شهری و سنت شهرسازی در ایران باشد و از آنجا که شناخت آن حکمی بوده پس مستندسازی هم باید با دید حکمی باشد که البته در این راه باید به ادبیات جهانی توجه داشته باشیم ولی به آن اکتفا نکنیم زیرا مبتنی بر اندیشه ایران شهری نیست ولی مستغنی از آن هم نیستیم.
- افزایش سرعت روند تخریب بافت‌های تاریخی
علیرضا انیسی عضو هیأت علمی پژوهشکده ابنیه و بافت‌های تاریخی - فرهنگی پژوهشگاه در این نشست با اشاره به سند"باززنده‌سازی محدوده‌های تاریخی - فرهنگی که ذیل سند ملی باز آفرینی شهری است" گفت: روند تخریب بافت‌های تاریخی کشور در دو دهه اخیر به هر دلیلی سرعت یافته است.
او افزود: این در حالی است که علاوه بر وزارت راه و شهرسازی، سازمان میراث فرهنگی نیز هنوز سیاست و راهبرد مشخصی در مواجه با تخریب بافت‌های تاریخی کشور ندارد.
انیسی بازآفرینی شهری را موضوع جدیدی در این حوزه عنوان کرد و اظهار داشت: در ادبیات بافت‌های تاریخی هنوز این واژه آشنا نیست و باید با تلاش و همکاری، نهادهای مرتبط از واژه‌های آشناتر در این حوزه استفاده کرد.
او با بیان اینکه قرار است سند باززنده‌سازی محدوده‌های تاریخی - فرهنگی با همکاری وزارت راه و شهر سازی، سازمان میراث فرهنگی و وزارت کشور تنظیم شود، تصریح کرد: به دنبال این هستیم که مشارکت پژوهشگاه به عنوان بخش علمی سازمان در این سند تبیین شده و این سند با یک همکاری موثر و استفاده از عقل و تفکر تنظیم شود.
- اجرای سند باززنده‌سازی محدوده‌های تاریخی - فرهنگی برای نخستین بار
محمد سعید ایزدی، معاون وزیر راه و شهرسازی و مدیرعامل شرکت عمران و بهسازی شهری نیز در این جلسه با اشاره به تعیین محدوده 168 شهر تاریخی کشور گفت: در این طرح برای اولین بار محدوده تاریخی شهرها در شورای معماری شهرسازی تصویب و مقرر شد سیاست‌های مواجه با آن تعیین و در نتیجه کنترلی بر فرآیند ساخت و ساز و حفاظت در این محدوده‌ها صورت گیرد.
او با اشاره به نبود سند قابل اتکا در این حوزه تصریح کرد: در بخش نظری کتابها و مقالات زیادی نوشته شده ولی در حوزه سیاست‌گذاری و مدیریت هنوز سند قابل اتکا و مورد وفاقی تنظیم نشده است.
وی هدف از تنظیم سند باززنده‌سازی محدوده‌های تاریخی - فرهنگی را دستیابی به یک مجموعه راهنما اعلام کرد که بتواند وحدت رویه‌ای در این موضوع بین دستگاهها و متولیان در حوزه حفاظت ایجاد کند.
ایزدی با بیان اینکه در بخش‌هایی از این حوزه آگاهی و وفاق وجود ندارد، افزود: در تنظیم این سند به دنبال ایجاد وفاق و آگاهی هستیم.
او با اشاره به پیش‌نویس سندی که با همفکری پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری تنظیم شده است، هفت بخش ساختار ارایه شده را مقدمه و کلیات سند، تهیه و تبیین مفاهیم مشترک، تهیه و تدوین بیانیه باززنده‌سازی محدوده‌های تاریخی فرهنگی، تهیه و تدوین نظام‌نامه نحوه اقدام، تهیه و تدوین شرح خدمات تهیه برنامه و طرح، تدوین ساختار و نظام مدیریت هماهنگ و یکپارچه، تدوین دستور العمل نهادینه‌سازی اعلام کرد.
ایزدی در ادامه پیشنهاد داد با تشکیل کمیته‌ای مشترک، سند باززنده‌سازی محدوده‌های تاریخی - فرهنگی ذیل سند ملی بازآفرینی شهری بصورت مشترک توسط پژوهشگاه و وزارت راه و شهرسازی تنظیم و برای نخستین بار دراین حوزه در ایران ملاک عمل قرار گیرد.
وی با اشاره به تجربه تدوین سند بازآفرینی در سال 1393 در وزارت راه و شهرسازی که باعث ایجاد تفاهم میان نهادهای مرتبط شد گفت: اگر بتوانیم در حوزه حفاظت هم به این چارچوب دست پیدا کنیم بسیار کارآمد است ولی لازمه آن این است که این سند با وفاق و هم‌اندیشی آماده شود.
او با اشاره به مفهوم میراث فرهنگی و حفاظت این موضوع را بسیار مهم دانست و گفت: با تشکیل یک شورای راهبردی و کمیته تدوین سند، باید ساختار سند باززنده‌سازی محدوده‌های تاریخی - فرهنگی در کوتاه‌ترین زمان ممکن مشخص شود.
- تدوین دستورالعمل بهتر از ارایه منشور
محمد حسن طالبیان معاون میراث فرهنگی سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری در این نشست گفت: در بحث باززنده‌سازی محدوده‌های تاریخی - فرهنگی جامعه جهانی هم به این اعتقاد رسیده که ارایه منشور کارساز نیست.
او افزود: در فضای بین‌المللی ایجاد شده تمامی کارشناسان به دنبال یک دستورالعمل اجرایی هستند تا بتوانند به آن استناد کنند.
- تببین واژگان در تهیه سند
مهناز اشرفی رییس پژوهشکده ابنیه و بافت‌های تاریخی - فرهنگی پژوهشگاه در این نشست گفت: برای تنظیم این سند باید از ابتدا روی تک تک موارد و 7 گام پیشنهادی تأکید کرد و مفاهیم و واژگان را به درستی تبیین کرد.
او تصریح کرد: وجود سندی در این حوزه هر چند موقت بسیار اهمیت دارد زیرا می‌تواند برای فعالیت‌ها الگو باشد.
ذات ا... نیکزاد کارشناس پژوهشکده ابنیه و بافت‌های تاریخی - فرهنگی نیز با اشاره به منشور حفاظت واشنگتن گفت: توجه به این منشور بصورت گسترده به بحث حفاظت شهرهای تاریخی پرداخته است و می‌تواند الگو و سند زیردستی مناسب برای تهیه سند باززنده‌سازی محدوده‌های تاریخی - فرهنگی باشد.
- از شهرهای کوچک شروع کنیم
علیرضا قلی‌نژاد عضو هیأت علمی پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری نیز در این نشست گفت: اینکه در چه مقیاسی احساس نیاز می‌کنیم و متناسب با آن این سند را تهیه می‌کنیم بسیار مهم است.
او با بیان اینکه در این حوزه مشکل منشور نیست بلکه دستور‌العمل‌های اجرایی است، افزود: این دستور‌العمل‌ها در هر موقعیت بر اساس پلاک باید تعیین شود به این ترتیب که کاری که در کرمان انجام می‌دهیم را در یزد انجام ندهیم.
وی اظهار داشت: در بحث نظری صحبت‌های زیادی است اما باید تمام این فعالیت‌ها عملی شوند به عنوان مثال در برخی از شهرهای کوچک بررسی شوند.
در ادامه سید مهدی مجابی، سید محسن حبیبی، محمد اصغر مرادی اساتید معماری و شهرسازی، فرزانه صادق مدیر کل معماری و طراحی شهری وزارت راه و شهرسازی و ...به بیان نظرات خود پرداختند.