گزارش ميداني همشهري نشان مي‌دهد هم‌اكنون، اغلب بانك‌هاي تجاري كشور نيز، به جز 3-2بانك بزرگ دولتي، تسهيلات را با اين شيوه و فقط مشروط به بلوكه كردن بخشي از سپرده يا تسهيلات مي‌پردازند. درحالي‌كه بخشنامه بانك مركزي، صريحا بلوكه كردن بخشي از تسهيلات اعطايي به مشتريان را ممنوع مي‌داند. به جز اين، بارها از سوي رئيس بانك مركزي و ديگر مسئولان بانكي نيز بر ممنوعيت اين موضوع تأكيد شده است و آخرين‌بار هفته گذشته فرشاد حيدري، معاون نظارتي بانك مركزي نيز در برنامه گفت‌وگوي ويژه خبري تأكيد كرد كه بلوكه شدن بخشي از سپرده يا تسهيلات متقاضيان وام تخلف است و با بانك‌هاي متخلف برخورد مي‌شود.
نكته قابل تامل اين است كه بانك‌ها در اعلام نرخ سود تسهيلات به مشتريان، به دستورالعمل بانك مركزي پايبند هستند و نرخ سود عقود مبادله‌اي را 18درصد و نرخ عقود مشاركتي را 21درصد اعلام مي‌كنند اما در عمل با بلوكه كردن بخشي از پول مشتري به‌عنوان تضمين، به‌مراتب سودهاي بالاتري از او مي‌گيرند. اين در حالي است كه همه بانك‌ها تضامين بسيار سختگيرانه‌اي از مشتري مي‌خواهند كه ضامن كارمند با نامه كسر اقساط از حقوق، سند ملكي، چك و سفته ازجمله آنهاست.
- تعهد محضري براي بلوكه‌شدن سپرده
يكي از متقاضيان دريافت تسهيلات از يك بانك خصوصي‌شده اظهار مي‌كند: اين بانك براي پرداخت يك فقره وام 7ميليون توماني خريد كالا با سود 18درصد از او خواسته است مبلغ 2.5ميليون تومان در حساب بلوكه كند و تعهد محضري بدهد كه تا 36ماه حق برداشت يا استفاده از اين مبالغ براي تسويه اقساط پاياني را ندارد. در پيگيري اين فرد از مديرعامل بانك و حتي مسئولان بانك مركزي به او گفته شده است كه بانك‌ها اجازه ندارند مبلغي از تسهيلات را بلوكه كنند اما مي‌توانند به‌عنوان وثيقه، مبالغي از سپرده مشتري را نزد خود مسدود كنند. تحقيقات ميداني خبرنگار ما حاكي از اين است كه يكي از بانك‌هاي وابسته به يك نهاد عمومي 50ميليون تومان تسهيلات مي‌پردازد اما 8ميليون تومان آن را تا زمان تسويه بلوكه مي‌كند و مشتري بايد 36قسط 2ميليوني بپردازد.
مسئول اعتبارات بانك مي‌گويد نرخ سود اين وام 18درصد و كاملا مطابق با دستورالعمل بانك مركزي است. يكي از بانك‌هاي خصوصي كه در بورس نيز حضور دارد در ازاي پرداخت وام 20ميليون توماني يك دفترچه قسط 36برگي با اقساط ماهانه 725هزار تومان مي‌دهد.
اين بانك نيز 5ميليون و 400هزار تومان از تسهيلات را تا زمان بازپرداخت آخرين قسط بلوكه مي‌كند. يك موسسه مالي و اعتباري مجوزدار هم به همين ترتيب 25درصد از مبلغ تسهيلات را بلوكه مي‌كند. بانك‌هاي ديگر نيز اغلب بين 20تا 30درصد تسهيلات يا سپرده متقاضي را تا زمان بازپرداخت آخرين قسط بلوكه مي‌كنند. در اين ميان برخي بانك‌هاي دولتي نيز كه به سختي وام مي‌دهند، از مشتري مي‌خواهند معادل 30تا 40درصد از رقم تسهيلات درخواستي را به‌مدت 3تا 6ماه به‌صورت قرض‌الحسنه نزد بانك سپرده كند اما پس از پرداخت وام اين سپرده‌ها آزاد مي‌شوند.
- مؤسسات غيرمجاز روسفيد شدند
در دهه80، به واسطه خلأيي كه با سختگيري بانك‌ها در فرايند وام‌دهي ايجاد شده بود، زمينه براي ورود مؤسسات غيرمجاز به گود پرداخت تسهيلات به شرط سپرده‌گذاري و بلوكه شدن بخشي ازآن مهيا شد و به آنها فرصت رشد و توسعه داد.
در آن دوران يكي از صندوق‌هاي قرض‌الحسنه غيرمجاز، كه حالا نام بانك برخود گذاشته است، و به تبع آن مابقي غيرمجازها به‌صورت فراگير با بلوكه كردن 20تا 30درصد از تسهيلات پرداختي به مشتري، وام‌هايي مي‌پرداختند كه با احتساب مبالغ بلوكه شده، نرخ بهره آن تا 10درصد بالاتر از نرخ رسمي بود و به مشتري اجازه مي‌دادند مبالغ بلوكه شده را براي تسويه اقساط پاياني استفاده كند، شيوه‌اي كه اكنون به‌صورت گسترده در دستور كار بانك‌هاي مجاز هم قرار گرفته است با اين تفاوت كه مبالغ بلوكه‌شده تا بازپرداخت آخرين قسط توسط مشتري بلوكه مي‌ماند.