تا به حال درخواست‌های ترکیه از دولت کردستان برای پایان دادن به حمایت از عناصر پ.ک.ک در داخل منطقه خودمختار کردستان در شمال عراق بی‌فایده بوده است و این اقدام ترکیه می‌تواند جدی‌ترین برخورد غیرنظامی این کشور در قبال این مسئله باشد.
تحریم‌های احتمالی ترکیه علیه کردستان عراق،شامل قطع صادرات برق به شمال عراق، بسته شدن گذرگاه مرزی هابور، خروج شرکت‌های ترکیه‌ای از شمال عراق و جریمه شرکت‌های ترکیه‌ای که از این پس در منطقه کردستان عراق فعالیت کنند، خواهد بود.
این قضیه در جلسه بعدی کابینه مطرح خواهد شد و به احتمال فراوان به تصویب خواهد رسید.
بسیاری از تحلیلگران معتقد هستند که چنین تحریمی می‌تواند عواقب جدی برای کردستان عراق داشته باشد، چرا که این منطقه به شدت متکی بر سرمایه‌گذاری‌های کلان ترکیه برای پیشرفت اقتصادی سریع خود پس از ورود نیروهای آمریکایی به عراق در سال2003 بوده است.
عمده کالاها از غذا تا انرژی از ترکیه وارد می‌شود و پیمانکاران ترک مشغول ساخت جاده‌ها، بیمارستان، آپارتمان و تاسیسات زیربنایی در این منطقه هستند.
میزان صادرات ترکیه به عراق از مرز 3میلیارددلار می‌گذرد و گذرگاه مرزی هابوردروازه اصلی صادرات به عراق و تبادلات اقتصادی بین 2کشور است؛ هرچند تعداد کامیون‌های باری که از این دروازه عبور می‌کنند از 3 هزار (در سال 2003) به 700 کامیون کاهش یافته است.
به عقیده تحلیلگران بسته شدن این گذرگاه مرزی می‌تواند آسیب‌جدی به درآمدهای دولت بارزانی در شمال عراق وارد کند. در حال حاضر دولت منطقه‌ای کردستان از هر کامیونی که وارد این منطقه می‌شود 100 دلار بابت عوارض دریافت می‌کند.
بنا به آمار منتشر شده در سال گذشته حدود 824 هزار خودرو از این گذرگاه وارد عراق شدند و تعداد 73 هزار مسافر نیز وارد ترکیه شدند و حدود 20میلیون لیر ترکیه نیز مالیات بابت ترانزیت کالا دریافت شد.
تمامی3 میلیارد دلار کالایی که از ترکیه به عراق صادر می‌شود از گذرگاه هابور عبور می‌کند و ترکیه از سال 2003 قصد داشته گذرگاه دیگری در منطقه اواکوی در 15کیلومتری هابور تاسیس کند، ولی به دلیل مخالفت شدید آمریکا و دولت کردستان هرگز اجرایی نشد.
با این وجود سهم تجارت با عراق در کل آمار صادرات ترکیه حدود یک درصد است که میزان چشمگیری نیست.
در حال حاضر 600شرکت ترک در شمال عراق فعال هستند و 95درصد بازار 8/2میلیارددلاری این منطقه را کنترل می‌کنند. این شرکت‌ها در کنار 1200شرکت فعال ترک در کل عراق قرار می‌گیرند و حدود ده‌ها هزار نفر از عراقی‌ها برای این شرکت‌ها کار می‌کنند.
بنابراین این تحریم می‌تواند خیلی زود کردستان عراق را بی‌ثابت کند؛ آن هم در شرایطی که عنوان می‌شود بهترین شرایط را در بین مناطق مختلف کشور جنگ‌زده عراق داراست. در آماری که اخیرا رویترز منتشر کرده بود، خاطر نشان شده بود که در رستوران‌های کنار جاد‌ه‌ای تمامی موادغذایی ساخت ترکیه است.
در بین 600 شرکت ترک فعال در شمال عراق حدود 150شرکت طرح های ساختمانی بزرگ در اربیل و سلیمانیه دارند و در شهر اربیل به تنهایی حدود 500شرکت خارجی کار می‌کنند که 380شرکت در بین آنها ترک هستند.
در دهوک که فاصله کمی تا منطقه هابور دارد، 65 درصد از کل 350 میلیون دلار قراردادها توسط شرکت‌های ترک منعقد شده‌است. شرکت ترکیه‌ای ماک‌یول در حال ساخت فرودگاه 480 میلیون دلار در اربیل است و شرکت عمرانی تپه، دانشگاه 250 میلیون دلاری سلیمانیه را می‌سازد.
ترک‌ها همچنین در سایر بخش‌های اقتصادی در شمال عراق فعال هستند و ارزش تاسیسات زیربنایی ساخته شده توسط شرکت‌های ترک در سال 2003، 240 میلیون دلار بود که در سال 2004 به 767 میلیون دلار در 2005 به 5/1 میلیارد دلار رسید.
با این تفاصیل گرچه تحریم می‌تواند باعث بی‌ثباتی در شمال عرق شود ولی در مقابل تاثیر منفی بر روند کار شرکت‌های ترکیه‌ای خواهد داشت. یکی از شرکت‌هایی که بیشترین آسیب را در این میان متحمل خواهد شد، شرکت اویاک است که بزرگترین سهم را در عملیات بازسازی شمال عراق دارد.
اویاک شرکت شماره یک صادرکننده سیمان به شمال عراق است و هزاران تن سیمان تولیدی در کارخانه‌هایش در شهرهای آدانا، بولو، اونی و ماردین را به عراقی‌ها فروخته است.
تنها کارخانه این شرکت در ماردین از فروش سیمان به شمال عراق در سال 2006، سودآوری‌های 89 میلیون لیر داشته است. محصولات کارخانه ذوب‌آهن ارغلی و اسکندرون هم به عراق فروخته می‌شود و از این راه هم درآمد فراوانی عاید این شرکت شده است.
گرچه گذرگاه هابور تنها راه مستقیم تجاری ترکیه با شمال عراق محسوب می‌شود،ولی راه‌های آلترناتیو دیگری نیز برای این منظوروجود دارد که از آن جمله گذرگاه مرزی آکجاکال در مرز سوریه است.
کورتارد توزمن، وزیر تجارت خارجی ترکیه در هفته گذشته عنوان کرد که آنکارا آمادگی قطع روابط اقتصادی با شمال عراق و حفظ رابطه تجاری با سایر مناطق عراق را داراست. وی اشاره کرد که با وجود اهمیت تجارت با عراق، منافع ملی براین قضیه ارجحیت دارد.
راننده کامیون‌های ترک در منطقه جنوب شرقی آناتولی نگران هستند، چرا که امکان انجام یک عملیات نظامی در شمال عراق عواقب اقتصادی وخیمی خواهد داشت و هرگونه تحریم موجب سرگردانی آنها خواهد شد.
اما با وجود نگرانی تجار شرق و غرب ترکیه نسبت به انجام عملیات نظامی در شمال عراق، تجار در خارج از منطقه به شدت از اعمال تحریم‌های تجاری حمایت می کنند. انجمن تاجران و صنعت‌گران جنوب شرقی و مدیر آن شاه اسماعیل بدیرخان اوغلو به شدت نگران اعمال این تحریم است ولی اشاره می‌کند که در این صورت فعالیت این شرکت در اردن بیشتر خواهد شد.
اوگوز ساتیچی مدیر انجمن صادرکنندگان ترکیه هم در این زمینه گفت: زمانی که منافع ملی ترکیه مطرح باشد، ارقام اقتصادی مفهومی ندارند. ما هیچ نگرانی از این بابت نداریم چون مسئله سرزمین مادری مطرح است و تمام مسائل دیگر بی‌ارزش هستند.
اوفان کارادنیز، مدیر شرکت انرژی کارادنیز که 9 درصد برق شمال عراق را تامین می‌کند هم اشاره کرده که شرکت او در صورت درخواست دولت، از صادرات برق به شمال عراق صرف‌نظر خواهد کرد.
مهدی اکر، وزیر کشاورزی ترکیه نیز در جریان مراسم افتتاحیه نمایشگاه تجارت و صنعت در دیاربکر به خبرنگاران گفت که دولت ترکیه سعی می‌کند تا عواقب ناشی از اقدام نظامی در شمال عراق را کاهش دهد، اما دولت ترکیه مصمم است از هر اقدامی برای نابودی پ.ک.ک. استفاده کند.
www.todayszaman.com
26 اکتبر