اطمينان مي‌دهيم كه موضوع افشاي اطلاعات شخصي و نقض حريم خصوصي 20ميليون مشترك تلفن همراه، مربوط به مشتركان اين اپراتور نيست.» اين پيامك را وقتي همراه اول براي مشتركانش فرستاد كه ايرانسلي‌ها مبهوت از انتشار دوباره اطلاعات شخصي 20ميليون كاربر‌شان، نمي‌دانستند چه جوابي به رسانه‌ها بدهند و چه پيامكي براي مشتركان ارسال كنند، ايرانسل اما همچنان در موضع «سايلنت» است. البته همراه اول تلاش كرد از تهديد پيش آمده براي ايرانسل يك فرصت بسازد و در بازار رقابت اپراتورهاي تلفن همراه كه هميشه همراه با شگرد‌هاي عجيب براي بي‌پاسخ گذاشتن شكايت‌هاي متعدد مردم از كيفيت تماس و وضعيت اينترنت بوده، چنين شيوه تبليغاتي چندان عجيب نيست، اما آيا اطلاعات شخصي ما همانگونه كه رقيب ديگر اين اپراتور گفته حفظ مي‌شود؟!
- اختلاف در تعريف
درباره اين گزارش همه‌‌چيز بستگي به اين دارد كه شما «اطلاعات شخصي» را چگونه تعريف كنيد. اگر منظور مواردي مانند محل سكونت، تلفن ثابت، كد ملي و... باشد، آنچه در مورد ايرانسل اتفاق افتاده شايد تنها نمونه جدي در اين زمينه باشد. اتفاقات مشابهي البته پيش از اين براي بانك افتاده و يا حتي در مورد همراه اول هم تلاش‌هايي براي سرقت بانك اطلاعاتي شده است. چه اينكه مرداد سال گذشته رئيس پليس فتاي تهران بزرگ از دستگيري سارق حرفه‌اي ديتابيس اين اپراتور خبر داد كه قصد داشت، اين فايل را به قيمت 150ميليون تومان به باند‌هاي سرقت بفروشد. هر چند ممكن است هر كدام از ما با نمونه‌هاي كوچكي از افشاي اطلاعات‌مان برخورد كرده باشيم ولي مورد فراگير همان مورد ايرانسل است.
اما اگر اينكه كسي شماره تلفن همراه‌تان و محدوده سكونت و محل كارتان را داشته باشد هم جزء «اطلاعات شخصي» تلقي كنيم، بايد بگوييم تقريبا اطلاعات همه ما لو رفته است. حالا نه‌تنها شبكه‌هاي بزرگ تجاري و تبليغاتي بلكه صاحبان كسب و كارهاي خرد هم‌چنين اطلاعاتي دارند و البته كه اين اطلاعات را به آساني به‌دست مي‌آورند. كافي است شما به يكي از سايت‌هاي فعال در حوزه ارسال پيامك انبوه مراجعه كنيد و از ديدن بسته‌هاي پيشنهادي آنها شگفت‌زده شويد. ارسال پيامك‌هاي ارزان‌قيمت به تفكيك منطقه، شهر، پيش‌شماره و اصناف كمترين كاري است كه آنها با دريافت مبالغ ناچيز انجام مي‌دهند. به اين ترتيب هر لحظه يك پيامك تبليغاتي براي شما ارسال مي‌شود اين پيامك‌ها زماني آنقدر زياد مي‌شوند كه شما تصميم مي‌گيريد، به‌طور كلي راه را بر دريافت همه آنها ببنديد. اما اين شركت‌ها و سايت‌ها اطلاعات شخصي ما را از كجا مي‌آورند؟
- نشت اطلاعات شخصي
در صفحه اول بسياري از اين سايت‌ها اعلام شده كه آنها اطلاعات خود را از اپراتور‌ها دريافت مي‌كنند و البته گمانه‌اي هم وجود دارد كه با اتصال تلفن‌هاي همراه به آنتن‌هاي هر محل، محل سكونت يا تردد آنها مشخص شده و از سوي اپراتور‌ها به فروش مي‌رسند. مديركل روابط عمومي همراه اول اما اين موضوع را تكذيب مي‌كند. داوود زارعيان با تأكيد بر اينكه از ابتدا قرار نبوده و نيست كه اطلاعات مشتركان كه زير يك آنتن خاص هستند، پيامك ارسال شود، مي‌گويد:
«اين سرويس هنوز در ايران به مشتركان ارائه نمي‌شود. شماره همراهي كه برايش پيامك تبليغاتي ارسال مي‌شود، هر‌كسي زير هر دكل مخابراتي مي‌تواند باشد.» وي سؤال همشهري را كه ارسال تبليغات يك فروشگاه كه از قضا محل سكونت مشترك در نزديك آن است چه توجيهي مي‌تواند داشته باشد، چنين پاسخ مي‌دهد: «ترديد نداشته باشيد كه اينطور نيست و آنها براي تعدادي از مشتركان به‌صورت تصادفي تبليغات ارسال مي‌كنند.
ادعاي اين شركت‌ها در دسترسي به اطلاعات مشتركان اپراتور همراه اول هم درست نيست و آنها بانك‌هاي اطلاعاتي خود‌ساخته دارند. به‌عنوان مثال، من از يك فروشگاه كت و شلوار مي‌خرم و شماره خود را براي دريافت پيشنهاد‌هاي ويژه به آنها مي‌دهم و اين فروشنده در طول ۱۰ سال گذشته اگر به 50هزار نفر جنس فروخته باشد يك بانك اطلاعاتي 50هزار نفره خواهد داشت كه براي اهالي فروشنده اين صنف مفيد است.
اما در طول اين 10سال شايد بسياري از مشتركان جابه‌جا شده و يا شماره تلفن خود را تغيير داده باشند. بنابراين بانك اطلاعاتي اين افراد ناقص و غيردقيق است.» او اصرار دارد هيچ شركتي كه محتواي پيامك انبوه توليد مي‌كند داراي بانك اطلاعاتي اپراتور‌ها نيست و اين اطلاعات ممكن است از جاي ديگري نشت كرده باشد؛ مثلا وقتي شماره خود را براي خريد خانه به مشاور املاك، براي ثبت نام در كنكور به مؤسسه آموزشي و براي تعمير خودرو به تعميرگاه مجاز داده باشيم.
دكتر زارعيان مي‌گويد: «آن بخش از بانك‌هاي اطلاعاتي كه مربوط به صنوف و مشاغل است هم به خواسته مشترك شاغل در صنف خاص درست شده است. البته خريد و فروش اطلاعاتي كه به‌عنوان مثال به شركت الف داده‌ايد به شركت ب خلاف است و درصورتي كه شاكي خصوصي داشته باشد اپراتور‌ها موظف به برخورد هستند.» شركت‌ها مي‌گويند كه از اپراتور‌ها اطلاعات مي‌گيرند و اپراتور‌ها اين موضوع را تكذيب مي‌كنند، هر چه هست تقريبا بخشي از اطلاعات همه ما در اختيار شركت‌هاي تبليغاتي است.
- اين مشكل را مجلس پيگيري كند
سوءاستفاده از اطلاعات شخصي افراد از قبيل شماره تلفن همراه هرچند خلاف صريح قانون نيست اما مطابق با قوانين كشور هم نيست، لذا يك سوءاستفاده غيراخلاقي محسوب مي‌شود. براي جلوگيري از اين كار لازم است قانوني داراي ضمانت اجرا در مجلس تصويب شود كه نهاد‌هاي دولتي و غيردولتي كه اطلاعات شخصي افراد را براي امورمختلفي از آنها مي‌گيرند تنها با اجازه خود آنها مجوز انتشار داشته باشند. البته درآمدي كه از اين مسير كسب شده، مصداق «اكل مال بباطل» است و مي‌تواند از اموال مجهول‌المالك تلقي شود.
- حجت‌الاسلام جليل محبي، حقوقدان