از روز پنجشنبه گذشته آتش‌بس يكجانبه‌اي از سوي نيروهاي ارتش سوريه و روسيه در حلب اعلام شد تا امكان انتقال مجروحان، خروج امن غيرنظاميان و حتي نظاميان و ورود كمك‌هاي بين‌المللي به مناطق تحت محاصره در شرق حلب فراهم شود. با اين حال، با گذشت 3روز از آتش‌بس هيچ‌كسي از گذرگاه‌هاي امن مشخص شده از سوي دولت سوريه عبور نكرده است. ماجرا در حلب از چه قرار است؟
زمستان سال2011 برابر با آخرين روزهاي اسفند1389، آتش جنگي در سوريه شعله‌ور شد كه تاكنون بيش از 400هزار كشته به‌جا گذاشته و يكي از بي‌سابقه‌ترين بحران‌هاي جهاني آوارگان را رقم زده است. بيش از نيمي از جمعيت 22ميليون نفري سوريه اكنون از خانه و شهر خود گريخته‌اند؛ در اين ميان بيش از 5 ميليون نفر هم آواره كشورهاي ديگر شده‌اند.
يك سال پس از آغاز درگيري‌ها در سوريه، گروه‌هاي مسلح مخالف دولت از راه رسيدند و بخش‌هايي از حلب را تصرف كردند. چند‌ماه بعد نيروهاي تكفيري هم به جمع آنها اضافه شدند و بخش‌هاي ديگري را به كنترل خود در آوردند. اينها نيروهاي وابسته به القاعده يا همان گروه تروريستي جبهه النصره بودند.
بهار سال بعد اما بلاي اصلي به اين شهر نازل شد؛ گروه داعش بخش‌هاي وسيعي از سوريه، ازجمله بخش بزرگي از حلب را به تصرف خود درآورد. طي ماه‌هاي بعد، حلب رفته‌رفته ويران شد. بخشي از اين شهر در كنترل نيروهاي دولتي باقي ماند و كنترل چند محله كردنشين را هم نيروهاي كرد در دست گرفتند. طي 4سال، كنترل محله‌هاي حلب ميان نيروهاي مختلف بارها دست به‌دست شده است؛ محله‌هايي كه اكنون از آنها جز ويرانه‌اي باقي‌نمانده است. جنگ در حلب، نيمي از جمعيت 3ميليون نفري اين شهر را آواره كرده و بيش از 30هزار نفر را هم به كام مرگ كشانده است.
- عمليات آزادسازي حلب
از 6 ماه پيش با تقويت نيروهاي دولتي سوريه از سوي روسيه، ايران و حزب‌الله لبنان، عمليات آزادسازي حلب آغاز شد. نيروهاي مقاومت مناطق وسيعي از اين شهر را آزاد كردند. بخش شرقي شهر حلب نيز كه محل حضور نيروهاي «ارتش آزاد» كه غربي‌ها از آنها به‌عنوان نيروهاي «ميانه‌رو» ياد مي‌كنند به محاصره كامل نيروهاي دولتي درآمد.
در ميان حمله نيروهاي دولتي سوريه به مواضع گروه‌هاي مخالف، نيروهاي جبهه النصره كه تا ديروز با نيروهاي ارتش آزاد مي‌جنگيدند، در تغييري تاكتيكي در كنار آنها قرار گرفتند. نيروهاي داعش نيز توسط نيروهاي دولتي به بيرون شهر پس زده شدند. از حدود 3ماه پيش كه حلقه محاصره گروه‌هاي مستقر در منطقه شرقي حلب كامل شد، جنگنده‌هاي ارتش سوريه و روسيه مواضع آنها را هدف قرار داده‌اند.
- گذرگاه‌هاي امن
با آغاز عمليات آزادسازي حلب، دولت سوريه و روسيه اعلام كردند 4گذرگاه امن براي تخليه غيرنظاميان درنظر گرفته‌اند تا مردم از شرق حلب به منطقه غربي كه تحت كنترل نيروهاي دولتي است منتقل شوند. اين تجربه پيش از آن در مورد شهر حمص و منطقه داريا در نزديكي دمشق نتايج مثبتي به‌دنبال داشت و تلفات غيرنظاميان را در عمليات آزادسازي به‌شدت كاهش داد. در حلب هزاران نفر طي 48ساعت منطقه شرقي را ترك كرده و وارد حلب غربي شدند. با اين حال عده زيادي از مردم با ممانعت گروه‌هاي تروريستي مواجه شدند و در شهر ماندند.
موضوع گذرگاه‌هاي امن اكنون بارديگر دنبال شده است تا شايد جنگ حلب از بن‌بست كنوني خارج شود. طبق اعلام وزارت دفاع روسيه، اين‌بار علاوه بر غيرنظاميان، نيروهاي مسلح نيز اجازه خروج از شهر را پيدا كرده‌اند. 8گذرگاه امن در نقاط مختلف منطقه شرقي حلب تعيين شده كه امكان خروج مردم و نظاميان را فراهم مي‌كند.
2گذرگاه به خروج نيروهاي نظامي اختصاص داده شده است. طي 3روز گذشته، خبرنگاراني كه در هر دو منطقه حلب مستقر هستند تصاوير و ويدئوهايي را منتشر كرده‌اند كه از آماده شدن اتوبوس‌هايي براي انتقال نظاميان به شهر ادلب كه تحت كنترل نيروهاي مخالف دولت است حكايت دارند. استفان دي ميستورا، نماينده سازمان ملل در امور سوريه حتي هفته گذشته در مصاحبه‌اي اعلام كرد حاضر است گروه‌هاي مسلح را در عبور از اين گذرگاه‌ها همراهي كرده و امنيت آنها را تأمين كند. با اين حال حتي يك نفر هم از اين گذرگاه‌ها عبور نكرده است.
رسانه‌هاي غربي طي ماه‌هاي اخير تنها به بمباران حلب شرقي از سوي نيروهاي دولتي و جنگنده‌هاي روسي پرداخته‌اند اما موضوع مهمي كه مورد بي‌توجهي گسترده آنها قرار گرفته اقدام گروه‌هاي تروريستي و نيروهاي مخالف دولت مستقر در شرق حلب به جلوگيري از خروج مردم بوده است. اين نيروها با استفاده از تك‌تيراندازان و حمله‌هاي خمپاره‌اي مانع عبور مردم از اين گذرگاه‌ها شده‌اند. آنها در واقع از مردم به‌عنوان سپر انساني استفاده مي‌كنند.
گزارش‌هايي كه طي 2روز گذشته از شرق حلب ارسال شده از بروز اختلاف بين گروه‌هاي مستقر در اين منطقه براي استفاده از اين گذرگاه‌ها و خروج از محاصره حكايت دارد. سرگئي لاوروف، وزير خارجه روسيه، هفته گذشته در گفت‌وگو با شبكه تلويزيوني سي‌ان‌ان، خواستار خروج نيروهاي جبهه النصره از حلب شد و اعلام كرد درصورت خروج اين نيروها، حملات هوايي به شرق حلب متوقف خواهد شد. نهادهاي بين‌المللي هم خواستار خروج اين نيروها شده‌اند تا بتوانند با ورود به شهر به وضعيت زخمي‌ها رسيدگي كنند. سرنوشت جنگ حلب اكنون به اين گذرگاه‌ها گره خورده است.
- جمعيت ساكنان شرق حلب
طبق آمار منابع وابسته به سازمان ملل، هم‌اكنون بين 900تا هزار نيروي وابسته به گروه النصره و بين 6 تا 7هزار نيروي مسلح وابسته به ارتش آزاد در حلب مستقر هستند. از تعداد غيرنظاميان نيز آمارهاي مختلفي منتشر شده است. سازمان‌هاي بين‌المللي تعداد مردم ساكن در منطقه شرقي حلب را بين 250 تا 270هزار نفر اعلام كرده‌اند اما خبرنگاراني كه دراين منطقه حضور داشته‌اند، ازجمله مارتين چولوف خبرنگار روزنامه گاردين، تعداد غيرنظاميان را حدود 50هزار نفر عنوان كرده‌اند.