روزگاري نه چندان دور جشن كپرزدايي برگزار كردند؛ غافل از اينكه مشكل كپر نيست. مشكل نوع نگاه مسئولان به محروميت استان‌هاست. روزگاري ديگر از برچيده شدن مدارس خشتي و گلي و سنگ و گلي خبر دادند ولي همچنان اين مدارس به حيات خود ادامه مي‌دهند.
براي سرمايش، گرمايش و مقاوم‌سازي مدارس بودجه اختصاص مي‌دهند اما همچنان بسياري از مدارس با وسايل گرمايشي غيرايمن گرم مي‌شوند. در مناطق گرمسير كلاس‌ها گرم و درس خواندن غيرممكن است. مقاوم‌سازي ادامه دارد ولي به‌علت نبودن متولي نگهداري، بسياري از مدارس نوساز خيلي زودتر از آنچه بايد فرسوده مي‌شوند. عدالت آموزشي در مناطقي از آذربايجان‌غربي، جنوب كرمان، استان‌هاي هرمزگان و سيستان و بلوچستان معنا ندارد و فقط روي كاغذ و در جلسات پايتخت‌نشينان تعريف مي‌شود. هفته گذشته تعدادي از خبرنگاران، همراه گروهي از خيران مدرسه‌ساز كه بي‌هيچ چشمداشتي براي آينده‌سازان اين مرز و بوم فضاي آموزشي تأمين مي‌كنند، براي شركت در همايش«خيران مدرسه‌ساز سواحل مكران» عازم منطقه چابهار شدند. دراين همايش خيران هزينه‌هاي ساخت و تجهيز 80مدرسه را در استان‌هاي سيستان و بلوچستان و هرمزگان تقبل كردند. البته مسئولان هم وعده‌هايي داده‌اند؛ ازجمله خداحافظي كلاس‌هاي درسي سنگ و گلي از سيستان و بلوچستان در سال96 و اختصاص 170ميليارد تومان مازاد بر منابع عمراني استاني و ملي به سيستان و بلوچستان.
460 كلاس درس در استان سيستان و بلوچستان از سنگ و گل است. به گفته مرتضي رئيسي، رئيس سازمان نوسازي، توسعه و تجهيز مدارس كشور سال گذشته 560كلاس سنگ و گلي در اين استان وجود داشت كه با تأمين اعتبار، 100كلاس خشتي و گلي از چرخه تحصيل خارج شد.
- سيستان و بلوچستان محروم‌ترين استان
استان سيستان‌وبلوچستان از ديرباز عنوان «محروم‌ترين استان كشور» به لحاظ فضاي آموزشي را يدك مي‌كشد. به گفته مرتضي رئيسي، معاون عمراني وزير آموزش و پرورش،كمترين سرانه آموزشي مربوط به استان‌هاي سيستان و بلوچستان و آذربايجان‌غربي است. ميانگين سرانه فضاي آموزشي در كشور 5.1 مترمربع و در استان‌هاي سيستان و بلوچستان و آذربايجان‌غربي كمتر از 4مترمربع است.
رئيس سازمان نوسازي، توسعه و تجهيز مدارس كشور در اين‌باره به همشهري اينگونه توضيح داد: علت پايين بودن سرانه آموزشي در اين استان‌ها رشد جمعيت دانش‌آموزي است چراكه شاهد سالانه رشد 8درصدي جمعيت دانش‌آموزي در اين استان‌ها هستيم؛ درحالي‌كه رشد جمعيت دانش‌آموزي در كشور مثبت بوده ولي صفر است. وي در پاسخ به پرسش همشهري مبني بر اينكه چرا تفاوت فاحشي بين مدارس منطقه آزاد چابهار و بافت سنتي پيرامون آن مشاهده مي‌شود گفت: مناطق آزاد مسئول تأمين همه امكانات براي مردم منطقه هستند؛ البته منطقه آزاد چابهار كمك مي‌كند و ما هم مشاركت داريم ولي معتقديم اگر جايي ارزش افزوده باشد بايد همه برخوردار شوند.
- آمارهاي متفاوت مسئولان
نكته جالب توجه در اين همايش ارائه آمار متفاوت در سرانه آموزشي بود. وزير آموزش و پرورش اعلام كرد: ميانگين سرانه هر دانش‌آموز از فضاي آموزشي در كشور بيش از 5مترمربع و در استان سيستان و بلوچستان حدود 2.7مترمربع است. اين در حالي است كه معاون عمراني وزير آموزش و پرورش ميانگين سرانه آموزشي كشور را 5.1 و در استان‌هاي سيستان و بلوچستان و آذربايجان‌غربي را كمتر از 4مترمربع اعلام كرد. عبدالغفور ايران‌نژاد، نماينده مردم چابهار، نيكشهر، كنارك و قصرقند در مجلس نيز گفت: سرانه فضاي آموزشي در چابهار به 2مترمربع نمي‌رسد ولي همين آمار در استان 3 و در كشور بيش از 5مترمربع است. عليرضا راشكي، مديركل نوسازي مدارس استان سيستان و بلوچستان هم اينگونه آمار ارائه كرد: سرانه فضاي آموزشي در كشور بيش از 5مترمربع، در سيستان وبلوچستان 3مترمربع و در چابهار و كنارك يك مترمربع است.
- يك‌سوم مدارس سيستان و بلوچستان تخريبي است
به گفته مديركل نوسازي مدارس استان سيستان و بلوچستان، يك‌سوم از مدارس اين استان تخريبي است و حدود 4هزار و 400كلاس درس نيازمند مقاوم‌سازي و 6هزار و 227كلاس درس تخريبي در استان وجود دارد. عليرضا راشكي توضيح داد: به‌طور متوسط سالي 500 تا 600كلاس درس را مي‌توانيم استانداردسازي كنيم و اين در حالي است كه مدارس تخريبي به مدارسي گفته مي‌شود كه فاقد شناژ و ستون در برابر حوادث طبيعي هستند.
- باز آمد بوي ماه مدرسه
در مناطق محروم كشورمان به ويژه در استان سيستان و بلوچستان دانشآموزان از ابتدايي‌ترين امكانات‌آموزشي برخوردار نيستند؛ برخي از آنها بايد مسافت طولاني بين مدرسه و خانه را با پاي برهنه طي كنند. از البسه نو، دفتر،كيف و مداد و خودكار نو خبري نيست، سرويس مدرسه ندارند، پول تو جيبي ندارند و اميدشان فقط به خداست. يادمان باشد آنها هموطنان ما هستند و در همين كشور زندگي مي‌كنند. عدالت آموزشي كه بسياري از كارشناسان و مسئولان از آن سخن مي‌گويند در مناطق محروم كشور معنايي ندارد، تنها خواسته دانشآموزان اين مناطق تأمين امكانات اوليه تحصيل است و بس؛ تحصيل در كلاسي كه سقف آن آب ندهد و ميز و نيمكت، در و پنجره، آب و برق داشته باشد؛ اگر هم كولر ندارد مهم نيست. البته در برخي مناطق كشور به‌دليل تغييرات اقليم و جابه‌جايي جمعيت كلاس‌هاي كپري، سنگ و گلي و كانكسي داير است كه خطراتي مانند گزيدگي حشرات و خزندگان آنها را تهديد مي‌كند. وجود سرويس بهداشتي يا لوله‌كشي آب در مدرسه خواسته زيادي نيست. با وجود تلاش‌هاي دولت و خيرين مدرسه‌ساز هنوز محروميت در مناطق دور افتاده به وضوح مشاهده مي‌شود، ولي همچنان عدالت آموزشي در ميان دانشآموزان مناطق محروم و روستايي معنا نشده. پرسش اساسي اين است كه آيا دانشآموزان مناطق دورافتاده كشور مي‌توانند بدون دغدغه و به‌دور از تبعيض و محروميت درس بخوانند؟