حسين اميرعبداللهيان سابقه تصدي سفارت ايران در بحرين را هم دارد. موضوع تغيير او از معاونت وزير خارجه آنقدر در محافل سياسي مورد توجه قرار گرفت كه چند روز قبل وزير خارجه مجبور شد براي پاسخ به سؤال يك نماينده در رابطه با همين جابه‌جايي به مجلس برود. او البته چندان مايل به ورود به موضوعات حاشيه‌اي پيرامون اين جابه‌جايي نبود اما در مصاحبه پيش رو درباره آينده سوريه، روابط ايران و عربستان و تحولات منطقه به‌خصوص محور مقاومت توضيحاتي مبسوط داده كه مشروح آن را مي‌خوانيد:
- جناب دكتر، به‌عنوان سؤال اول در رابطه با طرح‌هاي ايران براي حل بحران سوريه بفرماييد كه اين طرح‌ها آيا هنوز قابليت اجرايي شدن دارد يا خير؟
ايران از ابتداي بحران سوريه با تأكيد بر راه‌حل سياسي داراي طرح و ايده بود. شما به‌خاطر داريد كه نشست گفت‌وگوهاي معارضان با حكومت در تهران با حضور بيش از 170نفر براي نخستين بار در تهران برگزار شد كه اين تحركات به مرور به طرح 4ماده‌اي رسيد كه در دوره وزارت خارجه آقاي صالحي آماده و در دوره آقاي ظريف به روز رساني و دوباره پيگيري شد.
- چرا در طرح اوليه به جايي نرسيد؟
در دولت فعلي با توجه به اينكه كشورهاي بيشتري به راه‌حل سياسي اعتقاد پيدا كردند بستر بهتري براي جاانداختن طرح ايران فراهم شد در نتيجه دكتر ظريف ابتكار ايران را از طريق نامه‌اي به دبيركل سازمان ملل منعكس كرد. اتفاق مهمي كه دركمتر از يك سال قبل افتاده اين بود كه در چهارمين نشست بين‌المللي حمايت از سوريه كه در نيويورك برگزار شد و من هم حضور داشتم طرح ايران مورد تأكيد كشورهاي مختلف قرار گرفت و به‌عنوان اساس و پايه قطعنامه‌اي درباره سوريه با تمركز به راه‌حل سياسي تبديل به قطعنامه شوراي امنيت شد.
- آيا اين طرح با آمريكايي‌ها هم در ميان گذاشته شد؟ موضعي در رابطه با آن دريافت كرديد؟
طرح نهايي آنچه آمريكايي‌ها در عمل در ارتباط با سوريه دنبال مي‌كنند تغيير رئيس‌جمهور سوريه است. آمريكايي‌ها خوب مي‌دانند به‌خاطر ساختار كشورهاي عربي اگر فردي كه در رأس قدرت است را حذف كنند ساختار فرو مي‌ريزد به همين علت است كه بعد از 5سال از انقلاب بحرين حداقل خواسته مردم بحرين كه تغيير نخست‌وزير بعد از 45سال بود مورد توجه قرار نگرفت و سعودي‌ها و آمريكايي‌ها اين اجازه را ندادند.
اما آنچه به‌عنوان ديالوگ ديپلماتيك قابل اشاره است اين است كه جان كري در نشست بين‌المللي سوريه كه با مشاركت 24كشور و سازمان در نيويورك برگزار شد اعلام كرد كه طرح ايران مورد توجه آمريكاست و بعد از صدور قطعنامه مربوطه هم گفت كه ما از طرح ايران در قالب بندي قطعنامه استفاده مي‌كنيم.
- اخيرا فايلي صوتي از جان كري وزير خارجه آمريكا منتشر شد كه او مي‌گويد بشار اسد مي‌تواند در انتخابات رياست‌جمهوري سوريه شركت كند. آيا تغييري در سياست‌هاي آمريكا در قبال سوريه ايجاد شده است؟
آمريكايي‌ها 2ايده درباره سوريه دارند. براي آنها مهم است در انتخابات رياست‌جمهوري اين كشور با كارت سوريه بازي كنند. اين ايده را غيرمستقيم با ما و مستقيم با روس‌ها مطرح و خيلي تلاش و پيگيري هم كردند.
نگاه راهبردي آمريكا حذف بشار اسد است اما 2راهكار دارند؛ يكي اين است كه بشار اسد از اينك اعلام كند در پايان پروسه سياسي 18ماهه كه يك سالش سپري شده نامزد انتخابات رياست‌جمهوري نشود اما با اختيارات تمام‌ماه‌هاي باقيمانده را سپري كند و راهكار دوم آنها اين است كه بشار اسد قدرت را به يكي از اطرافيانش واگذار كند اما در پايان پروسه 18ماهه امكان نامزدي داشته باشد كه در حالت اول بشار اسد با دست خودش خود را حذف كرده و در حالت دوم هم از همان اول قدرت را از دست داده، بنابراين نگاه آمريكايي‌ها موذيانه است.
- تحليل شما از وضعيت ارتش سوريه در شرايط فعلي چيست؟
ما فكر مي‌كنيم ارتش سوريه در وضعيت مناسبي به نسبت قبل قرار دارد و در سوي ديگر تروريست‌ها در بدترين وضعيت خود هستند و اين طرح‌هاي آتش بس و فرازونشيب در مواضع آمريكايي‌ها و فشار به روس‌ها با هدف غايي تقويت گروه‌هاي معارض صورت مي‌گيرد تا معادله فعلي را تغيير دهند.
- اشاره كرديد كه آمريكا ايده‌هايش درباره سوريه را به ايران منتقل كرده، از چه كانالي اين اتفاق افتاد؟
به‌طور طبيعي يكي از طرف‌هايي كه همواره از ايده مذاكره مستقيم ايران و آمريكا درباره سوريه حمايت مي‌كند عناصري در سازمان ملل هستند و همواره در اين راستا تلاش مي‌كنند و در داخل كشور ما هم افرادي هستند كه اين موضوع را به‌عنوان يك گزينه درنظر دارند.
- مشخصا اشاره مي‌كنيد چه جرياني؟
بيشتر آمريكايي‌هاي مستقر در سازمان ملل اين ايده را دنبال مي‌كنند، مثلا فيلتمن معاون اسبق وزير خارجه آمريكا و معاون سياسي فعلي دبيركل سازمان ملل ازجمله حاميان ايده مذاكره ايران و آمريكا درباره سوريه است.
- علت مخالفت ايران چه بوده است؟
ايران به دلايل مختلف ازجمله بدعهدي‌هاي آمريكا در توافق هسته‌اي و با درنظر گرفتن ديدگاه‌هاي كارشناسي كه ده‌ها ساعت درباره آن در شوراي‌عالي امنيت ملي بحث شده مخالف مذاكره مستقيم است و مقام معظم رهبري اجازه اينكه با آمريكا درباره مسائل منطقه و سوريه مذاكره مستقيم صورت بگيرد را صادر نكردند. فقط در نشست‌هاي بين‌المللي مي‌توانيم به شكل جمعي و گروهي با نقش‌آفريني سازمان ملل مذاكره كنيم.
- پس كانال انتقال پيام آمريكا به ايران سازمان ملل بوده است؟
سازمان ملل يكي از آن جهاتي است كه از آمريكا براي ايران پيام مي‌دهد اما آمريكايي‌ها براي موضوعاتي كه احساس مي‌كنند برايشان اهميت دارد وقتي مي‌خواهند موضوعي را منتقل كنند همه كانال‌هاي خود را فعال مي‌كنند و طي بحران سوريه هرجا كه آمريكا احساس ضعف كرده و احساس كرده برنامه هايش مشكل پيدا كرده و در عين حال به‌علت نقش ايران در تحولات سوريه، تلاش كرده‌اند يك راهي را براي گفت‌وگوي مستقيم با ايران بيابند.
- ايران درباره عراق با آمريكا مذاكره كرد، چرا درباره سوريه اين اتفاق نيفتاد؟
وضعيت عراق متفاوت بود؛در آنجا دوستان ما در عراق و حكومت عراق درخواست‌هاي متعددي از ايران داشتند و براي كمك به عراق نه به‌صورت دو جانبه بلكه سه‌جانبه مذاكراتي صورت گرفت اما درباره سوريه شرايط كاملا متفاوت است؛ مقطع زماني هم متفاوت است و رفتارهاي آمريكا هم مانع اين مذاكرات شده و آنها در امتحاناتي كه پس داده‌اند، رد شده‌اند و رفتار آنها طوري نبوده كه فضايي را براي مذاكره باز كند.
- بعد از تغيير شما سردار سليماني بيانيه‌اي درباره بحرين صادر كرد و يك مشاور رئيس‌جمهور از حاشيه‌سازي‌‌ها براي دولت انتقاد كرد، به‌نظر شما پيام سردار سليماني در آن مقطع چه تأثيري در بحرين داشت؟
در ارتباط با تحولات منطقه ايران راهبردي دارد و آن اين است ضمن اينكه در امور كشورها مداخله نمي‌كنيم اما نسبت به وضعيت مردم منطقه و مطالبات آنها حساس هستيم و اين مسئله مورد توجه ماست. بايد اشاره كرد ايران در كشورهاي مختلف داراي نفوذ است و در همين رابطه متناسب با شرايط منطقه ممكن است مقامات مختلف ايران مواضعي اتخاذ كنند كه اتخاذ اين مواضع مي‌تواند در كمك به امنيت و ثبات منطقه سازنده باشد.
ايران و عربستان آيا درباره سوريه مذاكره‌اي داشته‌اند؟ چون در مقطعي گفته شد عربستان پيامي را درباره تشكيل دولت در عراق به ايران داده است.
من در هفته سومي كه آقاي عادل جبير وزير خارجه عربستان شد براي شركت در نشست سازمان همكاري اسلامي به جده رفتم و در حاشيه آن با آقاي عادل جبير درباره منطقه ازجمله سوريه و يمن گفت‌وگو داشتم اما تغيير رويكردي در آنها مشاهده نمي‌شد. از سوي ديگر در قالب نشست‌هاي بين‌المللي هم ما، مواضع خود را در حضور سعودي‌ها گفته‌ايم اما نكته عجيب اين بود سعودي‌ها در نشست بين‌المللي گروه سوريه در وين و نيويورك علنا در حضور وزيران خارجه كشورها تهديد مي‌كردند اگر نقطه نظر ما پيش نرود به حمايت خود از مسلمين سوريه ادامه مي‌دهيم.
- فكر مي‌كنيد روابط ايران و عربستان احيا شود؟
متأسفانه سعودي‌ها رفتار سازنده ندارند و اميدواريم افراد صاحب عقل در عربستان به كمك حاكمان فعلي اين كشور بيايند تا عربستان از اين وضع آشفته در منطقه نجات پيدا كند.
- چندي قبل سالگرد شهداي منا بود، علت حادثه از نظر شما كه در زمان وقوع آن مسئوليت مرتبط در وزارت خارجه را بر عهده داشتيد چه بود؟
چرايي حادثه منا به عوامل مختلفي برمي‌گردد؛ يكي از مواردش شايد بي‌لياقتي حاكمان و كارگزاران باشد اما دليل ديگرش هم مشغول بودن عربستان در جنگ و تجاوز عليه يمن بود.
- بعد از ورود حزب‌الله لبنان به جنگ سوريه برخي از تضعيف جبهه مقاومت به‌خاطر شهدايي كه حزب‌الله در سوريه داشته اظهار نگراني دارند. به‌نظر شما آيا حزب‌الله در جبهه مقاومت تضعيف شده است؟
حزب‌الله قبل از اينكه در سوريه وارد مبارزه با تروريست‌ها شود تجربه مبارزه با رژيم صهيونيستي در سال‌هاي طولاني را داشت. تجربه اين را داشت كه به جاي كل كشورهاي عربي و اسلامي كه هيچ اقدام مؤثري عليه اسرائيل انجام ندادند يك تنه بايستد و اسرائيل را به مرحله شكست بكشاند.
در موضوع سوريه حزب‌الله با نگاه دقيق به امنيت لبنان و منطقه نيروهايي را وارد سوريه كرد تا هم تجربه جديد در مبارزه با تروريسم را كسب كند و هم موفقيت‌هاي بسياري را در اين عرصه به‌دست آورد. به عقيده من حزب‌الله لبنان امروز شاخص‌ترين جريان مقاومت در منطقه است كه هم در مسير مبارزه با صهيونيسم و هم مبارزه با تروريسم موفقيت داشته است.
- در رابطه با سوريه و وضعيت بشار اسد هم اين سؤال مطرح است كه آيا اسد اعتماد به نفس كافي براي مبارزه با داعش را داشته است؟
در ابتداي بحران سوريه در سطوحي از جلسات كارشناسي ما در ايران نگاهي وجود داشت كه بشار اسد متفاوت از پدرش حافظ اسد است چون بشار تحصيل‌كرده اروپا و متخصص چشم است و خيلي در بحران نبوده و آبديده نشده است پس چگونه در اين هجمه بزرگ عليه سوريه مي‌تواند مقابله كند و اصلا آيا دوام مي‌آورد يا خير؟ اما بعد از چند هفته او ثابت كرد كه رهبري شايسته براي سوريه است و محكم ايستاد.
- گفته شده بود ايران از بشار اسد خواسته است به ايران بيايد.
ما پيشنهاد نداشتيم كه سوريه را رها كن و به ايران بيا بلكه در مقطعي كه احساس شد ممكن است خسته باشد و نياز به استراحت داشته باشد پيشنهاد شد به منطقه‌اي در ايران بيايد و ساعاتي استراحت كند و برگردد اما آقاي اسد مقيد بود بماند و گفت من تا آخر در كنار مردم ايستاده‌ام و حتي درباره همسرش نيز گفت همسر من وظيفه سركشي به خانواده‌هاي شهدا را دارد و من و همسرم و فرزندانم همه در سوريه در كنار مردم كشورم خواهيم بود.
- علت ناتواني داعش در غلبه بر حكومت سوريه را چه مي‌دانيد؟
اگر بخواهم از رموز موفقيت سوريه در مبارزه با 70كشوري كه بسيج شدند تا نظام سوريه را ساقط كنند بگويم، عوامل مختلفي مؤثر بود؛ اول مردم سوريه، دوم ارتش سوريه، سوم رهبري سوريه، چهارم كمك‌هاي مستشاري ايران و در نهايت ورود حزب‌الله به سوريه شرايطي ايجاد كرد تا سوريه با افتخار و صداي بلند امروز از حضورش در جبهه مقاومت سخن بگويد.
- پس در 5سال گذشته بشار اسد سفري ولو غيررسمي به ايران نداشته است؟
تنها سفري كه بشار اسد از شروع بحران سوريه تا الان داشته سفر كوتاهي بود كه به مسكو داشت.
- شما دبيركل كنفرانس فلسطين هستيد، درباره روابط ايران با فتح و حماس هم بگوييد كه هم‌اكنون وضعيت چگونه است؟
گروه‌هاي مقاومت و مبارز فلسطيني مورد توجه ايران هستند چون ما معتقديم در برابر تهديدات رژيم صهيونيستي تنها مقاومت است كه جواب مي‌دهد و تنها نظر مردم است كه تعيين‌كننده است.
البته در ارتباط با دولت خودگردان فلسطين و نقش محمود عباس بايد اشاره كرد كه با شركت او در مراسم شيمون پرز رئيس سابق رژيم صهيونيستي متأسفانه ثابت شد كه آقاي محمود عباس هيچ جايگاهي در فلسطين و مبارزه با اسرائيل و احقاق حقوق مردم فلسطين ندارد و مواضعش در‌ماه‌هاي اخير عليه مطالبات مردم فلسطين مي‌تواند ارزيابي شود.
- اعضاي حماس به ايران رفت‌وآمد دارند؟
كمتر از 3ماه قبل گروهي از حماس به تهران سفر كرد و رفت‌وآمد و رايزني بين دو طرف جريان دارد. مهم اين است كه در موضوع مبارزه با رژيم صهيونيستي حمايت ايران و تعاملات ايران و حماس در عالي‌ترين سطح و وجه وجود دارد.
- با توجه به شرايط سياسي منطقه آيا ايران همچنان از انصارالله يمن حمايت علني مي‌كند؟
تجاوز عربستان به يمن خطايي استراتژيك بود و سعودي‌ها امروز با تمام وجود درك مي‌كنند كه اشتباه كرده‌اند و امروز انصارالله به مقتدرترين گروه و جريان سياسي در يمن تبديل شده است. ما از انصارالله و همه گروه‌هاي سياسي يمن براي شكل دهي آينده سياسي اين كشور مبتني بر رأي مردم حمايت مي‌كنيم.
- به‌عنوان آخرين سؤال شايد يكي از مهم‌ترين اتفاقات در دوره مسئوليت شما در معاونت عربي وزارت خارجه قطع روابط عربستان و ايران بود، ارزيابي‌تان از اين اتفاق چيست؟
تصميم عربستان براي قطع رابطه با ايران شتاب زده و عجولانه بود و عربستان انتخاب ديگري جز بازگشت روابطش به حالت عادي ندارد.
- افزايش دو برابري جمعيت دمشق بعد از بحران
وضعيت ميداني سوريه در 3حوزه قابل تحليل است؛ يكي دمشق به‌عنوان پايتخت سياسي، حلب به‌عنوان مركز اقتصادي و رقه به‌عنوان مركز اصلي داعش. بايد گفت از نظر ارتش سوريه اولويت اول، تأمين حداكثري امنيت دمشق است و آنها در اين رابطه موفق هم بوده‌اند. شايد جالب باشد بدانيد، در آخرين سفرم كه 6ماه قبل به سوريه داشتم 12ميليون نفر در دمشق سكونت داشتند درحالي‌كه قبلا جمعيت دمشق كمتر از 5ميليون نفر بود.
به‌عبارتي مردم سوريه احساس مي‌كنند جايي كه بشار اسد هست امنيت وجود دارد. درباره حلب هم اين نكته قابل ذكر است كه در 2مرحله ارتش سوريه به دقيقه 90آزادسازي حلب رسيد اما آمريكايي‌ها براي نجات تروريست‌ها وارد عمل شدند و طرح آتش بس دادند. در مرحله اخير در زماني كه ارتش سوريه در بهترين شرايط براي تسلط بر حلب بود آمريكا آتش بس را ارائه كرد. از آنجا كه بشار اسد همواره از ايده آتش بس حمايت مي‌كند فرصت دومي را براي اين موضوع داد و با آن موافقت كرد.
- شرط ايران براي مذاكره منطقه‌اي با آمريكا
حسين امير عبداللهيان، معاون سابق عربي و آفريقاي وزير خارجه و دستيار ويژه رئيس مجلس در امور بين‌الملل در رابطه با درخواست‌هاي مكرر مقامات آمريكايي براي مذاكره مستقيم با ايران درباره مسائل منطقه از جمله سوريه، گفت: در مذاكرات ديپلماتيك در زماني كه معاون وزير خارجه بودم به غربي‌ها گفتم اگر آمريكا در مذاكرات هسته‌اي سابقه خوبي به جا بگذارند مي‌تواند گفت‌وگو با آمريكا درباره مسائل منطقه در قالبي خاص شكل بگيرد.