زهرا رفیعی: متهم به سرقت تعزیری از مدرسه در شعبه اول دادیاری دادسرای عمومی و انقلاب شهرستان گرمه به تنظیف (تمیز کردن) مدرسه به مدت یک ماه در روزهای دوشنبه و چهارشنبه محکوم شد. در این پرونده که فردی اقدام به سرقت دو عدد پیراهن ورزشی و یک عدد توپ فوتبال از مدرسه کرده بود پس از اقرار صریح و مقرون به واقع و با توجه به فقدان سابقه محکومیت کیفری موثر، گذشت شاکی و میزان مجازات عناوین اتهامی قرار تعلیق تعقیب صادر و متهم مکلف می‌شود که برای مدت یک ماه در روزهای دوشنبه و چهارشنبه مدرسه را نظافت کرده و مراتب انجام را به تایید مدیر مدرسه برساند. قاضی این پرونده کسی است که پیشتاز صدور احکام جایزین است. قاضی میثم جوادی، رییس دادگستری شهرستان گرمه چندی پیش برای مجرمان یک پرونده حکم بر نوشتن ۱۰۰ مرتبه از حدیث پیامبر اکرم (ص) از کتاب بحارالانوار که مربوط به آثار فحاشی است، صادر کرد. درباره حکم اخیر، با او به گفت‌و گو نشسته‌ایم.
*این جرم کجا و چگونه اتفاق افتاده است؟
در کنار جاده جنگل گلستان، روستایی قرار دارد که چندی پیش چند دانش آموز به قصد شیطنت به مدرسه روستا رفته از اینترنت آنجا برای بازی کلش‌آف‌کلن استفاده کردند و مقداری وسیله بازی و لباس ورزشی را برداشتند. دیوارهای این مدرسه برای این که هزینه‌ی زیادی نداشته باشد، کوتاه است، بنابراین آنها توانسته بودند به راحتی وارد مدرسه شوند. مسئولان آموزش و پروش به این نتیجه رسیده بودند که این مسئله را در دادگاه و از راه قضایی حل کنند. بر اساس مفاهیم حقوقی، بدون در نظر گرفتن قصد فردخاطی، سن او و ... ربودن مال دیگری به نحو پنهانی سرقت به حساب می‌آید. در قانون برای فردی که از سرقت، قصد مزاح و شوخی داشته باشد استثنایی در نظر گرفته نشده است. در بررسی این پرونده سعی شد از ظرفیت‌های خوبی که قانون در اختیار قضات قرار داده استفاده شود؛ تا علاوه بر بازدارنده بودن حکم، برای کاهش جمعیت زندان‌ها نیز گامی برداشته شود.
*به نظر شما این حکم می‌توانست اصلا مطرح نشود؟
بله. انتظار می‌رود که ادارات مربوطه در آموزش و پرورش در طرح شکایت کیفری از اطفال و نوجوانان تعجیل نکنند و با تدبیر عمل کند. متاسفانه فرهنگ اشتباهی شکل گرفته است که با ایجاد کوچکترین مشکلات دوست دارند آن را در دادگاه حل کنند. به هر حال در آن روستا بزرگتری مثل امام جمعه و عضو شورای روستای وجود دارد که با مراجعه به آنها، کار را به دادگاه نکشانند. اگر بحث بر سر سرقت ۱۰ کامپیوتر بود ماجرا فرق می‌کرد. در شرایطی که دو نوجوان از سر شیطنت دو تا توپ برداشته و یا از اینترنت مدرسه استفاده می‌کند باید ملاحظاتی را اعمال کرد. جالب اینجا است که فاصله این روستا تا دادگستری ۱۰۰ کیلومتر فاصله دارد. این همه راه را آمده‌اند برای شکایتی اینچنین که قابل حل و فصل با دوراندیشی ریش‌سفیدان روستا بود.
*اگر قرار بود این بچه‌ها با قاضی مثل شما مواجه نشوند، امکان داشت چه حکمی برایشان صادر شود؟
در قوانین ما برای انواع دزدی چندین حکم مختلف وجود دارد که کمترین آن بین 6 ماه تا ۳ سال حبس است. چندی پیش در یکی از محاکم برای فردی که ۳ جفت کفش از مسجدی دزدیده بود، ۳ سال حبس صادر کرده بود. من در آن زمان قاضی اجرای احکام بودم و توانستم او را با یکی از تاسیسات حقوقی موجود، پس از 6-7 ماه زندان، آزاد کنم. این مجازات قانونی است و همکار ما اشتباه نکرده است. صدور مجازات جایگزین نیاز به فرصت و فراغ بال می‌خواهد. الان در دستگاه قضایی با مشکلاتی مواجه هستیم که مانع صدور چنین احکامی است. چه بسا این حکم در بالاتر به دلیل متفاوت بودن دیدگاه قضات مسن، تایید نشود. البته در مورد این حکم هنوز اعتراضی به دستگاه قضایی نرسیده است. اگر این گونه احکام باب شود در نگاه آنها نیز موثر خواهد بود.
*واکنش خانواده بچه‌ها چگونه بود؟
آنها بسیار خوشحال بودند. از آنجایی که فاصله روستا تا دادگاه ۱۰۰ کیلومتر بود، آنها برای تامین ضامن باید یک روز اداری را از دست می‌داند و فرزندشان یک شب را در بازداشتگاه می‌ماند، ولی با صدور این حکم آنها بازداشت نشده و این سابقه کیفری برایشان ثبت نشد. در این پرونده، سه نفر مجرم بودند که برای دو نفرشان که زیر سن قانونی و فاقد مسئولیت کیفری بودند حکم برائت داده شد. افرادی که بین ۱۵تا ۱۸ سال هستند شرایط متفاوتی دارند. برای نفر سوم که 18 سالش نشده بود مجازات جایگزین صادر کردیم. شما نباید یک نوجوان ۱۷ ساله روستایی را با یک ۱۷ ساله ساکن در شهری مثل تهران مقایسه کنید.