مسعود سلطاني‌فر همچنان رويكرد اصلي خود را بر دفاع از موضوع گردشگري و پروژه‌هاي در حال ساخت در بخش تاسيسات گردشگري به‌ويژه احداث هتل‌هاي جديد قرار داده است. او در اين گفت‌وگو به‌طور مشخص به وضعيت بافت‌هاي تاريخي در شهرهاي شيراز و مشهد پرداخت و از برنامه‌هايش در همكاري با دستگاه‌هاي مختلف براي جلوگيري از تخريب بافت‌هاي تاريخي كشور خبر داد. سلطاني‌فر مي‌گويد: سازمان ميراث فرهنگي با همه دستگاه‌ها تعامل خوبي دارد و درصدد است يك‌ونيم برابر بيشتر از 92سال گذشته در ايران هتل ايجاد كند.
رئيس سازمان ميراث فرهنگي البته از تدوين طرح ويژه اشتغال از سوي اين سازمان به دستور رئيس‌جمهور به بانك‌ها و وزارتخانه‌ها براي بررسي طرح اشتغال ارائه شده خبر داد. او صراحتا تأكيد مي‌كند كه با برنامه‌هايش در سازمان ميراث فرهنگي انقلاب هتل‌سازي ايران در حال وقوع است.
- حجم سرمايه‌گذاري‌ها در حوزه ميراث فرهنگي، صنايع‌دستي و گردشگري ايران پس از برجام چه ميزان است؟
بگذاريد اين سؤال را اندكي وسيع‌تر كنم. بگذاريد بدانيم حجم سرمايه‌گذاري‌هايي كه در دولت جديد در حوزه گردشگري انجام شد، چقدر بود و چه اتفاقي در پسابرجام افتاد؟ رئيس‌جمهور در فعاليت‌هاي انتخاباتي خود يكي از مهم‌ترين محورهاي كاري دولتش را استفاده كردن از ظرفيت‌هاي قابل توجه گردشگري ايران مطرح كرد و در گروه مشاورين و حتي در ذهنيت شخص ايشان نيز گردشگري و استفاده كردن از ظرفيت‌هاي گردشگري ايران پررنگ بود و اين موضوع به‌عنوان يكي از سياست‌ها اعلام شد.
دكتر روحاني پس از انتخاب‌شدن به‌عنوان رئيس‌جمهور نيز در 5خردادماه 93 در سازمان ميراث فرهنگي به‌عنوان يكي از نخستين دستگاه‌ها كه ايشان از آن بازديد كرد، حضور يافت. اين حضور به اين دليل بود كه ايشان براي بخش گردشگري و ميراث فرهنگي ارزش زيادي قائل است. در سفر به فارس، بازديد از تخت‌جمشيد جزو معدود برنامه‌هاي خارج از مركز استان ايشان بود.
در سفر به تبريز نيز از خانه مشروطه بازديد كردند و تقريبا هيچ مصاحبه‌اي با شبكه‌هاي داخلي و خارجي از آقاي روحاني نداريد كه به بخش گردشگري و ضرورت استفاده از ظرفيت‌هاي اين بخش نپرداخته باشد. با همين رويكرد نيز پس از دوره 6ماهه اول كه آقاي دكتر نجفي در سازمان ميراث فرهنگي مسئوليت داشتند و به‌دليل مشكلات جسمي كنار رفتند و من به اين سازمان آمدم، رئيس‌جمهور سفارش‌هاي ويژه و مطالبات خاصي در بخش گردشگري مطرح كرد و انتظارات و توقعات ويژه‌اي نيز از اين بخش داشت.
يكي از مهم‌ترين مشكلاتي كه ايشان مطرح كردند، گفتند در مذاكرات با برخي روساي جمهوري دنيا به اين نتيجه رسيده‌اند كه يكي از مشكلات مهم كه در بخش گردشگري وجود دارد، كمبود اماكن اقامتي و پذيرايي مناسب گردشگران خارجي و داخلي است. از همان ابتداي مسئوليت در سازمان ميراث فرهنگي نيز براساس بررسي‌ها به اين نتيجه رسيديم كه به‌دليل تحريم‌ها شبكه حمل‌ونقل هوايي به‌شدت آسيب ديده است و مشخص شد كه يك‌سوم از 250فروند هواپيمايي كه آن زمان داشتيم، زمينگير بودند و يك‌سوم ديگر نيز عمر بالاي 20تا 25سال داشتند.
همچنين به‌دليل تحريم‌ها امكان برقراري پرواز مستقيم به كشورهاي اتحاديه اروپا وجود نداشت. امكانات حمل‌ونقل زميني و ريلي در ايران همچنان محدود است و در بخش هتل‌ها نيز براساس آمار موجود از يك‌هزار و 100هتل يك تا 5ستاره تنها 125هتل 4ستاره و 5ستاره آن هم با استانداردهاي داخلي خودمان داريم. سطح كيفيت خدمات در تاسيسات گردشگري نيز به‌دليل نيروي انساني خاصي كه داريم و به‌دليل شرايط 10، 12 سال گذشته كه تحريم بوديم چندان رونق نداشت كه بايد ارتقاء مي‌يافت. تنظيم مجدد روابط با سازمان‌هاي بين‌المللي نيز بايد انجام مي‌شد تا بتوانيم از ظرفيت آنها در بخش گردشگري ايران استفاده كنيم.
بازارهاي هدف نيز براي جذب گردشگر اصلا مشخص نبود كه بايد آنها را هم انتخاب مي‌كرديم و ابزارهاي لازم براي فعاليت در اين بازارها را درنظر مي‌گرفتيم. اينها همه محورهايي بود كه بايد بر آن متمركز مي‌شديم. در بخش سرمايه‌گذاري نيز اقتصاد كشور دچار تورم شده بود و هم دچار ركود تورم را دولت كنترل كرد و تلاش دولت همچنان معطوف به خروج از ركود است.
اكنون مي‌توانم بگويم كه در بخش گردشگري آمار و ارقام تعداد پروژه‌هاي در حال اجرا توسط بخش خصوصي نشان مي‌دهد كه اين بخش از 2سال پيش تاكنون در وضعيت رونق قرار گرفته است. بسياري از فعالان بخش ساختمان يا صنعت امروز در بخش گردشگري سرمايه‌گذاري مي‌كنند و نمونه‌هاي زيادي داريم كه مي‌توانم از آنها نام ببرم.
- جزئيات بيشتري از فعالان بخش صنعت كه به گردشگري روي آورده‌اند مي‌توانيد اعلام كنيد؟
بله، خيلي از كساني كه پيمانكار راه و ساختمان بودند، امروز در بخش هتل‌سازي سرمايه‌گذاري كرده‌اند. كساني كه در صنعت فولاد بودند امروز در مازندران پروژه‌هاي بزرگ گردشگري راه انداخته‌اند كه در سفر دكتر روحاني به مازندران چند پروژه بزرگ‌شان را افتتاح كرديم.
چند برادر بودند كه در صنعت فولاد كشور مشغول بودند و حالا در بخش گردشگري فعاليت مي‌كنند. سرمايه‌گذارهاي عرب و مسلمان، سرمايه‌گذاري‌هاي خوبي در مشهد انجام داده‌اند. آنها 3هتل تكميل شده دارند؛ يكي هتل الغدير و 2هتل ديگر كوثر ناب است. يك سرمايه‌گذار شيعه سعودي نيز در حال ساخت 3هتل در مشهد با سرمايه شخصي است. امروز كه با شما صحبت مي‌كنم بيش از 1700پروژه در بخش گردشگري ايران با سرمايه بخش خصوصي در حال ساخت است.
- اين پروژه‌ها تنها شامل هتل‌سازي است؟
خير. 820پروژه هتل‌هاي يك تا 5ستاره و هتل آپارتمان است. بقيه نيز تاسيسات گردشگري، جهانگردي، پارك آبي، مركز خدمات بين‌راهي و مراكز تفريحي و سرگرمي است. اين تعداد، پروژه‌هايي هستند كه ما در سازمان ميراث فرهنگي مجوز احداث آنها را صادر كرده‌ايم. ممكن است مراكز ديگري نيز باشند كه مجوز ايجاد تاسيسات گردشگري را هم صادر كرده باشند. مثلا شهرداري‌ها بعضا كارهايي در بخش گردشگري انجام مي‌دهند. ذهن شهرداران شهرهاي بزرگ و كوچك نيز معطوف به بخش گردشگري شده است. حدود 1750پروژه گردشگري هم‌اكنون با اعتبار بيش از 40هزار ميليارد تومان در حال اجرا در كشور است و پيشرفت فيزيكي آنها بين 5تا 95درصد است.
به‌زودي يكي از اين پروژه‌ها كه هتل لاله پارك 5ستاره در تبريز و از هتل‌هاي خوب كشور است، را افتتاح مي‌كنيم. يكي از آنها نيز هتل آناست كه قبل از ماه رمضان در سفر رئيس‌جمهور به اروميه افتتاح شد؛ هتل بزرگي كه حدود 180ميليارد تومان براي ساخت آن سرمايه‌گذاري شد. از ديگر پروژه‌ها نيز مي‌توان به هتل اسپيناس پالاس، هتل «گوت ك مال سمنان، هتل 4ستاره ارم در قشم و هتل 5ستاره روي آب ترنج در كيش اشاره كرد كه اكنون افتتاح شده‌اند.
بخشي از يك هتل در مازندران نيز افتتاح شده است. 2هتل نيز در بانه افتتاح شد. با احتساب اين پروژه‌ها مي‌توانم بگويم كه در دو سال و نيم گذشته 33هتل جديد 4و 5ستاره با اعطاي تسهيلات مختلف تكميل شده و به بهره‌برداري رسيده است. خبري كه براي نخستين بار مي‌خواهم اعلام كنم اين است كه ما موفق شديم در 2سال گذشته از محل تسهيلات ارزا‌ن‌قيمت صندوق توسعه ملي، حدود 800ميليارد تومان براي تكميل هتل‌هاي نيمه‌تمام 4و 5ستاره استفاده كنيم. 70پروژه نيز توانستند با اين 800ميليارد تومان تكميل شوند يا آنكه روند تكميل‌شدن در حال انجام است.
- اين 70پروژه كه موفق به استفاده از تسهيلات صندوق توسعه ملي شده‌اند جداي از 33هتلي است كه گفتيد سال گذشته به بهره‌برداري رسيدند؟
خير، با احتساب آن 33هتل 70پروژه از محل صندوق توسعه ملي به ميزان 800ميليارد تومان تأمين منابع شدند. البته از محل منابع داخلي بانك‌ها نيز تسهيلاتي ارائه شد. جالب است بدانيد كه هر هفته بيش از 10ملاقات با سرمايه‌گذاران بخش خصوصي دارم. از روز بعد از اجراي برجام، يعني از 27دي‌ماه 1394به اين سو شاهد روند رو به رشد ورود سرمايه‌گذاران بخش خصوصي خارجي به كشور هستيم كه اخبار و اطلاعات آن در رسانه‌ها نيز مطرح شده است. بيش از 10هيأت سياسي و اقتصادي خارجي به رياست رئيس‌جمهور و نخست‌وزيرهاي كشورهاي خارجي به ايران آمده‌اند كه همراه اينها سرمايه‌گذاران بخش خصوصي مرتبط با گردشگري نيز حضور داشتند.
در سفري نيز كه همراه آقاي رئيس‌جمهور به فرانسه داشتيم، جلسه مشترك خوبي با بخش خصوصي گردشگري فرانسه داشتيم كه از بخش خصوصي گردشگري ايران نيز تعدادي در آن جلسه حضور داشتند. آنها نيز متقابلا به ايران سفر كردند و بحث‌هايي با يكديگر داشته‌ايم. از كشورهاي ايتاليا، اسپانيا، آلمان، كرواسي، صربستان و حتي از تركيه نيز چندين هيأت مختلف آمده‌اند كه مهم‌ترين بخش هيأتي بود كه با وزير گردشگري تركيه به ايران آمد و توانستيم توافقنامه احداث 10هتل 5ستاره را با آنها به امضا برسانيم. اين غير از مواردي است كه جداگانه بخش خصوصي تركيه به ايران آمده است.
هيأتي به سرپرستي رئيس اتاق بازرگاني استانبول نيز به ايران سفر كرده بود و در بين آنها يك سرمايه‌گذار از تركيه اعلام كرد كه 4هتل در تركيه ساخته و آمده است تا 2هتل نيز در ايران بسازد. پرسيد مي‌خواهد يك هتل در تهران بسازد اما نمي‌داند دومي را در كدام شهر احداث كند؟ كه به او گفتم روي اصفهان مطالعه كن. نماينده‌اي را نيز معرفي كرده و اكنون بررسي‌ها با تيم ايراني در حال انجام است.
- پس سرمايه‌گذاران تركيه‌اي در حال ساختن 12هتل در ايران هستند؟
اين تعدادي است كه با تركيه‌اي‌ها در مورد ساخت آنها به توافق قطعي رسيده‌ايم. اما غير از آنها گروه ريكسوس كه شركت تركيه‌اي نيست، خودش براي احداث هتل در ايران فعاليت مي‌كند و تماس‌ها و جلسات مشورتي نيز با حوزه معاونت سرمايه‌گذاري سازمان ميراث فرهنگي داشته است. البته هنوز تصميم قطعي خود را اعلام نكرده است. يا گروه هتل‌هاي روتانا كه بخش عمده‌اي از فعاليت‌هاي هتل‌سازي آن در كشور امارات است، در حال مطالعه در ايران است و آن هم هنوز به جمع‌بندي نرسيده است. اينها گروه‌هايي هستند كه در حال مطالعه هستند.
اشتاينگن برگر آلمان نيز از 4ماه قبل از برجام تا يك هفته پس از برجام در ايران در حال ارزيابي كارشناسي ساخت هتل بود كه ما پس از 2ماه فهميديم اينها در ايران در حال بررسي هستند. پس از آن نيز خدمات و مشورت‌هاي لازم را به آنها ارائه كرديم. آنها مديران سرمايه‌گذاري‌شان را فرستادند و گفتند به اين نتيجه رسيده‌اند كه بين 10تا 15هتل در سال آينده در ايران احداث كنند. خوب است بدانيد كه اشتاينگن برگر آلمان 120هتل در 13كشور دنيا دارد و يك برند بسيار قوي در هتل‌سازي است. 9هلدينگ هتل‌سازي نيز الان در نوبت هستند كه به‌زودي براي مذاكره درخصوص سرمايه‌گذاري به ايران مي‌آيند.
- اين هلدينگ‌ها از كدام كشورها هستند؟
از كشورهاي مختلف. از اروپا، حتي از آمريكا هم يك گروه براي بررسي به ايران مي‌آيند. البته ترجيح مي‌دهيم همچون اشتاينگن برگر آلمان اينها نيز خودشان آزادانه به ايران بيايند و خودشان تشخيص بدهند بازار گردشگري ايران چگونه است؟ اشتاينگن برگر خودش آمد بررسي كرد و ديد كه بخش گردشگري ايران آينده بسيار روشني دارد. دولت هم از سرمايه‌گذاران در اين بخش حمايت مي‌كند. ما هم ترجيح مي‌دهيم اينها خودشان به باور و يقين برسند و بعد بنشينيم و تعيين تكليف كنيم.
خوشبختانه اين بخش از صنعت گردشگري فعال است. البته بسته سرمايه‌گذاري پسابرجام را هم براي سرمايه‌گذاران خارجي با حدود 1500پروژه در تمام بخش‌هاي ميراث فرهنگي، صنايع‌دستي و گردشگري با حجم سرمايه‌گذاري به ميزان 30ميليارد دلار، حدود 96هزار ميليارد تومان معرفي كرده‌ايم كه اين بسته چاپ شده و در سايت سازمان ميراث فرهنگي نيز قرار گرفته است.
پيش از برجام مشاهده مي‌كرديم كه خارجي‌ها در حال رفت‌وآمد به ايران هستند و در مورد سرمايه‌گذاري در بخش گردشگري بحث مي‌كنند ولي يكسري‌شان با صراحت مي‌گفتند كه دوست دارند در ايران سرمايه‌گذاري كنند و آينده را هم خوب مي‌بينند ولي تحريم‌ها مانع فعاليت‌شان است. اما بعد از برجام همه آمد و رفت‌ها و جلسات و مذاكرات، جنبه اجرايي پيدا كرد. اين موضوع نشان مي‌دهد كه واقعا آينده گردشگري ايران روشن است.
چون هم سرمايه‌گذار داخلي و هم سرمايه‌گذار خارجي در شرايط كنوني سرمايه‌گذاري‌هاي خوبي در ايران انجام داده‌اند. بعد از اجراي برجام نيز شاهد رونق قابل توجه در بخش گردشگري ايران به‌ويژه سرمايه‌گذاري بخش خصوصي خارجي در اين بخش هستيم. به‌گونه‌اي كه فكر مي‌كنم تا پايان سال 2016بتوانيم تفاهمنامه يا قراردادهاي مربوط به احداث 50هتل را نيز به امضا برسانيم. اكنون نيز براي احداث 30تا 50هتل با سرمايه‌گذارها به تفاهم رسيده‌ايم.
- فكر مي‌كنيد تا پايان امسال چند هتل به بهره‌برداري برسند؟
تا پايان سال اگر بتوانيم تسهيلات مورد نياز را تأمين كنيم فكر مي‌كنم بين 8تا 10هتل ديگر به بهره‌برداري برسد. البته اين هتل‌ها 4تا 5ستاره است. در مورد هتل‌هاي 1تا 3ستاره شايد بيش از 50هتل به بهره‌برداري برسد. در شهر مشهد تا 3ماه آينده 3هتل افتتاح مي‌شود. در تبريز و مازندران نيز همچنين. اجازه بدهيد اين موضوع را اعلام كنم كه از نخستين هتل كه در سال 1300در ايران ساخته شد و آن هم گراند هتل قزوين بود تا سال 1392حدود 125هتل 4و 5ستاره در كشور ساخته شد اما فكر مي‌كنم تا پايان دوره دوم رياست‌جمهوري آقاي روحاني در 5سال آينده، بتوانيم حداقل 200هتل 4و 5ستاره به اين تعداد اضافه كنيم كه اين ميزان يك و نيم برابر كل تاريخ هتل‌سازي ايران است. برنامه‌ريزي مان نيز بر همين پايه استوار است و فكر مي‌كنم مي‌توانيم اين كار را انجام بدهيم.
- در مورد بسته‌هاي سرمايه‌گذاري صحبت كرديد. اين بسته‌ها تاكنون از سوي سرمايه‌گذاران مورد استفاده هم قرار گرفته است؟
بله. اين بسته‌ها بيشتر معطوف به احداث هتل و اماكن و تاسيسات گردشگري و استفاده كردن از فضاهاي فرهنگي تاريخي كشور به‌عنوان اماكن اقامتي و بيشتر زيرمجموعه صندوق احيا و بهره‌برداري از اين اماكن است. اين امكان وجود دارد كه خارجي‌ها بيايند و در آنها سرمايه‌گذاري كنند. در بحث بازرگاني صنايع‌دستي نيز اتفاقات خوبي افتاده و شرايط خوبي داريم كه خارجي‌ها بيايند و سرمايه‌گذاري كنند. مهم‌ترين مشكل ما در بخش صنايع‌دستي البته بخش بازرگاني است. موضوع اين است كه ما نمي‌توانيم صنايع‌دستي خودمان را بفروشيم. اگر بتوانيم محصولات را بفروشيم، خودبه‌خود همه مسائل حل مي‌شود. ديگر توليد‌كننده نياز به بيمه و كمك و پشتيباني و كمك هزينه نمايشگاه و غرفه مجاني ندارد.
چون نمي‌تواند بفروشد، اين حمايت‌ها بايد بشود. خوب است بدانيد كه تا همين 3سال قبل كمتر از 10فروشگاه اينترنتي صنايع‌دستي داشتيم. الان 200فروشگاه اينترنتي صنايع‌دستي داريم. در نمايشگاه‌هاي زيادي نيز شركت مي‌كنيم. در نمايشگاه سالانه امسال كه به مناسبت روز جهاني صنايع‌دستي برگزار شد، فروش صنايع‌دستي يك و نيم برابر سال گذشته افزايش داشت. بيش از 6ميليارد تومان فروش و سفارش صنايع‌دستي داشتيم. خب، گفتيم نمايشگاه صنايع‌دستي را در سال دو بار برگزار كنيم. حالا شايد نمايشگاه دوم را ملي نكنيم ولي مي‌توانيم به‌صورت منطقه‌اي يا استاني برگزار كنيم.
- با توجه به صحبت‌هايي كه در مورد هتل‌سازي داشتيد، به‌نظر مي‌رسد انقلاب هتل‌سازي ايران در حال وقوع است؟
بله، اين عبارت واقعا درست است.
- اصلا سياست اصلي شما هم همين بوده ظاهرا؟
بله. اينكه گفته‌ام مي‌خواهيم در 8سال يك و نيم برابر 92سال گذشته كار كنيم، اين اتفاق واقعا مي‌افتد. اطلاعاتي كه در مورد 820پروژه در حال اجرا دادم تنها با اتكا به اطلاعات مديران استاني نبود. به حوزه برنامه‌ريزي گفتم گروه بفرستند در 30 استان كشور و از نزديك پروژه‌ها را بازديد كنند. در دفتر كار من گزارش همه بازديد‌ها موجود است. اين گروه‌ها به من اعلام كردند كه هر كدام از هتل‌ها چند درصد پيشرفت فيزيكي داشته‌اند. 30هيأت به استان‌ها اعزام شدند و گزارش ميداني همه آنها را دارم.
وقتي مي‌گويم 820هتل در حال ساخت است، يعني 820مجوز صادر شده كه پيشرفت فيزيكي از 5درصد در حد تسطيح زمين و گودبرداري و فونداسيون و اسكلت و سفت‌كاري تا 95درصد دارند. خوب است اين موضوع را هم بگويم كه از سال گذشته طرح ويژه اشتغال ضربتي را طراحي كرديم كه امسال نخستين سال ارائه آن است.
اين طرح اكنون در شوراي اشتغال است. با توجه به مشكل كشور در بخش اشتغال و ظرفيت خوبي كه در بخش گردشگري، ميراث فرهنگي و صنايع‌دستي وجود دارد، گفتيم با يك تير دو هدف بزنيم. رفتيم به‌دنبال اينكه بگوييم اگر ظرف 2سال 5هزار و 400ميليارد تومان تسهيلات تأمين شود، مي‌توانيم 141هزار اشتغال جديد در سال‌هاي 95و 96 ايجاد كنيم كه 71هزار شغل در بخش گردشگري و 70هزار شغل در بخش صنايع‌دستي است.
ميانگين تسهيلاتي كه در بخش صنايع‌دستي مي‌خواهيم براي اشتغال هر يك شخص 20ميليون تومان تسهيلات است. با 20ميليون تومان به‌راحتي مي‌توان يك اشتغال پايدار در اين بخش ايجاد كرد. برخي رشته‌هاي صنايع‌دستي حتي با 5 يا 10ميليون تومان نيز مي‌تواند اشتغال پايدار ايجاد كند. ما گفتيم 20ميليون تومان. حتي برش‌هاي استاني هم براي اين طرح زده شده است كه بدانيم هر استان با چه ظرفيتي و در چند رشته مي‌تواند داراي اشتغال پايدار شود.
مثلا رشته خاتم براي چند استان است. قلمزني و معرق و مليله و فيروزه‌كاري و سنگ در چند استان توليد مي‌شود و متعلق به همه استان‌ها نيست. ظرفيت و تعداد اشتغال هر استان را مشخص كرده‌ايم و گفته‌ايم كه مثلا در سيستان و بلوچستان و كرمان مي‌توانيم در 11رشته صنايع‌دستي 4هزار اشتغال ايجاد كنيم. جمع اينها شده 70هزار شغل، هر شغل هم نيازمند 20ميليون تومان اعتبار است كه جمع آن مي‌شود 1400ميليارد تومان.
در پروژه‌هاي گردشگري نيز از 1700پروژه، آنهايي كه پيشرفت فيزيكي بالاي 50درصد داشتند را انتخاب كرديم كه در سال‌هاي 95و 96 اگر تسهيلات مورد نياز اين بخش نيز تأمين شود و به بهره‌برداري برسند همين ميزان شغل در اين بخش ايجاد مي‌شود. اگر 4هزار ميليارد تومان تأمين تسهيلات كنيم، تعداد قابل توجهي از پروژه‌هاي بخش گردشگري شامل هتل و هتل‌آپارتمان و مراكز خدمات بين‌راهي و تاسيسات گردشگري و پارك‌هاي تفريحي و پارك آبي به بهره‌برداري مي‌رسند و حدود 71هزار شغل نيز در اين بخش ايجاد مي‌شود.
- اين تأمين تسهيلات صورت مي‌گيرد؟
در حال پيگيري هستيم. پيشنهاد را به شوراي‌عالي اشتغال داده‌ام و با آقاي سيف، رئيس‌كل بانك مركزي نيز صحبت كرده‌ام. چون پيشنهاد را پيش‌تر به آقاي رئيس‌جمهور دادم و آقاي روحاني دستور داد كه شوراي اشتغال و بانك‌ها آن‌را بررسي كنند. طرح ويژه اشتغال ما اين است كه اگر 5هزار و 400ميليارد تومان تأمين تسهيلات در سال‌جاري و سال آينده شود، مي‌توانيم 140هزار شغل ايجاد كنيم و بسياري از پروژه‌هاي نيمه‌تمام را نيز به بهره‌برداري برسانيم.
- در برخي شهرها اتفاقات ناخوشايندي براي بافت‌هاي تاريخي افتاده است. نمونه خبرساز آن در شيراز و مشهد رخ داده است. با توجه به سخناني كه از انقلاب هتل‌سازي و ساخت و سازهاي گردشگري به ميان آمد، مي‌خواهم بپرسم به‌عنوان رئيس سازمان ميراث فرهنگي براي حفاظت از بافت‌ها و بناهاي تاريخي مذاكراتي با نهادهاي قدرتمند و تأثيرگذار داشته‌ايد؟
بگذاريد يك توضيح در مورد همه اينها بدهم. ما يك وظيفه قانوني در ارتباط با حفظ و حراست از ميراث فرهنگي ملموس به‌عنوان بناها و مكان‌هاي فرهنگي و تاريخي داريم. يك وظيفه قانوني هم وزارت راه و شهرسازي در مورد بافت‌هاي تاريخي شهرهاي ما دارد كه تعداد آنها 168شهر داراي بافت تاريخي است. خوشبختانه امروز با وزارت راه و شهرسازي همكاري و همگرايي خوبي داريم. دوستان ميراثي در سازمان مي‌گويند كه هيچگاه سازمان ميراث فرهنگي و وزارت راه و شهرسازي تا اين اندازه با يكديگر همراه نبوده‌اند. در شوراي‌عالي شهرسازي نيز مواضع هر دوي ما يكسان است و از مواضع قانوني يكديگر دفاع مي‌كنيم. در ساير موقعيت‌ها و جلسات و مناسبت‌ها و حوادثي هم كه پيش مي‌آيد، خوشبختانه با وظايف قانوني‌اي كه داريم در كنار يكديگر مي‌توانيم قدرت بيشتري داشته باشيم. در بافت‌هاي تاريخي برخي شهرها چه در مشهد و چه در شيراز اتفاقات بدي افتاده است.
بافت تاريخي مشهد از سال‌هاي قبل از پيروزي انقلاب مورد تخريب و اتفاقات ناخوشايند قرار گرفت. بسياري از بافت‌هاي تاريخي مشهد را همان دوران تخريب كردند بدون اينكه در مورد آن فكر كنند. درحالي‌كه مي‌شد تمهيداتي از همان زمان داشت كه هم طرح توسعه اجرا شود و هم بافت تاريخي حفظ شود. روند برخوردهاي نامناسب با بافت تاريخي مشهد از قبل از انقلاب ادامه پيدا كرد تا جايي كه ديگر الان تقريبا چيزي از بافت تاريخي مشهد باقي نمانده است. در شيراز البته موضوع اندكي متفاوت است.
از 2سال پيش به اين سو در شيراز تلاش كرديم تمامي بناهايي را كه ثبت ملي شده‌اند، حفظ كنيم. در اين كار هم موفق بوديم و اجازه تعرض به بناهايي كه ثبت ملي شده بودند، نداديم. در برخي موارد نيز اختلاف‌هايي در مورد بناهايي كه ثبت ملي نشده بودند ولي ارزش تاريخي داشتند، وجود داشت كه از دستگاه‌هاي اجرايي، سياسي و قضايي براي حفاظت از آنها درخواست كرديم و همين حالا هم پيگير حفاظت از آنها هستيم.
چندي پيش كه براي قرارداد واگذاري 28خانه تاريخي به شيراز رفته بودم هم از شوراي شهر و استاندار خواستم و مكتوب كردم كه با اقدامات خلاف قانون قاطع برخورد كنند. دستگاه قضايي هم در خيلي از موارد مرتبط با سازمان ميراث فرهنگي همكاري‌هاي خوبي با ما داشت كه لازم است از همكاري آنها تشكر كنم. اميدوار هم هستم كه در اين موارد نيز همكاري‌هاي لازم را داشته باشند تا بتوانيم جلوي اقدامات خلاف قانون را بگيريم. البته تا حد زيادي اقدامات خلاف قانون متوقف شده است ولي هيچ تضميني نيست كه بگوييم در آينده اتفاقي نمي‌افتد، چون ممكن است هر لحظه اراده‌اي براي تخريب يك بافت يا بناي تاريخي وجود داشته باشد كه بايد به هوش باشيم.
- گفتيد از بافت تاريخي مشهد چيزي باقي نمانده است. فكر مي‌كنيد روند ساخت و سازها در مشهد همچنان ادامه پيدا كند تا آنكه ديگر حتي همان لكه كوچك هم از بافت تاريخي اين شهر باقي نماند؟
شما خودتان هم مي‌دانيد كه آن بافت تاريخي مشهد كه در سال‌هاي 40 وجود داشت، ديگر وجود ندارد.
البته گفته‌اند كه در 15سال اخير نوعي نگاه سوداگرايانه به تخريب بافت تاريخي مشهد وجود داشت.
تلاش اصلي در مشهد بايد بر حفظ هويت، اصالت و ارزش بارگاه ملكوتي علي‌بن موسي‌الرضا(ع) باشد. ارزش و جايگاهي كه اين بنا به‌عنوان مهم‌ترين بناي مذهبي - تاريخي ايران دارد كه هرساله به‌عنوان ميعادگاه 28ميليون گردشگر داخلي و خارجي است بايد حفظ شود. به‌عنوان رئيس سازمان ميراث فرهنگي نيز به‌صورت جدي از شوراي شهر و شهرداري مشهد مي‌خواهم اجازه ندهند حريم ارزشمندترين بناي مذهبي تاريخي كشور و يكي از ارزشمندترين بناهاي مذهبي تاريخي جهان مورد تعرض قرار بگيرد.
سازمان ميراث فرهنگي و وزارت راه و شهرسازي نيز مصمم به جلوگيري از تصميم‌گيري‌هاي نادرست هستند و مصوبات اخير شوراي‌عالي شهرسازي كه با حضور سازمان ميراث فرهنگي صادر شد نيز تا حدود زيادي محدود‌كننده ساخت‌وسازهاي اطراف حرم امام رضا(ع) است.
- آخرين خبرها از ماجراي لغو رواديد چيست؟
كشور به كشور در حال مذاكره هستيم. بايد توجه داشت كه براي لغو رواديد يك نسخه كلي وجود ندارد. لغو رواديد با كشورها مرحله‌اي انجام مي‌شود. لغو رواديد با روسيه اكنون يك مرحله براي ماموران دولتي انجام شده است و در تلاش براي انجام مراحل تكميلي لغو رواديد براي گردشگران با آن كشور هستيم. با گرجستان و ارمنستان نيز گشايش‌هايي انجام شده است. وزارت خارجه نيز در اين رابطه تلاش‌هاي زيادي انجام مي‌دهد. خوشبختانه فضاي پس از برجام در اين بخش كمك زيادي كرد و محدوديت‌هايي كه پيش‌تر با همه كشورها داشتيم، برداشته شده و فكر مي‌كنيم كه مذاكرات مربوط به لغو رواديد با بسياري از كشورهاي مختلف مي‌تواند در كوتاه‌مدت به نتيجه برسد.
هيأت دولت نيز در جلسه 13/ 4/ 1395 بنا به پيشنهاد مشترك سازمان ميراث فرهنگي، صنايع‌دستي و گردشگري و وزارت امور خارجه زمان بهره‌‌مندي از ويزاي فرودگاهي كه براي اتباع 190كشور دنيا صادر مي‌شود را از 30روز به 90روز (از يك‌ماه به 3ماه) افزايش داد كه پاسخگوي روند رو به رشد ورود گردشگران باشد.
- حملات انتحاري اخير در فرودگاه بين‌المللي تركيه و غروب گردشگري آن كشور است. آيا منجر به جايگزيني ايران به‌عنوان مقصد جديد براي گردشگران خارجي به جاي تركيه نخواهد شد؟
اقدامات تروريستي براي ما تأسف‌برانگيز است. بسيار علاقه‌مند هستيم امنيتي كه امروز در كشور ايران به‌عنوان يكي از مهم‌ترين زيرساخت‌هاي گردشگري است، براي كشورهاي اطراف ازجمله تركيه نيز وجود داشته باشد. طبيعي است وقتي يك كشور دچار ناامني، خشونت، انفجار، جنگ داخلي و عمليات تروريستي شود، حتما بر بخش گردشگري آن كشور تأثير منفي دارد. اما بخشي از گرايشي كه به سمت اماكن تاريخي و فرهنگي ايران در 3سال گذشته به‌وجود آمد، مرهون رويكرد دولت در برخورد با كشورها بود. بخشي از آن نيز تمركزي بود كه در بخش گردشگري انجام شد. بخشي مهمي از آن نيز مرهون وجود امنيت در ايران است.
بخشي نيز به اين دليل بود كه مقاصد گردشگري فرهنگي، تاريخي در عراق و سوريه و مصر و ليبي كه پيش‌تر مورد توجه گردشگران خارجي بود، امروز ناامن شده است. خوشبختانه به‌دليل امنيتي كه در ايران وجود دارد، گردشگران ترجيح مي‌دهند به كشورمان سفر كنند و از اماكن تاريخي و فرهنگي ايران استفاده كنند. بايد توجه داشت كه در رشد ناگهاني گردشگري ايران در سال‌هاي 2014و 2015 كه به 12درصد و سه برابر رشد جهاني رسيد، عوامل مختلف دخيل بودند. سياست‌هاي كلي دولت و اقداماتي كه در بخش گردشگري انجام شده است تأثير بسزايي داشت.
ويزاي فرودگاهي ايران به جاي 15روز به 30روز و قابليت تمديد 15روز و اخيرا نيز به 90روز افزايش يافت. همچنين صدور اين ويزا به جاي يك فرودگاه در 9فرودگاه كشور انجام مي‌شود كه تأثير زيادي در رشد ورود گردشگر به ايران دارد. (4فروردگاه اروميه، اهواز، يزد و مهرآباد نيز به آنها اضافه خواهد شد).
- در انفجارهاي استانبول چند ايراني كشته و زخمي شدند. آيا با وزارت خارجه تعامل داريد كه مقاصد ناامن بلافاصله به گردشگران ايراني اعلام عمومي شود؟
بله. خوشبختانه امروز با همه دستگاه‌هاي مرتبط با گردشگري همراهي خيلي خوبي داريم. مجموعه وزارت خارجه، وزير و معاونين و سفارتخانه‌ها، انصافا در طول 3سال گذشته با ما همكاري خيلي خوبي داشتند. ما هم با آنها همراهي داشتيم. در همه مناسبت‌ها با يكديگر مشورت داريم و راهكار مشخص مي‌كنيم. اظهارنظرهاي تقريبا يكسان نيز داريم. همانطور كه مي‌دانيد گردشگري يك موضوع فرابخشي است و 27دستگاه بايد با يكديگر هماهنگ شوند تا يك گردشگر خارجي به ايران بيايد و برود.
اگر اين هماهنگي وجود نداشته باشد نمي‌توانيم گردشگري را رونق بدهيم. با وزارت خارجه و وزارت اطلاعات ارتباطات بسيار نزديك و صميمي در همه موضوعات داريم. همه مجموعه‌هاي مرتبط با گردشگري در وزارت اطلاعات از رويكرد شخص وزير گرفته تا معاونان و مديران همه حمايت و پشتيباني مي‌كنند. دستگاه قضايي واقعا در 3سال گذشته در دعاوي مختلف احكام بسيار خوبي در حمايت از سازمان ميراث فرهنگي داشت. در مجلس گذشته و فعلي توانسته‌ايم حمايت خوبي داشته باشيم و تعداد زيادي از نمايندگان مجلس جديد قبل از شروع مجلس فعلي ملاقات‌هايي با ما داشتند و اميدواريم همكاري بسيار خوبي داشته باشيم.
- مشخص است كه چه كشورهايي الان براي گردشگران ايراني ناامن هستند؟
معلوم است؛ كشورهايي كه در آنها ناامني و خشونت و جنگ وجود دارد. روزي شاهد بوديم سالانه صدها هزار نفر مي‌رفتند سوريه، امروز به‌خاطر جنگ داخلي در سوريه گردشگر ايراني ديگر نمي‌رود آنجا. در عراق اما با وجود اينكه داعش بخش‌هاي وسيعي را در اشغال داشت و الحمدلله با تلاش‌هايي كه انجام شده و بخش‌هاي وسيعي آزاد شده الان سالانه بيش از يك و نيم ميليون ايراني به آن كشور سفر مي‌كند و مشكلي نداريم. اما گردشگران به ليبي نمي‌توانند سفر كنند؛ چون آنجا جنگ داخلي و ناامني است. طبيعتا هر كشوري كه در آن ناامني باشد براي همه گردشگران جهان ازجمله ايراني‌ها ناامن است.
- اخيرا يك مرتبه چندين بناي تاريخي را در شيراز واگذار كرديد. ولي برخي منتقدان گفتند كه رئيس سازمان ميراث فرهنگي امكان اينكه خودش بناهاي تاريخي را واگذار كند، ندارد. چرا چندين بنا را يكجا واگذار كرديد؟
بگذاريد من سؤالتان را درست كنم و خودم هم جواب بدهم.
- بفرماييد؟
من مستند قانوني واگذاري اين بناها را داشتم و واگذار كردم. آنهايي كه منتقد هستند بگويند به استناد كدام قانون، من مجوز واگذاري را نداشتم. بيايند بگويند. هر كسي كه منتقد است بگويد كه به استناد فلان بند قانون، رئيس سازمان ميراث فرهنگي اين اختيار را نداشته است. من هم مي‌گويم به استناد اين بند قانون كه كارشناسان حقوقي‌ام بررسي كرده‌اند، بنده مجوز اين كار را داشته‌ام، چون اگر مستند قانوني نداشتم كه شهرداري شيراز اين كار را نمي‌كرد. شوراي شهر شيراز هم آن‌را تصويب نمي‌كرد. اينها اصول ابتدايي كار مديريت است.
- اين واگذاري نبايد از طريق صندوق احيا و بهره‌برداري از بناهاي تاريخي و فرهنگي انجام مي‌شد؟
اين كار را مي‌توانم هم از طريق صندوق احيا و بهره‌برداري از اماكن تاريخي انجام بدهم، هم از طريق قانون تنظيم برخي مقررات دولتي، هم از طريق سيستم بي.او.تي، چندين قانون براي اختيار اين واگذاري دارم. يك مدير در سطح من، همه تصميماتش بايد مستند به قوانين و مقررات باشد. من كه از خودم نمي‌توانم اين كار را انجام بدهم، چون دفتر ديوان محاسبات و دفتر بازرسي در سازمان ميراث فرهنگي مستقر هستند.
حتي اگر يك معاون من دستور غيرقانوني صادر كند، بلافاصله نماينده ديوان محاسبات و بازرسي كل كشور كه در سازمان ميراث فرهنگي مستقر هستند، به من اعلام مي‌كنند كه فلان دستور كه مديركل داده است، خلاف قانون است و بگوييد سريع اصلاح كند. اين واگذاري‌ها را نيز از خودم انجام ندادم.