تور خزر تا خليج‌فارس فرصتي بود تا مردم ايران با دستاورد دانشمندان جوان كشورشان آشنا شوند و از نزديك خودروي خورشيدي را لمس كنند. سال‌هاست كه شهرهاي بزرگ ايران درگير آلاينده‌ها و آلودگي هوا و محيط‌زيست هستند و به گفته بسياري از محققان، تنها راه بازگشت به هواي پاك و طلوع دوباره خورشيد در آسمان آبي شهرها، حمايت از طرح‌هايي است كه با كمك آنها بتوان ضمن كاهش آلاينده‌ها، چرخ صنعت كشور را نيز به گردش درآورد. خودروي خورشيدي يكي از همين دستاوردهاست كه ضمن كاهش سوخت‌هاي فسيلي به‌عنوان يكي از آلاينده‌هاي اصلي هواي كلانشهرها، به حفظ و پاكيزه نگه‌داشتن محيط‌زيست كمك مي‌كند. از سال 84 و با ساخت نخستين خودروي خورشيدي در ايران، كشور ما نيز به جمع كشورهاي سازنده خودروهاي خورشيدي اضافه شد. حمايت از اين طرح دانشجويي كه با تلاش 40دانشجوي دانشكده فني دانشگاه تهران در رشته‌هاي برق، مكانيك و صنايع ساخته شده است مي‌تواند در آينده، محيط‌زيست كشور را از خطراتي كه امروز آن را تهديد مي‌كند نجات دهد. ديدن خودروي خورشيدي در جاده‌هاي كشور و توقف چندباره آن توسط مأموران پليس راه و نگاه‌هاي پر از سؤال مردم، خاطرات فراموش نشدني‌اي را براي اعضاي تيم خودروي خورشيدي غزال 3 در طول مسير تور خزر تا خليج‌فارس رقم زد.
- غزال؛ نماد توانايي ايراني
سال 83 وقتي طرح نخستين خودروي خورشيدي در ايران و خاورميانه از سوي دانشكده فني دانشگاه تهران مطرح شد شايد كمتر كسي باور مي‌كرد ساخت اين پروژه به يكي از نمادهاي توانايي جوانان ايراني در عرصه دانش و صنعت در جهان تبديل شود و با گذشت يك دهه با ساخت خودروي خورشيدي غزال 3، ايران به ساخت خودروهاي تجاري خورشيدي نزديك شود. برگزاري تور خزر تا خليج‌فارس به‌عنوان 2نماد مهم زيست‌محيطي كشور، فرصتي بود تا مردم و مسئولان كشور در مسير 2هزار و 400كيلومتري از منطقه آزاد بندرانزلي تا جزيره كيش در خليج‌فارس با اين دستاورد بزرگ علمي آشنا شده و اعضاي تيم سازنده جوان اين پروژه را به ادامه راه دلگرم كنند.
دكتر كارن ابري‌نيا، استاد تمام دانشكده مهندسي مكانيك پرديس دانشكده‌هاي فني دانشگاه تهران و سرپرست مركز طراحي و ساخت غزال ايراني، از ايده اوليه ساخت خودروي خورشيدي و فراز ونشيب‌هايي كه در اين راه پشت سر گذاشته شد، مي‌گويد: از سال‌هاي 76و 77، پروژه‌اي تحت عنوان پروژه ساخت خودروهاي خورشيدي تعريف و آن را به وزارت صنايع ارائه كرديم اما آنها اعلام كردند ساخت اين پروژه در اولويت اين وزارتخانه قرار ندارد، تا اينكه در سال 83 گروهي از دانشجويان دانشكده مكانيك كه بسيار فعال و پرانرژي بودند تصميم گرفتند يك پروژه را به‌صورت جمعي انجام بدهند. وقتي اين موضوع مطرح شد من پيشنهاد ساخت خودروي خورشيدي را به‌عنوان نخستين خودروي خورشيدي در ايران و خاورميانه به آنها دادم و سال 84 با حمايت‌هايي كه مديرعامل وقت ايران خودرو به‌عنوان نخستين حامي اين پروژه انجام داد و مركز تحقيقات ايران خودرو را در اختيار ما قرار داد، توانستيم اين پروژه را به مرحله عمل برسانيم و نخستين خودروي خورشيدي با نام غزال1 ساخته شد. اين خودرو كه انرژي خود را از طريق سلول‌هاي خورشيدي كه در آن به‌كار رفته بود از نور خورشيد تأمين مي‌كرد به سرعت مورد توجه دانشگاه MIT قرار گرفت.
خودروي غزال ايراني 1 در سال 84 و در بيستمين جشنواره خوارزمي به‌عنوان طرح برگزيده انتخاب شد. خودروهاي خورشيدي در سراسر دنيا براي حضور در مسابقات استراليا طراحي و ساخته مي‌شوند و در اين مسابقات كه در شهر داروين و در 2بخش پيست سرعت و جاده برگزار مي‌شود بيش از 40تيم از 25كشور دنيا حضور دارند و با خوردوهاي خورشيدي ساخت خودشان مسابقه مي‌دهند. اين رقابت‌ها هر 2سال يك‌بار برگزار مي‌شود و در بخش جاده، خودروهاي خورشيدي بايد مسافت 3هزار كيلومتري شمال تا جنوب استراليا را طي كنند. براي آن مسابقات، خودروي غزال ايراني 1 با مشخصات فني سه چرخ، 6مترمربع سلول‌هاي خورشيدي و موتورالكتريكي چرخ عقب شركت كرد.
سال 87نسل بعدي خودروي خورشيدي با نام غزال ايراني 2 در دانشكده مهندسي مكانيك و پرديس دانشكده‌هاي فني دانشگاه تهران ساخته شد و من به‌عنوان مدير پروژه در آن حضور داشتم. اين خودرو نسبت به غزال 1 تغييراتي داشت كه از آن جمله مي‌توان به بدنه كامپوزيت و راندمان بالاي موتور و سلول‌هاي خورشيدي آن اشاره كرد. خودروي غزال ايراني 2 نيز در مسابقات استراليا شركت كرد. بعد از اين رقابت‌ها به بررسي‌هاي كارشناسي و همچنين ايده‌هايي كه از اين مسابقه و حضور خودروهاي خورشيدي ديگر گرفتيم پرداخته و طراحي و ساخت خودروي خورشيدي غزال ايراني 3را از سال 92آغاز كرديم كه 2 سال بعد به پايان رسيد. مواد استفاده‌شده در اين خودرو، فيبركربن و مواد پيشرفته با مقاومت بالا حتي در برابر ضربه است و بيش از 40نفر از دانشجويان دانشكده فني و فارغ التحصيلان در رشته‌هاي برق و مكانيك و صنايع در ساخت اين پروژه مشاركت داشتند. سال گذشته نيز اين خودرو كه 2سرنشين دارد و چهارچرخ است به‌عنوان تنها نماينده ايران در مسابقات بين‌المللي استراليا شركت كرد و در پيست سرعت در شهر داروين بين 12تيم شركت‌كننده در كلاس كروز پس از هلند و آلمان موفق به كسب مقام سوم شد. در مسابقه مسافت نيز كه از شهر داروين به آدلايد به مسافت 3هزار كيلومتر برگزار شد به مقام هفتم رسيديم.
حداكثر سرعتي كه براي اين خودرو درنظر گرفته شده است 160كيلومتردر ساعت است . در روزهاي آفتابي در طول روز تا مسافت 500كيلومتر را مي‌تواند طي كند و در صورت ابري بودن هوا با باتري‌اي كه دارد مي‌تواند 3ساعت با سرعت حداكثر 80كيلومتر حركت كند. البته اين نكته را بايد بگويم كه خودروي خورشيدي غزال براي بحث تجاري آن‌كه همه بتوانند از آن استفاده كنند طراحي نشده و فعلا طراحي آن مخصوص شركت در مسابقات است؛ دقيقا مشابه‌خودروهاي شركت‌كننده در مسابقه فرمول يك. اين خودروها هيچ‌گاه در خيابان‌ها نمي‌آيند بلكه در پيست مسابقات حضور دارند اما از تكنولوژي آنها در ديگر خودروها استفاده مي‌شود. ما نيز سعي كرده‌ايم تا از تكنولوژي خودروهاي خورشيدي در صنعت خودروسازي ايران استفاده كرده و خودرويي طراحي كنيم كه هم موتور برقي داشته باشد و هم از سوخت بنزيني استفاده كند.
اگر سرمايه‌گذاري كافي در اين زمينه صورت گيرد اين خودروها در آينده به توليد انبوه نيز خواهند رسيد. هزينه ساخت خودروي خورشيدي غزال3، يك ميليارد تومان بود و براي ساخت آن چند مؤسسه و بانك خصوصي از ما حمايت كردند. بسياري از كساني كه در ساخت خودروي خورشيدي غزال1 مشاركت داشتند فارغ‌التحصيل شده‌اند و بلافاصله ديگر دانشجويان علاقه‌مند جاي آنها را براي ادامه پروژه پر كرده‌اند. برخي از اين فارغ‌التحصيلان امروز به كارآفرين‌هاي نمونه كشور تبديل شده‌اند كه اين نشان از توجه ما به اقتصاد دانش‌بنيان دارد كه بايد از درون شكوفا شود.
- از خزر تا خليج‌فارس
درياي خزر و خليج هميشگي فارس 2نماد ملي و مهم زيست‌محيطي ايران هستند. خودروي غزال ايراني 3محصولي است كه از دانشگاه ريشه گرفته است. غزال ايراني برخلاف ديگر محصولاتي كه دانش فني آنها وارداتي هستند و پس از مدتي نيز از رده خارج مي‌شوند يك محصول بومي است و همه فناوري‌هاي آن ساخت اعضاي تيم است كه در طول 12سال در اين زمينه به پيشرفت‌هاي زيادي دست پيدا كرده‌اند. براي اينكه توجه همه مردم ايران را به موضوع محيط‌زيست و اهميت حفظ آن و داشتن هواي پاك جلب كنيم تصميم گرفتيم تور خزر تا خليج‌فارس را برگزار و اين مسير را با اين خودروي پاك كه هيچ‌گونه آلاينده‌اي ندارد طي كنيم. هدف بعدي كه از برگزاري اين تور به‌دنبال آن بوديم تعامل با مردم و ديدار چهره به چهره با آنها بود. تلاش ما اين بود تا پيوند جامعه و دانشگاه را عميق‌تر كنيم و درك مردم را از اين دانش و خودروهاي خورشيدي و اهميت حفظ محيط‌زيست افزايش دهيم. در شهرهاي مختلف غرفه برپا كرديم و به سؤالات متعدد مردم پاسخ داديم و حمايت خوبي نيز از مردم گرفتيم و اين حمايت‌ها باعث دلگرمي ما در ادامه راه شد. تور خزر تا خليح فارس اين واقعيت را به همه نشان داد كه مي‌توان در كنار هم و براي رسيدن به هدف مشترك تلاش كرد. در اين تور 40نفر از شمال تا جنوب از 7صبح تا 12شب با برنامه‌ريزي در جاده‌هاي كشور حركت كردند تا توانايي جوانان ايراني را به همه نشان بدهند. اميدوارم شهردار تهران به‌عنوان يكي از كساني كه هميشه حامي محيط‌زيست و سوخت پاك بوده‌اند از اين پروژه بزرگ علمي در جهت برداشتن گام‌هاي اساسي براي ساخت و توليد خودروهايي كه با استفاده از انرژي خورشيدي به حركت دربيايند حمايت كنند.
- در سرزمين خورشيد
«در سرزمين خورشيد هستيم و نفت تمام‌شدني است»؛ اين شعار گروه سازنده غزال ايراني است كه تلاش كردند اين واقعيت را به همه نشان دهند كه منابع زيرزميني سرانجام روزي به پايان خواهد رسيد اما خورشيد تا 6ميليارد سال ديگر همچنان باقي خواهد ماند و انرژي بي‌پايان آن از بين نخواهد رفت. ما در سرزميني زندگي مي‌كنيم كه هميشه از داشتن خورشيد تابان بهره‌مند هستيم و بايد از اين پتانسيل استفاده كنيم. مهندس اميرحسين ابري‌نيا، فارغ‌التحصيل رشته مكانيك كه از 2سال قبل وارد اين پروژه بزرگ علمي و صنعتي كشور شده است با بيان اينكه علم در دنيا به سمتي پيش مي‌رود كه از سوخت‌هاي فسيلي فاصله بگيرد از انرژي بي‌پايان خورشيد مي‌گويد. از ديدگاه او انرژي خورشيد پتانسيلي است كه مي‌توان از آن به بهترين شكل استفاده كرد. سال‌هاست كه آلاينده‌هاي هوا و آلودگي زيست‌محيطي در نيمه دوم سال به يكي از دغدغه‌هاي مردم و مسئولان تبديل مي‌شود اما بايد اين واقعيت را بپذيريم كه همه سوخت‌هاي فسيلي سرانجام در آينده‌اي نه‌چندان دور به پايان مي‌رسند و اگر نتوانيم از انرژي خورشيدي براي جايگزيني سوخت‌هاي فسيلي استفاده كنيم بالطبع از علم و صنعت دنيا عقب خواهيم ماند. همه تكنولوژي‌ها مرحله به مرحله پيش مي‌روند و ما هم سعي كرده‌ايم از تكنولوژي خودروهاي خورشيدي در ساخت خودروهاي شهري استفاده كنيم. به شكل آزمايشي روي سقف تعدادي از خودروهاي پژو پارس سلول‌هاي خورشيدي نصب كرديم تا با استفاده از انرژي خورشيدي برق داخل خودرو تأمين شود و نيازي به باتري پيدا نكنند و خوشبختانه اين آزمايش با موفقيت همراه بود. نتايج اين آزمايش 12درصد كاهش آلايندگي و 8درصد كاهش مصرف سوخت بود كه اميدواريم در آينده اين تكنولوژي روي تمام خودروها نصب شود. بايد باور كنيم كه بزرگ‌ترين سرمايه كشورمان نيروي انساني است و ما دانشجويان ثابت كرده‌ايم كه مي‌توانيم كارهاي بزرگي انجام دهيم و كماكان ساخت خودروهاي خورشيدي با تكنولوژي‌هاي جديدتر از اهدافي است كه آن را ادامه خواهيم داد. از 12سال قبل كه ساخت خودروهاي خورشيدي توسط اعضاي تيم دانشكده فني دانشگاه تهران آغاز شد تا امروز به تكنولوژي‌هاي نوين و جديدي دست پيدا كرده‌ايم. در اين مدت بدون حمايت ارگان‌هاي دولتي و با كمك دانشگاه تهران بود كه اين مسير را طي كرديم. البته ما انتظار زيادي نداريم و خوشبختانه تا به امروز با حمايت اسپانسرها پيش رفته‌ايم.
- پيشنهاد‌هاي جالب مردمي براي خودروي خورشيدي
اميرحسين با تأكيد بر اهداف فرهنگي اجراي تور خزر تا خليج‌فارس مي‌گويد: اعضاي تيم هيچ‌گاه به‌دنبال منافع مادي نبوده‌اند و در تور خزر تا خليج‌فارس سعي كرديم كارهاي فرهنگي ماندگاري انجام دهيم. يكي از اين كارها حضور در آسايشگاه كهريزك بود. همه اعضاي تيم آن روز حس خوبي از بودن در كنار سالمندان و معلولان اين آسايشگاه گرفتيم و بيشتر به اين باور رسيديم كه تصميم درستي گرفته‌ايم. وقتي با خودروي خورشيدي غزال 3 وارد آسايشگاه شديم برق غرور را در چشمان همه كساني كه سال‌هاست در اين آسايشگاه زندگي مي‌كنند ديديم. چند ساعتي را در كنار آنها بوديم و از ويژگي‌هاي اين خودرو براي آنها صحبت كرديم. دعاي خير پدران و مادران سالخورده اين آسايشگاه و معلولان بهترين توشه‌اي بود كه به همراه برديم. طي مسير نيز برخورد خوب مردم و خطاب كردن ما به‌عنوان افتخارآفرينان كشور صحنه‌هاي بسيار جالبي را براي ما رقم زد. ما به‌دنبال اجتماعي‌كردن علم بوديم و مي‌خواستيم مردم را با انرژي خورشيدي آشنا كنيم. در هر شهر بين مردم برگه‌هاي نظرسنجي توزيع مي‌كرديم و جالب اينكه برخي از آنها ايده‌هاي بسيار جالبي به ما مي‌دادند كه از آنها استفاده خواهيم كرد. نداشتن هيچ‌گونه آلايندگي، ويژگي بارزي بود كه مورد توجه مردم قرار داشت و همه آنها با اظهار علاقه‌مندي نسبت به اين موضوع، نشان دادند كه از پروژه‌هاي علمي كه بتوانند از آلايندگي هوا جلوگيري كرده و به حفظ محيط‌زيست كمك كنند استقبال مي‌كنند. حالا ديگر طراحي خودروي غزال 4 را آغاز كرده‌ايم و مدلسازي اين خودروي خورشيدي شباهت زيادي به‌خودروهاي شهري دارد. اين خودرو 4سرنشين دارد و چهارچرخ است و از لحاظ ظاهري شبيه خودروهاي شهري است و در آن جديدترين تكنولوژي‌ها را پياده خواهيم كرد.
- اسكورت موتوري در نائين
ديدن نگاه‌هاي پر از سؤال يا متعجب مردم در مسير تور خزر تا خليج‌فارس خاطرات شيريني است كه اعضاي تيم خودروي خورشيدي غزال 3 از آن ياد مي‌كنند. بارها توقف خودرو توسط مأموران پليس راه و تعجب مأموران از مجوز حركت اين خودرو در جاده، از ديگر اتفاقات جالب اين تور 3هزار كيلومتري بود. علي رباني، فارغ‌التحصيل دانشكده فني دانشگاه تهران كه از پروژه ساخت غزال 2 به تيم ملحق شده در بخشي از مسير تور خزر تا خليج‌فارس مسئوليت هدايت خودروي غزال3 را برعهده داشت. او از اتفاقات خاص و فراموش نشدني اين سفر مي‌گويد: در مسير وقتي از شهرها يا روستاهاي مختلف عبور مي‌كرديم نگاه‌هاي مردم برايمان جالب بود. برخي از آنها تصور مي‌كردند اين ماشين سفينه يا فضاپيماست و سعي مي‌كردند از ما فاصله بگيرند. برخي هم تصور مي‌كردند كه مدل كوچكي از هواپيما در جاده در حركت است. البته خودروي خورشيدي شباهت زيادي به‌خودروهاي مسابقه‌اي دارد و شباهتي به‌خودروهاي شهري ندارد. با اين همه استقبال خيلي خوبي از اين خودرو در شهرهاي مسير به عمل آمد. براي اينكه در طول مسير با مشكلي از نظر راهنمايي و رانندگي مواجه نشويم با رايزني‌هايي كه انجام داديم براي اين خودرو پلاك گرفتيم اما با وجود اين، در طول مسير چندبار مأموران پليس راه ما را متوقف كردند و با وجود بررسي مجوزها و مدارك باور نمي‌كردند كه اين خودرو مجوز استاندارد و تردد در جاده را دارد و حتي پلاك شده است. خوشبختانه هوا در طول مسير حركت بسيار خوب بود و خورشيد، انرژي بي‌پايانش را به ما مي‌داد. البته اگر هوا ابري بود هم با باتري‌اي كه در اين خودرو قرار داده شده است تا 3 ساعت و با سرعت 80 كيلومتر مي‌توانستيم به مسيرمان ادامه بدهيم. مردم در شهرهاي مختلف سؤالات زيادي درباره اين خودرو از ما مي‌پرسيدند و بسياري نيز درخواست داشتند تا سوار آن شوند اما به‌دليل سيستم خاص اين خودرو نمي‌توانسيتم چنين اجازه‌اي بدهيم. در طول مسير، سرنشين‌هاي خودروهايي كه از كنار ما عبور مي‌كردند با دست تكان دادن و تشويق كردن، ما را به ادامه راه دلگرم مي‌كردند. در برخي از شهرها همكاري‌هاي خوبي با ما انجام گرفت اما در برخي از شهرها متأسفانه هيچ همكاري‌اي انجام نشد. ما توقع داشتيم از اين پروژه بزرگ علمي حمايت كنند. در شهر نائين اتفاق جالبي افتاد كه هيچ‌گاه آن را فراموش نمي‌كنيم. وقتي مي‌خواستيم از نائين خارج شويم بيش از 30 موتورسوار كه همه آنها جوان بودند ما را تا خارج از شهر اسكورت كردند. مردم اين شهر بسيار مهمان‌نواز بودند. اسكورت موتورسواران اين شهر صحنه جالبي را براي همه ما رقم زد. داخل خودرو به‌گونه‌اي طراحي شده است كه 2 سرنشين به‌راحتي مي‌توانند سوار يا پياده شوند. باتوجه به گرماي هوا، سيستم خنك‌كننده نيز داخل آن قرار داده شده است و در طول مسير ديگر اعضاي تيم با چند خودرو ما را همراهي مي‌كردند. ارتفاع خودروي غزال 3يك متر و 20سانتي متر است و حداكثر سرعتي كه براي اين خودرو درنظر گرفته شده 160كيلومتر در ساعت است اما در رقابت‌هاي استراليا تا 130كيلومتر در ساعت در پيست حركت كرديم.