پژوهشگاه ميراث فرهنگي، صنايع‌دستي و گردشگري كشور كه نزديك به يك‌ماه گذشته خبرنگاران را براي بازديد از وضعيت غار دژ اسپهبد خورشيد به فيروزكوه برده بود، ديروز به نقل از سامان توفيق سرپرست پروژه غار دژ اسپهبد خورشيد اعلام كرد: سرانجام تلاش و مداومت پيگيري‌ها براي توقف فعاليت‌هاي مخرب معادن و شكست محاصره سنگين بلندترين طاق طبيعي تاريخي جهان به نتيجه رسيد و جلسات متعدد همراه با پيگيري‌ها و اقدامات رسانه‌ها در ماه‌هاي گذشته به توقف فعاليت معادن در حريم غار دژ اسپهبد خورشيد واقع در منطقه دوآب جاده فيروزكوه منجر شد.
سرپرست پروژه غار دژ اسپهبد خورشيد به پژوهشگاه ميراث فرهنگي گفت: در نشست يكشنبه گذشته مسئولان اداره كل ميراث فرهنگي، صنايع‌دستي و گردشگري، اداره كل صنعت، معدن و تجارت و استانداري مازندران تصميم گرفته شد كه فعاليت معادن در حريم اسپهبد خورشيد تا اطلاع ثانوي متوقف شود و نسبت به جابه‌جايي معادن توسط اداره كل صنعت، معدن و تجارت استان مازندران اقدام لازم صورت گيرد.
به گفته وي در پي اين تصميم، يگان حفاظت ميراث فرهنگي همراه با نيروي انتظامي شهرستان سوادكوه به منطقه اعزام شدند و نسبت به ابلاغ دستور توقف و پلمب معادن واقع در حريم ازجمله معادن فلوئورين در بالا دست غار دژ اسپهبد خورشيد و معدن پروچشمه واقع در پايين‌دست آن اقدام كردند.
توفيق تصريح كرد: همزمان با اقدام‌هاي پژوهشي، مكاتبات و پيگيري‌ها و بازديد خبرنگاران از منطقه و تأكيد بر ضرورت جابه‌جايي معادن كه تا‌كنون ادامه داشت و به ثمر نشست، سرانجام محاصره ده‌ها‌ساله غار دژاسپهبد خورشيد توسط معادن و تخريب آن پايان يافت.
- فعاليت 18معدن در دامنه اسپهبد
ساختار طبقات پلكاني شامل ۱۷پله، قوس‌هاي گهواره‌اي، بقاياي ورودي شاه‌نشين، قوس‌هاي مستحكم دوران ساساني، راهروهاي منتهي به انبارها، بقاياي ۶ اتاق، اتاق‌هاي نگهباني و... از آثار معماري به جاي مانده از دوره ساساني در غار دژ اسپهبد خورشيد است.
براساس آنچه اعلام شده است حدود ۱۵ سال از فعاليت معادن در حريم غار دژ تاريخي اسپهبد خورشيد مي‌گذرد؛ معادني كه درون حريم 500هكتاري اين محوطه تاريخي با حدود ۲۰۰متر فاصله از اين بنا فعاليت مي‌كردند. لودرهاي 18معدن در پايين دامنه غار اسپهبد خورشيد فعاليت مي‌كردند و باستان‌شناسان داخل غار و در بالاي تپه 1420پايي مطالعات باستان‌شناسي خود را انجام مي‌دادند. تا آنكه سرانجام با تصميم دولت اين محوطه تاريخي از وجود معدنكاوي پاك شد و بدين‌ترتيب شاهكار معماري ساساني در مازندران نجات يافت.
- تخريب محيط زيست
پروژه نجات‌بخشي غار دژ اسپهبد خورشيد زيرنظر پژوهشگاه ميراث فرهنگي و گردشگري با محوريت بررسي‌هاي باستان‌شناسي و ساماندهي براي رفع تهديدات اثر از مهرماه ۱۳۹۴ شروع شده است. خبرنگاران حوزه ميراث فرهنگي در رسانه‌ها نيز در بازديد از اين اثر تاريخي اقدام به تهيه خبرها و گزارش‌هاي متعدد كردند و در مورد تهديد جدي اين اثر تاريخي و محيط‌زيست منطقه هشدار دادند و بر ضرورت تعطيلي فعاليت معدنكاوي در اين منطقه تأكيد كردند. معادن حريم غار دژ اسپهبد خورشيد و معادن متعدد ديگر منطقه كه يكي از زيستگاه‌هاي حفاظت‌شده مازندران است نابودي محيط‌زيست، آلودگي آب، نامرغوب‌شدن محصولات كشاورزي، تهديد سلامت مردم، كاهش تراكم درختان و... را به همراه داشت. غار دژ اسپهبد خورشيد از منحصربه‌فرد‌ترين استحكامات دفاعي ايران و يكي از شاهكارهاي معماري دوره ساساني است. همچنين طاق طبيعي غار دژ اسپهبد خورشيد با دهانه ۸۵ در ۹۵متر به‌عنوان بلندترين طاق طبيعي دنيا بعد از طاق شيبتون در چين معرفي شده است.