تا‌كنون با همكاري سازمان محيط‌زيست اين استان، مناطق زيادي از رشت توسط زندانيان داوطلب، پاكسازي شده است. محسن سلطاني، قاضي اجراي احكام مستقر در زندان رشت است كه با احكام وي تعداد زيادي از زندانيان رشت توانسته‌اند در طرح‌هاي مشابهي شركت كنند؛ او در اجراي مجازات‌هاي جايگزين يك گام فراتر رفته و با استفاده از فرصت قانوني، براي زندانيان بالاي 5سال حبس كه امكان استفاده از مجازات‌هاي جايگزين را ندارند چنين فرصتي فراهم كرده است.
- حكم‌هايي كه شما داده‌ايد، چه تفاوتي با مجازات‌هاي جايگزين دارند؟
طرح توانمندسازي زندانيان از طريق مشاركت در خدمات عامه‌المنفعه درخصوص محكومين جرايم مواد‌مخدري كه حكم آنها قطعي شده، اجرا مي‌شود. بنابراين يك‌جور حكم نيست. تعيين مجازات جايگزين براساس قانون و برعهده قاضي است و قاضي اجراي احكام نمي‌تواند نسبت به صدور حكم مجازات جايگزين حبس اقدام كند. اما قانونگذار هدف از زندان را متنبه‌كردن بزهكاران، ايجاد ترس در آنها براي جلوگيري از وقوع جرم و اصلاح و تربيت‌شان اعلام كرده است.
اين طرح كه «توانمندسازي زندانيان» نام دارد با هدف اصلاح آنها و از طريق مشاركت در فعاليت‌هاي اجتماعي اجرا مي‌شود. بازتواني اجتماعي، آموزش عملي براي زندانيان، آگاه‌سازي افكار عمومي نسبت به نقش‌هاي اثربخش زندانيان در فعاليت‌هاي اجتماعي، اعطاي آزادي مشروط و ديگر امتيازات به زندانيان براساس ميزان مشاركت و تلاش آنان در برنامه‌هاي اصلاحي زندان ازجمله اهداف اين برنامه است. ما در زندان 13درجه را براي زندانيان تعريف كرده‌ايم. هر زنداني‌اي كه بتواند با تغيير اعمال و رفتار، شركت در دوره‌هاي روان درماني، پودمان آموزشي (مهارت زندگي و يادگيري و سبك زندگي و همسرداري و تربيت كودك و...) رفتار خود را تغيير داده و به درجه 6برسد، مي‌تواند در اين طرح شركت كند.
- اينكه نبايد خيلي سخت باشد!
فقط همين نيست. براي شركت زندانيان در اين طرح، آنها بايد مجموعه‌اي از شرايط را داشته باشند. اقامت زنداني در بندهاي سلامت، عدم‌مصرف متادون، شركت در دوره‌هاي روان‌درماني و كسب امتيازات لازم، تكميل پرونده شخصيت و احراز تغيير و اصلاح رفتار زنداني توسط روانشناس، حُسن اخلاق و رفتار در زمان اقامت در بند سلامت، گذراندن حداقل يك‌سوم از دوران محكوميت و داشتن تأمين مناسب، بخشي از اين شرايط هستند.
- چند زنداني تا‌كنون در اين طرح مشاركت داده شده‌اند؟
بيش از 600زنداني تقاضاي شركت در اين طرح را دارند ولي با توجه به شرايطي كه براي شركت در اين طرح درنظر گرفته‌ايم بيش از 150زنداني توانسته‌اند وارد اين طرح شوند. برخي از اين زنداني‌ها براي چندين دوره در اين طرح شركت كرده‌اند. تأييد نهايي براي ورود به اين طرح به‌عهده قاضي اجراي احكام مستقر در زندان است.
- حالا شركت در اين طرح براي زنداني چه مزيت‌هايي دارد؟
همان‌طور كه بيان شد شركت زنداني در اين طرح الزامي نيست؛ يعني زنداني مي‌تواند حتي با احراز تمام شرايط در اين طرح شركت نكند. زماني كه يك زنداني از نظر ما اصلاح شده ولي به حدي نرسيده كه از آزادي كامل يا ساير تسهيلات قانوني از قبيل آزادي مشروط يا تعليق مجازات استفاده كند، شركت در اين طرح باعث مي‌شود از تسهيلات مرخصي بيشتر بهره‌مند شود. به افراد واجد شرايط شركت در اين طرح، يك هفته مرخصي اعطا مي‌شود و زندانيان از 7صبح تا 3بعدازظهر ملزم به شركت در طرح پاكسازي هستند و بعد از اين ساعت، فرد در اختيار خودش است.
- و در بيرون از زندان چطور حواستان به زنداني‌هاست؟
بهترين نظارت بر زندانيان، سيستم خودنظارتي دروني است؛ بدين معنا كه خود زندانيان با توجه به نوع جرمشان نسبت به همديگر شناخت كاملي دارند؛ مثلا سارقين، اكثر دزدها و مالخرهاي شهر خودشان را مي‌شناسند و حتي اگر سرقتي در فلان منطقه از شهر اتفاق بيفتد مي‌دانند كه كار چه‌كسي يا كدام گروه بوده است؛ به همين‌خاطر در اين طرح از سيستم خود نظارتي كه داراي بازده بيشتر و در عين حال بدون هزينه براي حكومت است استفاده كرده‌ايم؛
لذا به‌صورت هرمي زندانيان دسته‌بندي شده‌اند؛ بدين نحو كه ابتدا زندانيان به دسته‌هاي 15نفر تقسيم مي‌شوند و براي هر دسته يك سرگروه به نام دستيار دوم درنظر گرفته مي‌شود و هر 3گروه از اين دسته‌ها زيرنظر زنداني ديگري به نام دستيار اول نظارت مي‌شوند و همه دستياران اول زيرنظر معاونت محترم اصلاح و تربيت زندان فعاليت مي‌كنند.
دستياران اول و دوم موظفند در ايام مرخصي، نسبت به رفتار زندانيان نظارت كامل داشته باشند و چنانچه مددجويي مرتكب جرمي شود به اينجانب و معاون اصلاح و تربيت زندان گزارش كنند؛ در غيراين صورت شركت كل گروه در طرح لغو مي‌شود. با توجه به نظارت و اشراف كامل معاون محترم اصلاح و تربيت زندان، آقاي خان‌زاده نسبت به زندانيان و نحوه اجراي طرح، الحمدلله تا‌كنون با مشكلي مواجه نشده‌ايم.
- شايد با هم تباني كردند؛ مثلا براي فروش مواد يا هر خلاف ديگري!
همان‌طور كه گفته شد زندانياني در اين طرح شركت مي‌كنند كه تغيير رفتار و اصلاح در آنها احراز شده است و اين‌گونه نيست كه احراز ما نسبت به تمامي زندانيان شركت‌كننده در اين طرح اشتباه باشد؛ به همين‌خاطر احتمال تباني در حد صفر است ولي با اين حال بنده مخبراني در ميان تمامي گروه‌ها دارم كه تمامي اخبار را به بنده منتقل مي‌كنند.
- اين افراد فقط محيط‌زيست را پاكسازي مي‌كنند؟
ما طرح‌هاي زيادي براي زندانيان داريم؛ مانند پاكسازي آرامستان و شست‌وشوي مزار شهداي شهر رشت كه تقريبا هر 2ماه يك‌بار انجام مي‌شود. پاكسازي مناطقي مانند جنگل‌هاي استان، ساحل دريا از انزلي تا زيباكنار، حاشيه راه‌ها و مبادي ورودي استان، مسيرهاي منتهي به امامزاده‌ها، جاده‌هاي منتهي به شهر رشت و تالاب‌هاي انزلي و عينك اجرايي شده است. اما برخي از اين طرح‌ها مانند احياي جنگل‌هاي استان اجرا نشده است. بنده ارديبهشت‌ماه 94 به مسئولان، آمادگي كاشت حدود 200هزار اصله درخت را اعلام كردم. حتي قرار شد كارگروهي تشكيل شود تا مقدمات و لوازم اجرايي طرح را بررسي كنند كه متأسفانه كمتر از 70درخت كاشته شد.
براي طرح نوسازي و بازسازي مدارس و طرح اردوي جهادي در مناطق محروم هم اگرچه توافق اوليه انجام شده اما به‌دليل عدم‌همكاري مسئولين استان، نهايي نشده است. در طرح‌هايي كه تا‌كنون اجرا شده، تنها حاميان اينجانب حجت‌الاسلام مصطفوي‌نيا دادستان رشت و آقاي سياوش‌پور رياست دادگستري گلستان بودند كه اگر پشتيباني و حمايت ايشان نبود هيچ كدام از اين طرح‌ها اجرايي نمي‌شد.
- خارج از گفت‌و گو
برخي موادفروش‌ها و مشروب‌فروش‌ها تعدادي مواد در كنار ساحل جاساز مي‌كنند. در پاكسازي محيط‌زيست در زيباكنار يكي از گروه‌ها نزديك به نيم‌كيلو ترياك پيدا كردند و تحويل زندان دادند. فرد ديگري چند باكس مشروب دفن شده را هنگام پاكسازي پيدا كرد و تحويل داد. مهم اين است كه زنداني تلاش مي‌كند خودش را اثبات كند كه اصلاح شده است.برخي منتقدان از اين طرح اشكالاتي مي‌گيرند ولي هيچ طرح جايگزيني ارائه نمي‌دهند و اشكالات را هم دقيق عنوان نمي‌كنند تا بدانيم ايراد كارمان كجاست.