ضرورت احداث فرودگاه بین‌المللی بزرگ متناسب با استانداردهای جهانی، و با توجه به مشکلات موجود در فرودگاه بین‌المللی مهرآباد به سبب گسترش ساخت و سازهای شهری، ارتفاعات موجود در شمال تهران و نیز تداخل پروازهای نظامی، توجه مسئولان کشور را به خود جلب کرد.
احداث فرودگاه امام خمینی (ره) عمدتاً به منظور پاسخ‌گویی به نیازهای روز افزون مسافرتی و حمل و نقل هوایی داخلی و بین المللی و جذب پروازهای ترانزیت بین المللی در جهت دست‌یابی به جایگاه ایران به عنوان قطب اصلی در پروازهای بین المللی منطقه و کانال عبور در مسیر اروپا و آسیا و در عین حال کسب درآمد ارزی ناشی از آن و بهره برداری بیش‌تر از صنعت توریسم توجه خاصی به آن شده است.
این فرودگاه در ۳۰ کیلومتری جنوب غربی تهران بین آزاد راه تهران قم - تهران - ساوه و در زمینی به وسعت ۱۳.۵ هزار هکتار ساخته شده است.
راه‌های دسترسی
راه‌های دسترسی به فرودگاه از طریق آزاد راه تهران قم، جاده تهران ساوه و آزاد راه تهران ساوه است.
علاوه بر آن، قرار است راه آهن اختصاصی متصل به شبکه مترو و برای حمل و نقل مسافران و مراجعان به فرودگاه راه‌اندازی شود.
فاصله فرودگاه امام خمینی تا نزدیک‌ترین منطقه مسکونی ۱۲ کیلومتر است.
ویژگی‌های عمومی
ظرفیت پذیرش مرحله اول این فرودگاه سالانه ۶ تا ۶.۵ میلیون نفر است که در فاز دوم به حدود ۱۵ میلیون مسافر افزایش می‌یابد. در طرح جامع این فرودگاه نیز ظرفیت تردد ۴۰ میلیون مسافر در سال پیش‌بینی شده است.
سرانه فضای در دسترس مسافران ورودی و خروجی فرودگاه بین‌المللی امام در ساعت اوج برای هر مسافر ورودی ۱۸ متر و برای هر مسافر خروجی نزدیک به ۲۵ متر مربع است.
در مرحله اول انتقال پروزاها، انتقال کلیه پروازهای ورودی و خروجی شرکت‌های هواپیمایی داخلی به کشورهای حوزه خلیج فارس در دستور کار قرار گرفت و انتقال سایر پروازهای خارجی براساس زمان‌بندی تدریجی انجام خواهد شد.
هم اکنون روزانه ۵۰ پرواز رفت و برگشت خارجی از ۲۵ مقصد به وسیله ۲۰ شرکت هواپیمایی داخلی و خارجی در فرودگاه بین‌المللی امام‌خمینی(ره) انجام می‌شود و براساس آمار اعلام شده در سال ۸۵ یک میلیون و ۷۰۰ هزار مسافر پروازهای خارجی از طریق این فرودگاه جابه‌جا شدند.
پیش‌بینی می‌شود پس از انتقال سایر پروازهای خارجی شرکت‌های ایرانی در آبان ۱۳۸۶، روزانه ۸۰ پرواز از طریق این فرودگاه صورت گیرد.
ویژگی‌های فنی
فرودگاه امام خمینی، دارای یک باند پرواز ۲۹ با ۱ به طول ۴۲۰۰ متر و عرض ۴۵ متر و دو تاکسیوی موازی به عنوان باند اضطراری و ارتباط و دسترسی به سطوح پروازی جنوبی پایانه بار، آشیانه تعمیر هواپیما و محل آزمایش موتور هواپیما است.
تاکسیوی موازی اضطراری، به طول ۴۲۰۰ متر و عرض ۴۵ متر، و تاکسیوهای موازی ارتباطی، در طول ۹۷۰۰ متر و عرض ۳۰ متر، احداث شده‌اند.
پایانه مسافری با زیربنای ۷۸۳۵۷ متر مربع از دو بخش سمت هوا و سمت زمین تشکیل شده است. سمت زمین یا مرکز پایانه مسافری دارای ساختمانی ۴ طبقه با سقف کمانی سبک برای تمامی فعالیت‌های مسافران ورودی و خروجی و همراهان آن‌ها و با نمای شیشه‌ای کامل است.
سمت هوا نیز دارای بنای کشیده و ظریف برای تمامی مسافران ورودی و خروجی با سقفی ساده و مسطح با هفت دروازه ورودی و خروجی (۱۴ پل اتصال به هواپیما) پیش بینی شده که با دو نوار فضای سبز در حد فاصل دو بخش سمت هوا و سمت زمین و دالان سرپوشیده بین دو بخش که فضای پایانه را تعدیل و محیط خشک بیابانی را تلطیف می‌کند، احداث گردیده است.
فرودگاه امام خمینی مجهز به سیستم‌های روشنایی، کمک ناوبری زمینی، پهلوگیری هواپیما، انتقال بار مسافر، پل‌های انتقال مسافر به هواپیما و بالعکس، سیستم اطلاعات مدیریت (MTS) فرودگاه، سیستم CUTE، سیستم مدیریت ساختمان (BMS)، کنترل تردد، سیستم تلویزیون‌های مدار بسته (CCTV)و سیستم اعلام حریق است.
این فرودگاه از ساختمان‌های جانبی مختلفی نیز برخوردار است که مهم‌ترین آن‌ها برج مراقبت پرواز و ساختمان پشتیبانی است.
برج مراقبت به ارتفاع ۵۶.۹ متر بین جاده‌های شرقی و غربی اسپاین با زیر بنای ۱۱۰۰ متر مربع با سازه بتونی احداث شده است. اتاق کنترل برج با مساحت ۱۷۵ متر مربع در طبقه یازدهم احداث شده و در قسمت فوقانی آن تجهیزات مربوط به مراقبت پروازها و سطوح پروازی نصب شده است.
ساختمان پشتیبانی که واحدهای فنی و عملیاتی مربوطه در آن مستقر است، در چهار طبقه با زیر بنای ۶۸۰۰ متر مربع با سازه بتونی و تمامی شیشه‌ای احداث شده است و شامل فضاهای اداری، آموزشی، اطلاعاتی، هواشناسی، خدماتی و استقرار مدیریت فرودگاه است.
۴۷ واحد مسکونی نیز در داخل فرودگاه با زیربنای ۵۹۰۰ متر مربع احداث گردیده و برای اسکان بقیه پرسنل فرودگاه شهرک‌هایی مسکونی اطراف فرودگاه در نظر گرفته شده است.
در فرودگاه امام خمینی ساختمان‌های مختلف دیگری مانند آتش نشانی، تعمیر خودروهای سنگین مدیریت فرودگاه، انبارها، پست‌های برق، تصفیه خانه‌ها، اماکن امنیتی، مخابرات و پمپ بنزین وجود دارد که مساحتی در حدود ۳۵۰۰۰ متر مربع از فضای فرودگاه را به خود اختصاص داده‌اند.