10روز پيش بود كه تهيه نقشه‌هاي پهنه‌هاي گسلي محدوده شهر تهران به اتمام رسيد و براي تصويب نهايي به روي ميز معاون شهرسازي وزير راه رفت؛ نقشه‌هايي كه تهيه آنها از 12سال پيش مورد توجه قرار گرفته بود اما عمده كار آن از سال پيش شروع شد.
اينطور كه محمد شكرچي‌زاده، رئيس مركز تحقيقات مسكن و شهرسازي گفته پيش از اين اگرچه شهرداري تهران و سازمان زمين‌شناسي مطالعات گسترده‌اي را درخصوص گسل‌ها انجام داده بودند اما به‌خاطر نبود هماهنگي‌هاي لازم، نتيجه لازم حاصل نشده بود. به هر ترتيب اكنون نقشه‌هاي گسل‌هاي شهر تهران آن هم با وضوح 35صدم از تمام 22منطقه تهيه شده است.
با وجود اين نقشه‌ها، مشخصات نقطه به نقطه هر پلاك در پهنه‌هاي گسلي با دقت بسيار بالايي معلوم است. بنابراين ساخت‌وسازها در هر نقطه بايد مطابق مطالعات موجود نقشه‌ها صورت بپذيرد. در اين ميان ساخت بناهاي بالاي 12طبقه و همچنين ساختمان‌هاي حساس مثل بيمارستان‌ها روي پهنه‌هاي گسلي و حريم آنها ممنوع است.
- نقشه‌ها به‌روز شوند
نقشه‌هاي گسلي شهر تهران در مقياس يك به 2000 براي اعمال محدوديت‌هاي خطرگسيختگي سطحي در اين پهنه‌ها از سوي سازمان پيشگيري و مديريت بحران شهر تهران تهيه شده و مصوبه مشترك 5 نهاد را دارد. درواقع اين نقشه‌ها به تصويب كارگروه ملي مخاطرات زلزله، لغزش لايه‌هاي زمين، ابنيه، ساختمان و شهرسازي متشكل از سازمان زمين‌شناسي و اكتشافات معدني كشور، پژوهشگاه بين‌المللي زلزله‌شناسي و مهندسي زلزله، سازمان پيشگيري و مديريت بحران شهر تهران، شوراي شهر تهران و كميته دائمي استاندارد2800 رسيده است.
حال اين نقشه‌ها بايد مطابق سند اصلي طرح جامع شهر تهران از سوي شوراي‌عالي شهرسازي كشور به تصويب برسد و براي اعمال يك‌سري محدوديت‌ها در طرح تفصيلي شهر تهران گنجانده شود. اما واقعيت اين است كه براي كاهش مخاطرات ناشي از زلزله به‌خصوص براي ساخت بناهاي بلندمرتبه‌وجود چنين نقشه‌هايي كافي نيست.
احمد صادقي، رئيس سازمان پيشگيري و مديريت بحران شهر تهران در همين رابطه گفت كه پايتخت تهران علاوه بر اينها، نيازمند تهيه نقشه‌هاي ژئوتكنيكي پهنه‌ها، زمين لغزش و محدوده‌هاي خاك دستي نيز است. از سوي ديگر طول گسل‌هاي شهر تهران در حال افزايش است و به همين‌خاطر شناسايي و تدقيق آنها بايد استمرار يابد؛ آنگونه كه صادقي اعلام كرده طي چند سال اخير به گسل كن 4كيلومتر و به گسل نياوران 13كيلومتر افزوده شده است. پس اطلاعات نقشه‌ها هم بايد به‌روز شود.
- در وهله نخست، مديريت يكپارچه
يكي ديگر از مواردي كه اكنون در مسير تهيه ضوابط بلندمرتبه‌سازي با جديت بيشتري دنبال مي‌شود، وجود تاسيسات زيرين شهر و عكس‌العمل آنها هنگام زلزله است. اين مسئله پس از انفجار خط لوله گاز در منطقه شهران اهميت بيشتري يافت و حالا به‌عنوان چالشي جديد مطرح شده است. اگرچه در نقشه‌هاي گسلي تهران، تقاطع‌هاي شريان‌ها و تاسيسات حياتي با گسل‌ها مشخص شده اما اينكه تاسيسات شهري هنگام و پس از زلزله 4ريشتر به بالا چه واكنشي از خود نشان مي‌دهند نيز براي تدوين ضوابط بلندمرتبه‌سازي به ميان آمده است.
از طرفي براي ساخت بناهاي بالا 12طبقه با توجه به عمق بيشتر گودبرداري، داشتن اطلاعات نقطه‌اي از تاسيسات اهميت بسيار دارد. اقبال شاكري رئيس كميته عمران شوراي شهر تهران در اين خصوص گفت: نقشه‌هاي گسلي، ضوابط و محدوديت‌هاي جديدي در ساخت‌وسازها به‌ويژه در مورد بلندمرتبه‌ها اعمال مي‌كنند كه ايمني شهر را افزايش مي‌دهند اما نبايد فراموش كرد براي رفع نگراني‌ها در مورد تاسيسات شهري ابتدا بايد مديريت يكپارچه شهري شكل بگيرد.
آنچه شاكري بدان اشاره كرد، مورد تأكيد ساير اعضاي شوراي شهر تهران هم است. آنها پس از فاجعه شهران، يكي از اصلي‌ترين دلايل را نبود مديريت يكپارچه شهري و موازي و جداگانه عمل كردن سازمان‌هاي مختلف مثل شركت‌هاي گاز، مخابرات، آب و فاضلاب، برق منطقه‌اي و... در سطح شهر دانستند.
- تمركزها روي ضوابط بلندمرتبه‌سازي برود
حدود يك‌سال پيش منطقه جوادآباد در جنوب تهران 38بار به‌خود لرزيد تا هشدارهاي جدي نسبت به ميزان بافت فرسوده، ساخت‌وساز مقاوم و آمادگي در مقابل بحران داده شود. حالا پس از يك‌سال جوادآباد بازهم گهگاهي به‌خود مي‌لرزد كه آخرين بار آن چهارشنبه گذشته بود. اين زمين‌لرزه باعث شده تا بازهم هشدارها شدت بگيرد. رئيس كميسيون معماري و شهرسازي شوراي شهر تهران در همين ارتباط گفت: « تهران 13گسل اصلي فعال دارد.
تجربه زلزله‌هاي گذشته نشان داده كه شبكه‌هاي توزيع و انتقال برق، آب و گاز در موقع بروز بحران به‌شدت آسيب‌پذير مي‌شوند و به همين‌خاطر بايد اول از همه مديريت يكپارچه شهري شكل بگيرد.» محمد سالاري اضافه كرد كه به غير از پدافند غيرعامل و الزام در رعايت مقررات ملي ساختمان، دستگاه‌هاي مسئول بايد تدوين ضوابط ساخت‌وساز بناهاي بلند را جدي بگيرند. وي بر اين عقيده است كه تأخير در ابلاغ ضوابط بيش از اين مي‌تواند به شهر تهران و كلانشهرها آسيب بزند. سالاري تأكيد كرد تمركزها روي ضوابط بلندمرتبه‌سازي بيشتر شود تا حتي با ساخت فني بناهاي بلند در محدوده‌هاي مجاز، جلوي خسارات ناشي از زلزله احتمالي گرفته شود.