- مصر؛ پیشتازی در آموزش چاپ
صنعت چاپ یکی از مهم‌ترین صنایع مصر است. از زمان زمامداری محمدعلی پاشا این امر مورد توجه قرار گرفت. علت این موضوع این است که صنعت چاپ ظرف ۱۸۰ سال گذشته مورد توجه دولت و وزارتخانه‌ها در مصر بوده است. رهبران مصری از همان آغاز دریافتند که سرمایه‌گذاری بر روی مردم به خصوص هنگامی که پای توسعه و تمامیت یک سیستم در هر صنعت مطرح می‌شود، امری کلیدی به حساب می‌آید. بررسی سیستم آموزش چاپ مصر حکایت از آن دارد که این سیستم از لحاظ داشتن شرایط یک نظام آموزشی از وضعیت ایده‌آل و سازماندهی خوبی برخوردار است.
اولین انستیتو آموزش چاپ مصر در سال ۱۹۲۴ توسط جان نیوتن (John Newton) درون یکی از قدیمی‌ترین چاپخانه‌های مصر یعنی الامیریه تاسیس شده است. این مدرسه که هنوز هم فعالیت دارد، بر ارتقای کیفیت کار کارکنان از طریق دروس نظری و عملی و کارگاه‌های کاری متمرکز است. در این مطلب تلاش می‌شود مراکز تخصصی آموزشی، مراکز پرورشی، انستیتوها و نهادهای چاپ در مصر معرفی شود.
- دپارتمان چاپ، نشر و بسته‌بندی دانشکده هنرهای کاربردی دانشگاه حلوان مصر
این دپارتمان در سال ۱۹۴۹ تحت عنوان دپارتمان فتومکانیک و چاپ در دانشکده هنرهای کاربردی تاسیس شده است. ریشه‌های این دپارتمان را می‌توان در مدرسه الفنون و الصنایع السلطانیه (مدرسه هنرها و آموزش‌های هنرستانی) دید که تحت نام مدرسه العملیات توسط محمدعلی پاشا در سال ۱۸۳۹ در بولاق مصر تاسیس شد. نخستین دوره‌های عالی در این زمینه در این مرکز در سال ۱۹۶۹ دایر شد. گفته می‌شود این تنها دپارتمانی است که مدارک فوق لیسانس و دکتری در این رشته می‌دهد. دانشجویان در اینجا پس از ۵ سال مدرک لیسانس در زمینه هنرهای کاربردی می‌گیرند. این مرکز تاکنون بیش از ۳۰ دکتری و ۷۵ مدرک فوق لیسانس به دانشجویان خود داده است. اولین فوق لیسانس این مرکز در سال ۱۹۷۱ اعطا شده است و این در حالی است که نخستین مدرک دکتری در سال ۱۹۷۷ داده شده است. شرح درس‌ها در اینجا به طرزی گسترده سه عرصه را پوشش می‌دهد: طراحی- پیش از چاپ، تکنولوژی‌های چاپ و سیستم‌ها و بالاخره مراحل صحافی و تکمیلی.
چاپخانه دانشگاه حلوان هم علاوه بر دوره‌های تابستانی به یادگیری عملی چاپ برای دانشجویان کمک می‌کند. این چاپخانه به یادگیری و کسب تجربه و فراگیری دانش روز مربوط به تکنولوژی‌ها، سیستم‌ها و ماشین‌ها کمک می‌کند.
- دپارتمان مهندسی چاپ در دانشکده فنی نظامی
این بخش در کالج فنی ارتش در سال ۲۰۰۱ تاسیس شده و واحد این دپارتمان به گونه‌ای طراحی شده که دانشجویان بتوانند کلیه جنبه‌های مهندسی مکانیک را فرا بگیرند. این دپارتمان در عین حال یک چاپخانه کوچک هم دارد. ضمن اینکه خود دانشکده هم چاپخانه اختصاصی خودش را دارد. این کالج دوره‌های فوق لیسانس و دکتری در زمینه چاپ دارد. اکثر دانشجویان فارغ‌التحصیل این مرکز با عنوان افسری در تاسیسات چاپ ارتش مصر خدمت می‌کنند.
- بخش چاپ در انستیتو فنی نظامی مصر
بخش چاپ دوره‌های آموزشی جامعی را به تکنسین‌های چاپ ارایه می‌دهد تا دانش نظری و عملی برای سیستم‌ها و تکنولوژی‌های جدید را در چاپخانه آموزشی بالا ببرد و این امر کارآموزان را به افسرانی موثر تبدیل می‌سازد.
- دپارتمان تکنولوژی‌های چاپ، مهندسی و تولید در آکادمی اخبار الیوم
این آکادمی که در سال ۱۹۹۸ تاسیس شده متعلق به بزرگ‌ترین و قدیمی‌ترین روزنامه مصر است. طیفی از دپارتمان‌های مختلف را داراست. یکی از این دپارتمان‌ها، دپارتمان مهندسی است. آکادمی شامل دپارتمان‌های فرعی هم هست که از آن جمله می‌توان به دپارتمان‌های تکنولوژی‌های چاپ و تولید مهندسی، ارتباطات و کامپیوتر، الکترونیک و مهندسی صنعتی اشاره کرد. دوره پنج ساله این آکادمی در سال اول با دوره یک ساله مشترک آغاز شده و سپس چهار سال آموزش در حوزه‌های تخصصی تعقیب می‌شود. فارغ‌التحصیلان همه فرایندهای مرتبط با صنعت چاپ و نشر را فرا می‌گیرند. افزون بر این کالج اخبار الیوم یک دپارتمان رسانه، علوم کامپیوتری و تکنولوژی اطلاعات و علم مدیریت نیز دارد.
- دپارتمان طرح‌های چاپی دانشکده هنرهای زیبا، دانشگاه اسکندریه
این دپارتمان اگر چه یک دانشکده هنرهای زیبا است، اما تقریبا تمام بخش‌های چاپ و نشر را پوشش می‌دهد. فارغ‌التحصیلان پس از طی یک دوره ۵ ساله لیسانس می‌گیرند. دانشکده مزبور در عین حال دوره‌های فوق لیسانس و دکتری مطالعات چاپ را نیز طراحی کرده که با بخش چاپ و نشر و بسته‌بندی دانشکده هنرهای کاربردی قاهره در ارتباط نزدیک است.
- آکادمی رسانه‌های چاپی هایدلبرگ در قاهره
این انستیتو که در سال ۲۰۰۰ تاسیس شده یکی از شعب منطقه‌ای و اصلی هایدلبرگ است که در خود هایدلبرگ بنا نهاده شده است. این آکادمی اولین دوره خود را در سال ۲۰۰۱ آغاز کرد. تمرکز این آکادمی بر ارایه دوره‌های کوتاه مربوط به مدیریت رنگ، فرآیندهای چاپی، چاپ پیشرفته، مدیریت کیفیت، چاپ امنیتی و مدیریت چاپ است که پس از طی این دوره‌ها کارآموزان مدرک هایدلبرگ را دریافت می‌کنند. مهندس احمد خطاب مدیر آکادمی مصرانه معتقد است که چاپ فقط یک شغل نیست بلکه یک صنعت کامل است و آکادمی با آن به صورت یک صنعت بین‌المللی برخورد می‌کند. آکادمی هایدلبرگ تا اواسط سال ۲۰۰۷ توانسته است ۱۵۱ دوره آموزشی را با ۹۸۱ شرکت‌کننده از سراسر جهان عرب با اکثریت غالب از عربستان سعودی و منطقه خلیج بگذراند.
آکادمی هایدلبرگ سمینارها، کنفرانس‌ها و کارگاه‌های مرتبط با چاپ را برگزار می‌کند و علاوه بر این دوره‌های آن متمرکز بر نیازهای مشتریان چه از داخل و چه از خارج مصر است. بسیاری از این دوره‌ها در دبی، سودان، کویت و عربستان سعودی برگزار شده‌اند. آکادمی رسانه‌های چاپی هایدلبرگ در آلمان عملا بر فعالیت‌های آکادمی هایدلبرگ قاهره نظارت دارد. این در حالی است که شرکت یوسف علام و شرکا که یکی از قدیمی‌ترین شرکت‌های عرصه چاپ است و صاحب ساختمان هایدلبرگ می‌باشد، بر آکادمی هایدلبرگ نظارت اداری دارد.
- مراکز آموزش چاپ هنرستانی
سازمان تولید کارا وزارت صنعت و تجارت دو سال پس از تاسیس سازمان آموزش هنرستانی و تولید کارا، اکثر مراکز در سال ۱۹۵۸ تاسیس شده‌اند. این مراکز طیف گسترده‌ای از مشاغل و تخصص‌ها را پوشش می‌دهند.
نخستین مرکز چاپ در سال ۱۹۶۱ در اسکندریه و دومین مرکز در سال ۱۹۶۳ در قاهره تاسیس شد و یک مرکز جدید تعاون هم در سال ۲۰۰۴ تاسیس شده است. از سال ۱۹۶۰ نیز یک مرکز تخصصی آموزشی نیز دایر شده است. هدف این مراکز چاپ که اولین‌ها در نوع خود بوده‌اند، تحویل فارغ‌التحصیلان ماهر به بازار است. آنها دوره‌های ۳ سالهای را می‌گذرانند که بر پیش از چاپ، چاپ و پس از چاپ متمرکز است.
- مدارس متوسطه فنی صنعتی وزارت آموزش
این مدارس متوسطه تحت نظارت بخش آموزشی فنی وزارت آموزش دایر شده‌اند. هدف این مدارس ارایه دوره‌های متمرکز بر کل فرآیند چاپ است. سه مدرسه عمده این عرصه در اسکندریه، قاهره و الفیوم قرار دارند. دوره‌های اسکندریه و قاهره دوره‌هایی ۳ ساله هستند که در الفیوم تا ۵ سال طول می‌کشند. دوره‌ها هم نظری و هم عملی است و پیش از چاپ، صحافی و عملیات تکمیلی را در برمی‌گیرد. چاپ افست و سیلک هم در دستور کار است.
- دپارتمان‌های چاپ در مراکز مختلف وزارت امور اجتماعی
۱۸ دپارتمان در مراکز این وزارتخانه به آموزش چاپ اشتغال دارند. این دپارتمان‌ها به کسانی سرویس می‌دهند که در نظام‌های سنتی آموزشی پرورش یافته‌اند. این دپارتمان‌ها به این نوع افراد کمک می‌کنند تا مهارت‌های بیشتری در چاپ به دست آورند. دوره‌های این دپارتمان‌ها ۲ ساله است و به کسانی که این دوره‌ها را سپری می‌کنند برای یافتن کار کمک می‌کنند.
- انستیتو امور مدنی، وزارت کشاورزی
دوره‌های این انستیتو ۲ ساله است و برای حضور در آنها باید دوره آموزش متوسط طی شده باشد و معدل بالا هم کسب شده باشد.
- انجمن توسعه صنایع چاپ (PIDA)
انجمن توسعه صنایع چاپ به چاپکاران مصری از جوانب مختلف کمک می‌کند. انجمن توسعه صنایع چاپ در سال ۲۰۰۷ برای ارایه دوره‌های کوتاه مدت تاسیس شد. بدیهی است که صنعت چاپ مصر یک صنعت کارا و متنوع است. اما به دلیل تحولات پیاپی تکنولوژیک در این زمینه و نیازهای فزاینده به سرمایه‌گذاری در زمینه سیستم‌ها و تکنولوژی‌های چاپخانه و نیز ضرورت مقابله با چالش‌ها، وجود چنین انجمن‌ها و مراکزی ضروری به نظر می‌رسد و نباید چنین مراکزی برای ادامه فعالیت صرفا از دولت کمک بگیرند. کمک شرکت‌ها، آژانس‌ها و تولیدکنندگان نیز به این مراکز از ضرورت‌ها به شمار می‌آید.
مرکز مدرانیزاسیون صنعتی (IMC) و مرکز آموزش صنعتی (ITC) یک پروژه استانداردسازی را برای صنایع مصر در زمینه آموزش به دست گرفته‌اند و برای برخی از دوره‌ها، کمک‌های مالی از نهادهای بین‌المللی و اروپایی دریافت کرده‌اند. سایر پروژه‌های چاپی در سال ۲۰۰۷ شروع شده و هدف آنها اتمام چنین پروژه‌هایی در سال ۲۰۰۸ است. پروژه‌های دیگری هم در زمینه‌های فلکسو، سیلک، روتوگراور و فرآیندهای دیجیتال چاپ و روندهای چاپی در جریان است که با نظارت انجمن توسعه صنایع چاپ و اتاق صنایع چاپ مصر دنبال می‌شوند. اکنون راه مصر طرف توجه سایر کشورهای عربی قرار گرفته است و آن هم دوره‌های آموزشی را آغاز کرده‌اند.
- تونس، مرکز هنر چاپ
مرکز هنر چاپ در آریانه، تنها مرکزی است که برنامه‌های تخصصی فنی برای تربیت نیروی انسانی بر اساس استانداردهای بین‌المللی ارایه می‌دهد. آموزش فنی و نظری در این مرکز به سطح فنی افرادی که امتحان هنرستان را می‌دهند، وابسته است. این مرکز در سال ۱۹۸۲ با حمایت دولت شکل گرفت و در سال ۱۹۹۶ طراحی دوباره شد. این مرکز دارای تجهیزات پیش از چاپ و ماشین‌های چاپ افست است و بخشی هم برای صحافی و عملیات تکمیلی دارد. کارگاه چاپ سیلک و کارگاه تست مرکب هم از امکانات دیگر این مرکز است. واحدهای این مرکز، پیش از چاپ، چاپ و پس از چاپ را در برمی‌گیرد. متقاضیانی که می‌خواهند در این مرکز پذیرفته شوند باید سال دوم دبیرستان را با موفقیت سپری کرده باشند. مرکز مزبور در عین حال مشاوره‌های تکنیکی هم می‌دهد و مطالعاتی را نیز صورت می‌دهد. مرکز مزبور دارای ۲۰ کارمند و ۵۰ کارآموز است. تعداد کارآموزان تا سال ۲۰۰۶ به ۴۸۷ نفر رسیده است.
- امارات متحده عربی
توجه به صنعت چاپ با توجه به تحولات تکنولوژیک گسترش یافته است. آموزش چاپ نیز اخیرا طرف توجه قرار گرفته و قراردادی بین انستیتو چاپ مسکو و یکی از شرکت‌های این بخش در امارات به امضا رسیده است. طبق این قرارداد یک مرکز جدید چاپ در مدیاسیتی دبی افتتاح می‌شود. این انستیتو دوره‌های تخصصی خواهد داشت و مدرک چاپ اعطا خواهد کرد.
- سوریه
یک یا دو انستیتو فنی در سوریه وجود دارد که چاپ افست و نیز مراحل پس از چاپ را آموزش می‌دهند.
- مغرب
انستیتو تخصصی تکنولوژی‌های کاربردی: این انستیتو دارای ۱۴۹۴ کارآموز است که ۱۷۳ نفر از آنها از بخش چاپ آمده‌اند. این انستیتو ۵۶ کارآموز دارد و ۱۳ مدیر، ۱۸ سالن سخنرانی، ۸ سالن تخصصی و ۸ کارگاه.
انستیتو تخصصی تکنولوژی‌های کاربردی: این انستیتو در شهر فاس قرار دارد و در سال ۱۹۹۰ تاسیس شده است. دارای ۸۹۶ کارآموز و ۴۸ مربی است و فضایی به وسعت ۷۲۰۰ متر مربع دارد. این انستیتو دارای ۹ سالن و ۴ کارگاه و ۳ ماشین دو رنگ است. در مراکش وتانجر دو انستیتوی دیگر به کار آموزش چاپ اشتغال دارند.
- الجزایر
انستیتو INSFP که در بلیدا در سال ۲۰۰۲ افتتاح شده است، دارای ۱۸ سالن است که ۳ سالن از این مجموعه به چاپ اختصاص یافته است. در این سالن‌ها دو ماشین رنگی و دو ماشین تک رنگ وجود دارد. انستیتوINSFP دارای ۵۷۴ کارآموز است که ۶۴ تن از آنها در عرصه چاپ آموزش می‌بینند. اولین مدرک این مرکز در سال ۲۰۰۸ اعطا خواهد شد. دو انستیتوی دیگر هم در این عرصه فعال هستند که یکی از آنها در الجزیره و دیگری در قسطنطنیه فعالیت دارد.
- بحرین
انستیتو شیخ خلیفه دوره‌های تخصصی چاپ ارایه می‌دهد و همچنین به فارغ‌التحصیلان در یافتن کار کمک می‌کند. این انستیتو در سال ۲۰۰۶ دارای ۳۶ کارآموز بود که در عرصه چاپ افست آموزش می‌دیدند.
- عربستان سعودی
عربستان سعودی جزو معدود کشورهای جهان عرب است که مانند مصر به آموزش چاپ اهمیت می‌دهد.
انستیتو عمومی آموزش فنی و هنرستانی: انستیتو عمومی آموزش فنی و هنرستانی عربستان کار خود را از سال ۱۹۸۴ شروع کرده و دارای ۱۶ بخش تخصصی است.
احمد الغامدی مدیر انستیتو آموزش هنرستانی در دمام می‌گوید سه مرکز در جده، ریاض و دمام وجود دارد که به کارآموزان، مسایل پیش از چاپ، تفکیک رنگ، چاپ، صحافی و تکنولوژی‌های مرتبط با عملیات تکمیلی را آموزش می‌دهند. هر مرکز بین ۶۰ تا ۸۰ کارآموز دارد. به گفته الغامدی انستیتو آموزش هنرستانی ۳۰ کارآموز را برای یک ماه پذیرش می‌کند. مرکز ریاض هم کانون ویژه‌ای برای آموزش دارد.
انستیتو توسط دولت عربستان تامین مالی می‌شود. دوره‌های این مرکز نه تنها رایگان است، بلکه کارآموزان از کمک تحصیلی هم برخوردار می‌شوند. به کارآموزان گواهی حضور در دوره اعطا می‌شود و این مدرک را پس از طی دوره یک ساله دریافت می‌کنند.
مرکزی هم در انستیتوی مزبور وجود دارد که به یافتن کار برای کارآموزان کمک می‌کند. تنها پیش شرط پذیرفته شدن در این مرکز گذراندن موفقیت‌آمیز آموزش کارایی سطح متوسطه است. انستیتو با کسب تجارب مراکز مشابه در سطح بین‌المللی، شرح درس‌ها و برنامه‌های جدیدی را تدوین کرده است تا فارغ‌التحصیلان بتوانند به نیازهای بازار داخلی پاسخ دهند.
این برنامه‌ها ترکیبی از بسته‌های آموزشی در قالب گروهی از کتاب‌هاست که به زبانی ساده و قابل فهم نوشته شده‌اند و مسایل نظری و عملی تمام موضوعات چاپی را در برمی‌گیرند.
مرکز آموزش هنرستانی جده: این مرکز که یک نهاد خصوصی است، دوره‌های ۱۲ تا ۱۸ ماهه برگزار می‌کند و هدف آن تربیت کارآموزان ماهر و دارای استانداردهای پایه‌ای برای چاپ است. مرکز آموزش هنرستانی جده که در سال ۲۰۰۶ تاسیس شده است بر افست متمرکز است. این مرکز در تلاش است تا یک گواهی دو ساله اعطا کند.
- اردن
مدرسه چاپ عمان (امان) در سال ۱۹۹۲ زیر نظر وزارت آموزش تاسیس شده است و با همکاری ایتالیایی‌ها کار می‌کند و به دانش‌آموزان سالهای اول و دوم دبیرستان آموزش می‌دهد. نحوه تدریس در این مدرسه به این صورت است که ۳ روز آموزش‌های نظری و ۲ روز آموزش عملی داده می‌شود. مدرسه چاپ عمان سالیانه حدود صد فارغ‌التحصیل دارد. مهندس هاجس داری مدیر مدرسه چاپ عمان می‌گوید: فارغ‌التحصیلان مدرسه گواهینامه می‌گیرند و ما به آنها در زمینه‌های طراحی، مونتاژ، چاپ افست و لمینت آموزش می‌دهیم.
هاجس داری می‌گوید در اردن دو مرکز وجود دارد که هر دو دوره‌های آموزش چاپ دارند. به گفته وی، مدرسین این مدرسه در سال ۱۹۹۲ برای گذراندن یک دوره آموزشی ۸ ماهه به ایتالیا اعزام شده‌اند و در بازگشت به تدوین برنامه‌های تخصصی درسی همت گماشته‌اند.
هاجس داری در اشاره به دشواری‌های کارآموزان در جذب شدن به بازار کار می‌گوید آنها با مشکلات عدیده‌ای مواجه هستند که اصلی‌ترین آنها دستمزدهای پایین است. در این مدرسه عمدتا از تجهیزات ایتالیایی استفاده می‌شود که از جمله آنها می‌توان به ماشین‌های چاپ افست، ماشین‌های لمینیت، تازن، دوخت و برش اشاره کرد
ME Printer