مفهوم CSR برگرفته از Corporate Social Responsibility به معني مسئوليت اجتماعي شركت‌ها يا مسئوليت اجتماعي سازمان‌هاست. اين مفهوم براي نخستين‌بار در دهه 20ميلادي مطرح شد؛ درآن زمان به‌دليل جنگ جهاني دوم و ركود بزرگي كه پديد آمده بود اين مفهوم نتوانست جايگاه خود را پيدا كند تا اينكه در سال 1950دوباره مطرح شد و با انتقاد فراواني روبه‌رو و دوباره به ورطه فراموشي سپرده شد.
اما در اوايل دهه 1990كارشناسان امر با توجه به معضلاتي كه جامعه جهاني با آن روبه‌رو شده بود، دوباره به اين مفهوم روي خوش نشان دادند تا جايي كه امروز اين مفهوم سرلوحه فعاليت بسياري از شركت‌ها و سازمان‌هاي بزرگ در دنيا قرار گرفته و به‌عنوان يكي از رموز پيشرفت مطرح شده است.
CSR ازجستارهاي «اخلاق كسب و كار» است كه به نقش شركت‌ها درحوزه اجتماع مي‌پردازد. مسئوليت اجتماعي شركت مجموعه وظايف و تعهداتي است كه شركت بايد در جهت حفظ، مراقبت و كمك به جامعه‌اي كه در آن فعاليت مي‌كند، انجام دهد. اين مسئوليت از جستارهاي اقتصادي و مالي فراتر رفته و دايره وسيع تري را به‌خود اختصاص مي‌دهد.
مسئوليت اجتماعي شركت در تعريفي روشن‌تر اينگونه تعريف شده است: مسئوليت اجتماعي شركت فعاليت‌هايي است كه پيش‌برنده سود و منفعت اجتماعي بوده و فراتر از منافع سازمان و آن چيزي است كه قانون بايسته دارد.
CSR بخش‌هاي متفاوت گسترده‌اي اعم از بهداشت و ايمني، حقوق بشر و حفظ محيط‌زيست را شامل مي‌شود. اقدامات داوطلبانه CSR مي‌تواند به پيشرفت‌هاي قابل توجهي در شيوه‌هاي زيست‌محيطي كسب و كارها، مانند كاهش استفاده از مواد و توليد گازهاي گلخانه‌اي و افزايش بازيافت منجر شود.
بخش گردشگري با توجه به مفهوم CSR جايگاه بلندي را براي خود كسب كرده است چرا كه اين صنعت فارغ از فعاليت‌هاي اقتصادي و مناسبت‌هاي توسعه اقتصادي و درآمدي كه براي هر كشور و شهروندان آن به ارمغان مي‌آورد، داراي رسالت فرهنگي و اجتماعي است. گردشگري زيبايي‌ها، تفاوت را به رخ جهانيان مي‌كشاند؛ تفاوت‌هايي كه در هرگوشه از اين جهان مسئوليتي را بر گردن صاحبان آن انداخته است.
كمتر از 20روز از روز جهاني جهانگردي(6 مهر) مي‌گذرد، اگر با تامل بيشتري به انتخاب شعار امسال (گردشگري براي همه) سازمان جهاني جهانگردي بنگريم متوجه خواهيم شد سفر يك حق و مسئوليت است؛ پيام اين شعار گوياي اين است كه سفر مسئوليت مي‌آورد و اين مسئوليت مي‌تواند در حوزه مسئوليت‌هاي فردي و اجتماعي باشد.
شعار امسال سازمان جهاني جهانگردي بازتابي از شعار اين سازمان در سال 1983است كه نشان از اهميت مسئوليت‌هاي اجتماعي و جايگاه آن در گردشگري دارد. «معلولان، سالمندان و كودكان» 3محور و 3رويكرد اصلي براي گردشگري تمام كشورها در سال 2016است.آنچه سازمان جهاني گردشگري را براي اين انتخاب مسئولانه به تامل وا داشت، استفاده همگان از همه امكانات براي سفر، ديدن جاذبه‌ها، تعامل با ديگر اقوام و كسب دانش براي همه افراد يك جامعه بود؛ نه قشري خاص.
زماني كه سخن از همه افراد جامعه به ميان مي‌آيد، توجه به امكانات اجتماعي، محيط‌زيست، مديريت شهري و... بيشتر احساس مي‌شود؛ چرا كه در ميان تمام اقشار جامعه گروه‌هايي نيازمند توجهات ويژه و امكانات بيشتري هستند تابه سفر همانند مردم عادي بپردازند و در اينجا نقش CSR به وضوح روشن است.
شركت‌ها و هلدينگ‌هاي بزرگ گردشگري كشور نيز براي تحقق‌بخشيدن به شعار امسال جامعه جهاني «گردشگري براي همه» بايد تسهيلات لازم و فرهنگسازي براي فراهم كردن شرايط آسان سفركودكان، سالمندان و معلولان را مورد توجه قرار بدهند. همزمان با روز جهاني نابينايان اما با همكاري سازمان ميراث فرهنگي وگردشگري نخستين تور رايگان تهرانگردي براي افراد نابينا و كم‌بيناي كشور برگزار مي‌شود تا گامي هر چند كوچك در تحقق شعار سازمان جهاني جهانگردي و فعاليت‌هاي CSR در ايران برداشته شود.
دكترحسن تقي‌زاده انصاري - كارشناس گردشگري