محله‌ها نياز به رگ‌هايي براي ارتباط گرفتن دارند و در نتيجه خيابان‌ها و اتوبان‌ها شكل مي‌گيرند. سپس يك شهر يا ابرشهر شكل مي‌گيرد. اما هر شهر و ابرشهري، از نظر زماني و مكاني، محدوديت‌هايي هم دارد و تا بي‌نهايت، نمي‌توان در آن فعاليت و ساخت‌وساز كرد؛ چون در اين صورت به ضد‌خودش تبديل مي‌شود.
طرح‌هاي شهري، شكل گرفته‌اند تا حدود و ثغور اين فعاليت‌ها و ساخت و سازها و گسترش‌ها را مشخص كنند، كه اگر مشخص نكنند، ما درون همين شهرها دفن خواهيم شد. طرح‌هاي جامع، تفصيلي و هادي ازجمله طرح‌هاي شهري‌اي هستند كه در اين سال‌ها بسيار درباره‌شان شنيده‌ايم. اين بار سراغ طرح تفصيلي مي‌رويم تا ببينيم چه هست و به چه كارمان مي‌آيد.
- طرح تفصيلي اصلا چي هست؟
اگر مي‌خواهيد تعريف طرح تفصيلي را بدانيد، اول بايد تعريف طرح جامع را بدانيد؛ چرا كه طرح جامع، به نوعي مادر طرح تفصيلي است. در تعريف رسمي طرح جامع شهري در اسناد وزارت مسكن و شهرسازي، آمده است: «طرح جامع شهر عبارت است از طرح بلندمدتي كه در آن نحوه استفاده از اراضي و منطقه‌بندي مربوط به حوزه‌هاي مسكوني، صنعتي، بازرگاني، اداري و كشاورزي و تأسيسات و تجهيزات و تسهيلات شهري و نيازمندي‌هاي عمومي شهري، خطوط كلي ارتباطي و محل مراكز انتهاي خط (ترمينال) و فرودگاه‌ها و بنادر و سطح لازم براي ايجاد تأسيسات و تجهيزات و تسهيلات عمومي مناطق نوسازي، بهسازي و اولويت‌هاي مربوط به آنها تعيين مي‌شود و ضوابط و مقررات مربوط به كليه موارد فوق و همچنين ضوابط مربوط به حفظ بنا و نماهاي تاريخي و مناظر طبيعي، تهيه و تنظيم مي‌شود. طرح جامع شهر برحسب ضرورت قابل تجديدنظر خواهد بود».
به نوعي مي‌شود گفت كه طرح جامع، مادر همه طرح‌هاي شهري ديگر است. بعد از طرح جامع، طرح تفصيلي را داريم. ساده ترش مي‌شود اينكه: طرح جامع مثل يك هدف كلي است و طرح تفصيلي سيستم و طرح اجرايي و جزئي رسيدن به اين هدف كلي است. پس طرح تفصيلي، جزئي‌تر و اجرايي‌تر و كاربردي‌تر است.
- كمك مي‌كند محله فعلي و آتي‌تان را بهتر بشناسيد
اگر دقيق‌تر خواسته باشيد، هدف‌ها از طرح تفصيلي، مي‌تواند چنين مواردي باشد:
تعيين دقيق چگونگي استفاده از زمين‌هاي شهر و تعيين موقعيت و مساحت هريك از آنها در سطح محلات شهر
تعيين وضعيت دقيق و تفصيلي شبكه عبور و مرور
تعيين دقيق ميزان تراكم جمعيت و تراكم ساختماني در واحدهاي شهري
و...اگر در معاشرت‌هاي روزانه دقت كرده باشيد، بخشي از دغدغه‌هاي شهروندان، جابه‌جايي در سطح شهر و رفتن به يك منطقه و محله جديدتر است. هميشه هم مي‌خواهند بدانند كه محله جديد، از نظر امكانات و فرهنگ و دسترسي و... چگونه است. در واقع با مطالعه طرح تفصيلي هر منطقه‌اي، مي‌توانيد به اين سؤالات، پاسخ‌هاي جالبي بدهيد. حتي آينده يك محله و منطقه را هم مي‌توانيد ارزيابي كرده و با خيال راحت در آن زندگي كنيد. پس با تحليل طرح‌هاي تفصيلي، مي‌توانيد بهترين منطقه را از هر نظر، براي زندگي انتخاب كنيد.
- به سرمايه‌گذاري و كسب و كار شما كمك مي‌كند
از ديگر استفاده‌هايي كه شهروندان مي‌توانند از طرح‌هاي تفصيلي هر شهر و هر منطقه داشته باشند، سود بردن از آنها در سرمايه‌گذاري و كسب‌و‌كار است. بالاخره براي كسب اين اطلاعات، زمان و انرژي و تخصص بسياري صرف شده است. گزارش وضع موجود هر منطقه‌اي نيز در اين گزارش‌ها نقل شده است. همچنين، آينده و نهايت گسترشي كه طبق قانون، هر منطقه‌اي مي‌تواند داشته باشد، در آنها درج شده است.
پهنه‌بندي‌هاي مختلف مسكوني و تجاري و... نيز در آنها آمده است. چه چيزي بهتر از اينكه يك سرمايه‌گذار، كارآفرين و حتي مدير دولتي كه مي‌خواهد سرمايه‌گذاري‌هاي شهري انجام بدهد، در جريان اين اطلاعات قراربگيرد؟ دنياي امروز، دنياي اطلاعات است و گاه تحليل درست اطلاعاتي كه در دسترس همه هست، مي‌تواند شما را در كسب‌و‌كار و سرمايه‌گذاري‌تان، چند قدم بزرگ جلو بيندازد؛ مثلا راه‌اندازي يك مركز تجاري، يك مجتمع مسكوني بزرگ يا يك فروشگاه يا رستوران يا مركز تفريحي؛ قطعاً نياز به اين اطلاعات خواهد داشت. چه بسا پاساژها و فروشگاه‌ها و رستوران‌هايي كه راه‌اندازي شده‌اند ولي به‌دليل بي‌توجهي به اين اطلاعات، خالي افتاده‌اند يا ورشكست شده‌اند.
- به ساخت‌وساز شما كمك مي‌كند
در سامانه Tehran.ir، لينكي هست كه اگر روي آن كليك كنيد، مي‌توانيد استعلام طرح تفصيلي محل زندگي‌تان را داشته باشيد. شايد شما هم دوست داريد كه ساخت و‌سازي انجام بدهيد و ساختمان‌تان را، نونوار كنيد. در اين صورت، با استفاده از طرح تفصيلي و پهنه‌بندي‌هايي كه مشخص شده است، امكان اين را داريد كه به‌راحتي مشخص كنيد مي‌توانيد تا چه حد ساخت‌وساز داشته باشيد. براساس متراژ و حداكثر سطح اشغال زمين و...، طبقات شما محدود مي‌شود؛ مگر اينكه تبصره‌هايي وجود داشته باشد. درصورت مجاورت با اماكن سبز و جنگلي و حومه شهر و مكان‌هاي تاريخي و... نيز ساخت‌وساز شما صورت ديگري به‌خودش مي‌گيرد كه همه اينها را همين استعلام طرح تفصيلي مشخص مي‌كند.
- مقدمه تربيت شهرونداني ناظر است
شهرداري تهران مدت‌هاست كه ديگر از يك سازمان صرفا خدماتي، به يك سازمان خدماتي اجتماعي فرهنگي تبديل شده است. اين رويكرد آنقدر مورد تأكيد قرار گرفته كه حالا همه، چه در ادعا و چه در اجرا، مي‌توانند آن را درك كنند. شهرداري‌هاي معتبر جهان نيز چنين هستند؛ به همه جنبه‌هاي يك شهر احاطه داشته و آن را مديريت مي‌كنند. اما يك شهر بدون حضور شهروندان مطالبه‌گر و آشنا به حقوق شهري و غيرشهري، نمي‌تواند تبديل به يك شهر آرماني بشود. مطالبات شهروندان نيز، از طريق اطلاعاتي كه دارندصورت مي‌گيرد.
طرح تفصيلي شهر تهران، كه حالا در اختيار همگان قرار دارد، مي‌تواند در وهله اول، اطلاعات شهروندان را از محل زندگي‌شان و وضع موجود شهرشان بالا ببرد. سپس آنها را نسبت به آينده و چشم‌انداز شهر و محله‌شان، كنجكاو، حساس و در انتها مطالبه‌گر بار بياورد. وقتي شما از شهر خود چيزي نمي‌دانيد، ديگر مطالبه كردن چه مفهومي مي‌تواند داشته باشد؟
اما وقتي كه مي‌دانيد چشم‌انداز محله و منطقه شما چيست و قرار است در آنچه اتفاقاتي بيفتد و وضع موجودش الان چگونه است، به راحتي مي‌توانيد با استناد به همين سند بالادستي شهري، مسئولان شهري و حتي غيرشهري را نسبت به عملياتي كردن اين موارد، ترغيب و تشويق كنيد و حتي نقش يك شهروند ناظر را بازي كنيد.
- به ايجاد فضاهاي سبز خصوصي ياري مي‌رساند
شما مي‌توانيد به سايت تهران برويد و از وضعيت ملك مسكوني خود مطلع شويد. نوع عددها و حروف انگليسي مشخص شده در پهنه‌اي كه ملك شما در آن قرار دارد، در شرح طرح تفصيلي آمده است كه موقعيت و تكليف ملك شما را مشخص مي‌كند. از نكات جالب اين طرح، ايجاد فضاهاي سبز خصوصي مي‌تواند باشد. در اين حوزه، شهرداري هم سياست‌هاي تشويقي را درنظر گرفته است كه توضيحات خاص خودش را دارد؛ مثلا شما مي‌توانيد با توجه به اين طرح و اگر قبلا زمين‌تان، فضاي سبز يا باغ بوده است، آن را تبديل به باغ رستوران كنيد؛ هم فضاي سبز است و هم مي‌تواند كلي برايتان درآمد ايجاد كند.