سائولي نينيستو، رئيس‌جمهور فنلاند نيز شامگاه دوشنبه در صدر يك هيأت عالي‌رتبه وارد تهران شد. روز گذشته در ميانه ديدارهاي رسمي رئيس‌جمهور فنلاند در نخستين‌روز از سفر دوروزه‌اش به تهران، با او به گفت‌وگو نشستيم. از نينيستو كه يكي از كهنه‌كارترين سياستمداران فنلاند و اروپاست، در مورد روابط كشورش با روسيه و اتحاديه اروپا و همچنين آينده روابط دوجانبه با ايران پرسيديم.
- آقاي رئيس‌جمهور، سال آينده جمهوري فنلاند صدمين سالگرد استقلالش را جشن مي‌گيرد. مهم‌ترين موفقيت كشورتان را طي سال‌هايي كه دموكراسي بر فنلاند حاكم بوده چه مي‌دانيد؟
خب، 100سال پيش ما يك كشور فقير بوديم؛ خيلي فقير. پس از استقلال، درگير جنگ‌هاي داخلي شديم اما پس از آن رفته‌رفته همانطور كه گفتيد دمكراسي در كشور ما حاكم شد. يكي از مهم‌ترين رخدادهاي 100ساله اخير فنلاند اين است كه كشور ما نخستين كشوري بود كه همزمان به زنان، هم حق رأي داد هم حق انتخاب شدن. اين به اعتقاد من بسيار مهم است. كم‌كم مردم فنلاند ياد گرفتند كه به هم اعتماد كنند؛ به دمكراسي و نظام پارلماني اعتماد كنند. با تكيه به همين‌ها بود كه ما توانستيم در طول جنگ جهاني يعني زماني كه اتحاد شوروي به فنلاند حمله كرد، همچنان استقلال‌مان را حفظ كنيم. ملت فنلاند در كنار هم بودند و اين مهم ميسر شد.
در فنلاند اهميت زيادي به آموزش داده مي‌شود. آموزش در كشور ما رايگان و اجباري است. طي اين سال‌ها، آن كشور فقير به يك كشور مرفه تبديل شده است و اين را مديون دمكراسي و اعتماد به يكديگر هستيم؛ آموزش صحيح هم پشتوانه اين دو بوده است. فارغ از اينها، مردم ما، مردم پركاري هستند؛ در قبال خانواده و جامعه‌شان مسئوليت‌هايشان را به‌درستي انجام مي‌دهند. بنابراين امروز ما در چنين جايگاهي قرار گرفته‌ايم.
- 100سال از زمان استقلال شما از روسيه گذشته است، اما به‌نظر مي‌رسد همچنان يكي از مهم‌ترين چالش‌هاي شما در سياست خارجي مسئله روسيه است.دقيقا بين 2كشور چه مي‌گذرد؟ نگراني‌هاي شما در ارتباط با روس‌ها چيست؟
قبل از هر چيز بايد بگويم كه ما هيچ مشكل جدي با روسيه نداريم. ما بيش از هزار و 300كيلومتر مرز مشترك با اين كشور داريم و روسيه بزرگ‌ترين همسايه ماست. حفظ روابط دوستانه با همسايگان هم در روابط ميان كشورها كاملا طبيعي است. اساسا ما به‌دنبال تنش با هيچ‌يك از همسايگان‌مان نيستيم. اين شرايطي است كه هم‌اكنون بين 2كشور حاكم است.
- يعني با موضع‌گيري‌هاي تندي كه از سوي رسانه‌هاي روسيه عليه فنلاند به راه افتاده و با طرح موضوع نقض حريم هوايي كشورتان توسط جنگنده‌هاي روسيه مشكلي نداريد؟
قطعا با اين موضوع مشكل داريم. ببينيد جنگنده‌هاي روسيه طي سال‌جاري 2بار حريم هوايي ما را نقض كرده‌اند كه هر دو هم در يك روز اتفاق افتاده است. اما دليل آن به‌نظر مي‌رسد اين باشد كه فضاي عبوري از خليج فنلاند بسيار باريك است. روس‌ها در حال انتقال موشك‌هايشان بودند و چندين جنگنده در اين ماجرا شركت داشتند و به‌همين دليل اين اتفاق افتاده است. با اين حال، آنها بايد به حريم هوايي ما احترام مي‌گذاشتند. همزمان حريم هوايي استوني نيز نقض شد كه نبايد اين اتفاق مي‌افتاد. فنلاندي‌ها آدم‌هاي پيچيده‌اي نيستند و پيچيده هم فكر نمي‌كنند. ما بلافاصله عكس‌العمل نشان داديم اما در عين حال متوجه بوديم كه اين اتفاق عمدي نبوده است.
- در ميان كشورهاي عضو اتحاديه اروپا، سرانه هزينه‌هاي نظامي فنلاند بالاتر از بقيه است. دليلش چيست؟
بالاترين نيست، اما يكي از بالاترين‌هاست. تعداد نيروهاي نظامي ما نيز بسيار بالا است. ما يكي از بزرگ‌ترين نيروهاي ذخيره اروپا را هم داريم؛ بزرگ‌تر از آلمان. خدمت نظام وظيفه در فنلاند برخلاف بسياري از كشورهاي اروپايي اجباري است. ممكن است خيلي‌ها بگويند دهه‌هاست در اروپا صلح حاكم است؛ بنابراين، براي حفظ چنين ارتش و نيروي نظامي دليلي وجود ندارد. اما خير، ما فنلاندي‌ها اين‌چنين به قضايا نگاه نمي‌كنيم. ما مي‌خواهيم يك ارتش قوي داشته باشيم. اين، هم براي ما خوب است هم براي متحدان ما؛ البته اگر اتفاقي بدي بيفتد.
- روابط ميان آمريكا و روسيه و بهتر بگويم روابط ميان غرب و روسيه در موضوعات مختلف بين‌المللي بسيار پرتنش پيش مي‌رود؛ شما اين شرايط را چگونه مي‌بينيد و فنلاند كجاي اين كشمكش‌هاست؟
خب، ما در اين كشمكش‌ها دخالتي نداريم. اما در چارچوب اتحاديه اروپا، موضع خود را داريم. از جانب خودمان و در قالب اتحاديه اروپا، آشكارا اقدامات روسيه در اوكراين را محكوم كرده‌ايم و در تحريم‌هايي كه عليه روسيه وضع شده هم شركت داشته‌ايم. موضع ما در اين رابطه مشخص است. در مورد سوريه هم بمباران غيرنظاميان را محكوم كرده‌ايم. ما ديدگاه‌هاي‌مان را خيلي شفاف به روس‌ها اعلام مي‌كنيم. آنها هم ديدگاه‌هاي خودشان را دارند. اما به هر حال همانطور كه گفتم با وجود ديدگاه‌هاي متفاوت، نبايد فراموش كنيم كه ما همسايه هستيم و بايد بتوانيم با هم تعامل داشته باشيم.
- اتحاديه اروپا در2سال گذشته با بحران‌هايي مواجه شد كه بي‌سابقه بوده است؛ بحران مالي يونان، بحران پناهجويان و اخيرا هم خروج بريتانيا از اتحاديه. در همه اين موارد دنيا صداي واحدي از اتحاديه اروپا نشنيد. برخي مي‌گويند اينها نشانه ضعف اتحاديه اروپاست و اين سازمان به سمت انحلال پيش مي‌رود. در اتحاديه اروپا بعضي‌ها هم هستند كه ساز مخالف مي‌زنند. يكشنبه همين هفته، ويكتور اوربن، نخست‌وزير مجارستان گفت: «ما نمي‌خواهيم يك ايالات متحده اروپا بسازيم و آن را جايگزين يك اتحاد متشكل از ملت‌هاي آزاد كنيم.» نظر شما چيست؟
قبل از هرچيز بايد بگويم كه بدون شك ما به اتحاديه اروپا نياز داريم؛ هم فنلاند و هم همه كشورهاي عضو. اما سؤال اين است كه چطور بايد اين اتحاديه را حفظ كرد. شما به اظهارنظرهاي برخي كشورهاي اروپاي شرقي اشاره كرديد. آنها بايد به‌خودشان يادآوري كنند كه چقدر از اتحاديه اروپا نصيب‌شان شده است. اتحاديه اروپا هم اشتباهاتي كرده است اما نبايد فراموش كرد كه كشورها چقدر از وجود اين اتحاديه بهره برده‌اند. به اعتقاد من، اتحاديه اروپا روزهاي پرتنشي را مي‌گذراند. بايد چند قدم به گذشته بازگرديم و ببينيم چرا كميسيون اروپايي و اتحاديه اروپا شكل گرفتند.
پاسخ خيلي مشخص است. چند عامل اصلي وجود دارد؛ صلح، آزادي و دمكراسي. بايد به شهروندان اروپايي خاطرنشان كنيم كه اتحاديه اروپا امنيت شما را تأمين كرده است. مردم در غرب اروپا از تروريسم مي‌ترسند و مردم در شرق اروپا از روسيه. امنيت يك دغدغه مشترك است. با همكاري‌هاي بيشتر در چارچوب اتحاديه اروپا مي‌توان اين دغدغه‌هاي امنيتي را بهتر پاسخ داد. آن عوامل اصلي را كه اشاره كردم نبايد فراموش كرد. انسان خيلي زود به داشته‌هايش عادت مي‌كند و آنها را فراموش مي‌كند. بايد اين داشته‌ها را به افراد يادآوري كرد.
- هم‌اكنون سطح مبادلات تجاري ايران و فنلاند بسيار پايين است. صادرات شما به ايران چيزي حدود 98ميليون دلار در سال است و صادرات ايران به فنلاند كمتر از يك ميليون دلار. چه شرايطي را پيش روي روابط اقتصادي 2كشور مي‌بينيد؟ آيا ايران را بازار جديدي براي محصولات‌تان مي‌بينيد يا به‌دنبال سرمايه‌گذاري در ايران هستيد؟
در ايران تمايل زيادي به سرمايه‌گذاري خارجي وجود دارد. شركت‌هاي فنلاندي حتما در ايران سرمايه‌گذاري خواهند كرد. ما به‌دنبال يك موقعيت برد-برد در روابط‌مان با ايران هستيم. بنابراين در چنين شرايطي اگر از روابط اقتصادي سخن مي‌گوييم بايد بر اين اساس باشد. اقتصاد ايران در حال شكوفايي است و ما اين را درك كرده‌ايم. سالانه ايراني‌هاي زيادي به فنلاند سفر مي‌كنند، در مقابل بسياري از مردم فنلاند هم براي ديدن ايران به اين كشور سفر مي‌كنند. تلاش داريم شركت‌هاي ايراني و توليدات ايران را هم به فنلاندي‌ها معرفي كنيم. در سفري كه چندماه پيش آقاي ظريف و هيأت تجاري همراه به هلسينكي داشتند قدم‌هايي برداشته شد و تلاش ما تقويت اين روند است. تأكيد مي‌كنم كه ريشه‌هاي فرهنگي كشور شما بسيار غني است و گردشگري ايران براي ما اهميت زيادي دارد.
- مقام‌هاي دولت ايران مي‌گويند قدرت‌هاي طرف مذاكره در توافقنامه هسته‌اي به برخي تعهدات‌شان عمل نمي‌كنند. مثلا تجار ما در زمينه روابط بانكي براي ارتباط با تجار كشورهاي ديگر مشكلاتي دارند. نظر شما چيست و چطور مي‌توانيد براي حل اين مشكلات كمك كنيد؟
همه طرف‌هاي دخيل در توافقنامه هسته‌اي بايد به تعهدات‌شان عمل كنند. در مورد مشكلات بانكي هم بايد بگويم نمايندگان رئيس بانك مركزي فنلاند را با خودم به تهران آورده‌ام. بين مقام‌هاي بانك مركزي 2كشور مذاكراتي در جريان است تا راه‌حلي براي برون‌رفت از اين شرايط پيدا كنند. برقراري روابط بانكي اساس روابط تجاري است و مشكلات موجود بايد حل شود. اما فراموش نكنيد كه بخشي از اين مشكلات مربوط به تحريم‌ها نيست. قوانين مالي بين‌المللي بسيار سختگيرانه است و كشورها بايد در اين زمينه شفافيت مالي را رعايت كنند. بانك‌ها خصوصا بانك‌هاي بزرگ نگراني‌هايي در اين رابطه دارند.
- اگر بخواهيم خيلي شفاف صحبت كنيم، آيا فنلاند آماده همكاري با ايران براي رفع مشكلاتي بانكي است؟
بله، ما پيش از اين هم با ايران در اين زمينه همكاري داشته‌ايم. مشتاق شنيدن نظرات مقامات ايران درباره رويدادهاي خاورميانه هستيم
- مشتاق شنيدن نظرات مقامات ايران درباره رويدادهاي خاورميانه هستيم
امروز جلسه خوبي با فعالان اقتصادي ايران داشتم و قرار است فردا با آقاي روحاني، رئيس‌جمهور ديدار كنم. سپس با آقاي ظريف هم ديدار خواهم داشت و بعد از آن هم با آقاي لاريحاني، رئيس مجلس. بعد از اين جلسات، با آيت‌الله خامنه‌اي هم ديدار خواهم داشت. طي اين سفر مشتاق هستم كه نظرات مقام‌هاي جمهوري اسلامي را در مورد رويدادهاي خاورميانه جويا شوم.
ايران در منطقه نقش مهمي ايفا مي‌كند به‌خصوص در مورد سوريه؛ مي‌دانيد اتفاقاتي كه در اين كشور رخ مي‌دهد روي همه كشورها تأثيرگذار خواهد بود. در مورد مسائل اقتصادي هم بايد بگويم كه يك هيأت عالي‌رتبه اقتصادي همراه من است. 50 شركت بزرگ فنلاندي با من به ايران آمده‌اند تا با فعالان اقتصادي ايران مذاكره داشته باشند. مطمئن هستم كه زمينه‌هاي بسياري براي همكاري مشترك ميان فعالان اقتصادي 2كشور وجود دارد.