به گزارش همشهري، سخنان وزير صنعت، معدن و تجارت براي خروج پتروشيمي از بورس كالا بار ديگر جنجال‌آفرين شد. او كه به تازگي در قم سخن گفته بار ديگر تأكيد كرده است كه تا پاي جان براي خروج پتروشيمي از بورس كالا خواهد ايستاد. براي رمزگشايي از جنگي كه بر سر معاملات پتروشيمي آغاز شده است بايد پرسيد چه كساني از انجام معاملات پتروشيمي در داخل و خارج از بورس نفع مي‌برند؟
مروري بر روند توليد و فروش محصولات پتروشيمي مي‌تواند حلقه خروج پتروشيمي از بورس كالا را رمزگشايي كند. به‌طور كلي سود حاصل از توليد محصولات پتروشيمي از 2روش بين ذينفعان تقسيم مي‌شود يكي از طريق منافع مستقيم سهامداري كه مستقيما به حساب‌هاي اصلي شركت‌هاي پتروشيمي واريز مي‌شود و سالانه در مجامع عمومي بين سهامداران تقسيم مي‌شود و ديگري پورسانت‌هايي است كه از طريق فروش محصولات پتروشيمي نصيب واسطه‌ها مي‌شود كه اين محصولات را خارج از بورس كالا با نرخ دلخواه مي‌فروشند.
- سود فروشنده‌هاي پتروشيمي چقدر است؟
بررسي معاملات پتروشيمي در سال قبل نشان مي‌دهد سال گذشته در مجموع 46.4ميليون تن محصول پتروشيمي در ايران توليد شده است كه از اين مقدار 18.8ميليون تن به ارزش 9.6ميليارد دلار صادر شده است و 14ميليون تن معادل 24هزار ميليارد تومان در بازار‌هاي داخلي فروخته شده است.
از مجموع كل محصولات توليد شده سال قبل فقط 6درصد يعني 2.7ميليون تن به ارزش 8400ميليارد تومان در بورس كالا فروخته شده است كه كارمزد اين معاملات1.5درصد يعني رقمي معادل 126ميليارد تومان بوده است كه بين 100شركت كارگزاري، سازمان بورس و همچنين بورس كالا به 3نسبت تقسيم شده است.
هرچند هيچ رقمي وجود ندارد كه نشان دهد واسطه‌ها خارج از بورس كالا براي فروش محصولات پتروشيمي چه مقدار كارمزد دريافت مي‌كنند اما اگر اين كارمزد عددي بين يك درصد تا 100درصد باشد به‌طور ميانگين سالانه 200ميليون دلارتا 2ميليارد دلار سود نصيب واسطه‌هاي پتروشيمي خارج از بورس كالا خواهد شد كه بخش عمده آن سهامداران شركت بازرگاني پتروشيمي خواهند بود.
اين عدد با محاسبه پورسانت يك تا 10درصد كل معاملات سال 1394تخمين زده شده است.
- سود سهامداران پتروشيمي چقدر است؟
بررسي وضع سهامداري شركت‌هاي پتروشيمي نشان مي‌دهد كه منافع حاصل از فروش محصولات پتروشيمي بين تأمين اجتماعي نيرو‌هاي مسلح(ساتا)، تأمين اجتماعي، صندوق بازنشستگي كشوري، صندوق بازنشستگي نفت، شركت هلدينگ پتروشيمي خليج‌فارس و سهامداران سهام عدالت تقسيم مي‌شود.
بررسي تركيب مالكيت سهام شركت‌هاي پتروشيمي نشان مي‌دهد كه هم‌اكنون 32درصد از كل سهام شركت‌هاي پتروشيمي در اختيار شركت هلدينگ پتروشيمي خليج‌فارس است. اين شركت چند سال پيش براي رقابت با شركت سابيك عربستان متولد شد. پس از آن بيشترين مقدار سود فروش محصولات پتروشيمي نصيب سهامداران شركت تأمين اجتماعي نيرو‌هاي مسلح و تأمين اجتماعي مي‌شود.در عين حال 8درصد از اين مقدار نصيب سبد سهام عدالت مي‌شود و 6درصد نيز متعلق به صندوق بازنشستگي كاركنان نفت است.
- رانت پتروشيمي نصيب چه‌كسي مي‌شود؟
محمدرضا نعمت‌زاده عصر يكشنبه كه در نشست كارگروه ستاد تسهيل و رفع موانع توليد استان قم شركت كرده بود بار ديگر لب به شكايت گشود و با انتقاد از فروش محصولات پتروشيمي در بورس گفت:ارائه پتروشيمي در بورس خلاف قانون بوده و بنده براي رفع اين مشكل مي‌جنگم زيرا تضميني براي برنده شدن واحدهاي توليدي در بورس وجود ندارد و اين امر سبب مي‌شود، اين واحدها مواد پتروشيمي مورد نياز خود را گران‌تر از قيمت واقعي خريداري كنند و دلالان بهره‌هاي سنگين را به‌خود اختصاص دهند.
سخنان وزير صنعت به آن بخش از محصولات پتروشيمي اشاره دارد كه خارج از بورس فروخته مي‌شود و با قيمت كمتري مبادله مي‌شود. تفاوت قيمت محصولات پتروشيمي در داخل و خارج از بورس از اين موضوع ناشي مي‌شود كه قيمت محصولات پتروشيمي در بورس كالا به نرخ ارز آزاد محاسبه مي‌شود اما همين محصولات در بازار خارج از بورس با نرخ ارز مبادله‌اي 3850تومان در سال مالي 1394محاسبه و پرداخت مي‌شود.
سال قبل از مجموع 14ميليون تن محصول پتروشيمي كه در داخل ايران فروخته شد 7.5ميليون تن آن به ارزش 10هزار ميليارد تومان فروش بين مجتمعي بود كه براي خوراك واحدهاي پتروشيمي استفاده شد. اين اعداد نشان مي‌دهد بخش عمده‌اي از فروش داخلي محصولات پتروشيمي صرف خوراك واحدهاي ديگر پتروشيمي كه براي توليد محصول ديگري به‌كار مي‌رود مي‌شود به اين ترتيب خريد اين محصولات به قيمت خارج از بورس به صرفه‌تر است اما پرسش اين است كه قيمت‌گذار بازار محصولات پتروشيمي چه‌كسي است؟
طبق قانون، وزارت صنعت قيمت فروش محصولات پتروشيمي را در بورس كالا تعيين مي‌كند بر اين اساس قيمت محصولات پتروشيمي هر دو هفته يك‌بار براساس ميانگين نرخ جهاني محصولات از سوي وزارت صنعت تعيين مي‌شود. به اين ترتيب واضح است كه بحث اصلي بر سر چگونگي تعيين قيمت و در واقع قيمت‌گذاري دستوري است. موضوعي كه متهم رديف اول آن قيمت ارز و تعلل دولت در آزاد‌سازي نرخ ارز است. سخنان نعمت‌زاده در عين حال در حالي عنوان مي‌شود كه طبق مصوبه خروج از ركود هيأت دولت همه محصولات پتروشيمي بايد در بورس كالا عرضه شوند.
اما برخلاف مصوبات فقط 6درصد از كل محصولات توليد شده در سال 94در بورس كالا عرضه شده است. در عين حال به‌دنبال اظهارنظر وزير صنعت، معدن و تجارت حامد سلطاني‌نژاد، مديرعامل بورس كالا در گفت‌وگو با صدا و سيما در دفاع از معاملات پتروشيمي در بورس‌كالا گفت: بورس‌كالا محل تلاقي عرضه و تقاضا و رساندن كالا به مصرف‌كننده واقعي است. وي گفت: افرادي كه در بورس كالا كد معاملاتي مي‌گيرند بايد مصرف‌كننده واقعي باشند و اگر كسي بخواهد به‌صورت صوري يا واسطه‌گري وارد اين بازار شود حتماً كنترل مي‌شود و اين موضوع در معاملات پتروشيمي در بورس كالا هم اتفاق مي‌افتد. سلطاني‌نژاد افزود: بورس كالا قيمت مواد پتروشيمي را نيز در بازار مديريت و تنظيم مي‌كند.