رسانه‌هاي فراگير آمريكايي چنان متن و حاشيه انتخابات رياست‌جمهوري اين كشور را دنبال مي‌كنند كه از چندين ماه قبل تر از روز انتخابات، تمام فضاي رسانه‌اي جريان اصلي و شبكه‌هاي اجتماعي پر مي‌شود از مباحث انتخابات آمريكا. طي حدود 5ماه گذشته كه چهره نامزدهاي اصلي مشخص شد، فضاي انتخاباتي آمريكا پر بود از كشمكش ميان دو نامزد حزب دمكرات و جمهوريخواه يعني هيلاري كلينتون و دونالد ترامپ. انتخابات امسال، تنها به اين دو نامزد محدود نمي‌شود اما چهره‌هاي ديگر حاضر در اين رقابت، حزبي به بزرگي اين دو ندارند كه بتوانند ضلع سومي را تشكيل دهند. جيل استاين از حزب سبزها، گري جانسون از حزب ليبرال، درل كسل از حزب قانون اساسي و اون مك‌مواين، سياستمدار مستقل هم در انتخابات حضور دارند. از ميان اين 4نفر، تنها 2نفر اول ممكن است 2تا 3درصد آراي را به‌دست آورند. امسال آمريكا يكي از پرحاشيه‌ترين رقابت‌هاي انتخاباتي را شاهد بود؛ انتخاباتي كه در آن كمتر از برنامه نامزدها سخني به ميان آمد و بيشتر به اتهام‌زني و رفع اتهام از خود سپري شد. روند انتخاب چهل‌و‌پنجمين رئيس‌جمهور آمريكا، با همه حواشي‌اش به‌طور حتم در خاطره‌ها خواهد ماند. اما سازوكار انتخاب رئيس‌جمهور در انتخابات آمريكا، با همه ديگر كشورهاي جهان متفاوت است. اگرچه اغلب همان روز انتخابات تكليف مستأجر 4ساله كاخ‌سفيد معلوم مي‌شود اما براساس قانون اساسي آمريكا، رئيس‌جمهور اين كشور براساس «رأي غيرمستقيم» مردم انتخاب مي‌شود. مردم ابتدا اعضاي «هيأت‌هاي انتخابي» را گزينش مي‌كنند و هيأت‌هاي انتخابي هم در يك راي‌گيري تشريفاتي رئيس‌جمهور را.
- رأي الكترال چيست؟
آمريكا 50 ايالت دارد و هر ايالت معادل مجموع تعداد نمايندگانش در مجلس نمايندگان و مجلس سناي آمريكا، رأي الكترال دارد. تعداد آراي الكترال درواقع با تعداد اعضاي «هيأت‌هاي انتخاباتي» برابر است. هر چه ايالتي پرجمعيتتر باشد، تعداد اعضاي هيأت‌هاي انتخاباتي آن نيز بيشتر خواهد بود؛ به‌عنوان مثال، ايالت كاليفرنيا به‌عنوان پر جمعيت‌ترين ايالت در آمريكا داراي 55راي الكترال (عضو هيأت‌هاي انتخاباتي) است. درحالي‌كه ايالت كوچكي مانند واشنگتن دي‌سي، تنها 3رأي الكترال دارد.
مجموع آراي الكترال ايالت‌هاي آمريكا 538رأي است. براساس قانون اساسي يك نامزد براي برنده‌شدن در انتخابات رياست‌جمهوري بايد 270رأي الكترال را كسب كند؛ يعني نيمي از كل به علاوه يك. مردم، اعضاي هيأت‌هاي انتخاباتي را انتخاب مي‌كنند و آنها به‌صورت تشريفاتي رئيس‌جمهور را. اغلب ساعاتي پس از پايان رأي‌گيري، تكليف انتخابات مشخص است و رئيس‌جمهور در همان مرحله اول مشخص مي‌شود، اما افراد انتخاب‌شده به‌عنوان اعضاي هيأت‌هاي انتخاباتي نيز يك‌ماه بعد از برگزاري انتخابات عمومي، به‌صورت نمادين در كنگره تشكيل جلسه مي‌دهند و آراي خود را براي انتخاب رئيس‌جمهور به صندوق مي‌اندازند.
موضوع تعيين‌كننده در انتخابات آمريكا اين است كه در همه ايالت‌هاي اين كشور، به غير از دو ايالت مين و نبراسكا، اگر يك نامزد اكثريت آراي الكترال را به دست‌بياورد، كل آراي الكترال آن ايالت به سبد او ريخته مي‌شود؛ مثلا اگر نامزدي در كاليفرنيا 28رأي از 55رأي را كسب كند، همه 55رأي به نام او ثبت مي‌شود و اين براي رسيدن به رقم 270براي پيروزي نهايي، موفقيت بسيار بزرگي است. در نتيجه، كليد پيروزي در انتخابات رياست‌جمهوري آمريكا، هدف قرار‌دادن ايالات بزرگ و پرجمعيت است.
- ايالت‌هاي چرخشي
در طول برگزاري دوره‌هاي مختلف انتخابات رياست‌جمهوري آمريكا، تا حدودي مشخص شده كه دو حزب جمهوريخواه و دمكرات در كدام ايالت‌ها پيروزي قاطع به‌دست مي‌آوردند. ستادهاي انتخاباتي هم به همين دليل، در طول مبارزات انتخاباتي بيشترين تمركز خود را روي فعاليت و حفظ آراي قاطع خود در اين ايالت‌هاي مهم دارند. فارغ از اينها، ايالت‌هايي هم هستند كه در طول دوره‌هاي انتخابات، عملكرد متفاوتي داشته‌اند و تمايل قاطع آنها به يكي از احزاب، مشخص نشده است. اين ايالت‌ها به‌اصطلاح ايالت‌هاي «چرخشي» ناميده مي‌شوند كه در بسياري از مواقع تعيين‌كننده نتيجه انتخابات هستند.
در انتخابات امسال 11ايالت، ايالت چرخشي هستند: فلوريدا، پنسيلوانيا، اوهايو، جورجيا، كاروليناي شمالي، آريزونا، كلورادو، نوادا، آيووا، نيو همپشاير و مين. در اين ميان 5ايالت اول با توجه به تعداد آراي الكترالي كه دارند، مهم‌ترين ايالت‌ها هستند. در ميان ايالت‌هاي مذكور، فلوريدا و اوهايو، سومين و هفتمين ايالت‌هاي آمريكا از نظر وسعت هستند و به‌ترتيب 29و 18رأي الكترال دارند. اهميت اين ايالت‌ها از آن جهت است كه آراي آنها اگرچه چرخشي بوده و هر بار معطوف به حزب متفاوتي شده، اما طي 5دهه گذشته رأي اين دو ايالت با رأي اكثريت مطابقت داشته است. از سال 1960تاكنون نتيجه نهايي انتخابات در ايالت اوهايو با نتيجه كل آن در سراسر آمريكا يكسان بوده و در فلوريدا نيز از همان تاريخ تنها يك‌بار آراي مردم با نتيجه نهايي انتخابات در ساير ايالت‌ها متناقض بود. بنابراين، عجيب نيست كه ترامپ و كلينتون در طول مبارزات انتخاباتي خود تمركز زيادي بر اين دو ايالت داشتند. عدم‌محبوبيت ترامپ در ميان برخي از جمهوريخواهان باعث شده است برخي از ايالت‌هايي كه در انتخابات گذشته قاطعانه به جمهوريخواهان رأي مي‌دادند، در انتخابات امسال به دمكرات‌ها روي بياورند. كلينتون حال حاضر براساس نظرسنجي‌ها اميدوار است آراي ايالات آريزونا، جورجيا و ميسوري را كسب كند. اين در حالي است كه مردم اين ايالات طي نزديك به 2دهه گذشته همواره به جمهوريخواهان رأي دادهاند. هنگامي كه در انتخابات سال 2008، باراك اوباما، رئيس‌جمهور كنوني و دمكرات آمريكا، آراي ايالت كاروليناي شمالي را به دستآورد، نخستين بار بود كه پس از جيمي كارتر، مردم اين ايالت به يك دمكرات رأي مي‌دادند. رأي اين ايالت هميشه به‌صورت سنتي در سبد جمهوريخواهان بوده است. امسال باراك اوباما بسيار تلاش كرد رأي مردم كاروليناي شمالي را كه اكثرا سياهپوست هستند به سمت هيلاري كلينتون هدايت كند. بسياري معتقدند اين ايالت امسال سرنوشت نهايي انتخابات را تعيين مي‌كند. تا به امروز وضعيت كلينتون نسبت به ترامپ در اين ايالت بهتر بوده است.
- شرايط در حالت تساوي
ممكن است 2نامزد با كسب 269رأي الكترال، آراي مساوي كسب كنند كه در اين صورت مجلس نمايندگان رئيس‌جمهور بعدي را انتخاب خواهد كرد. هميشه اين امكان وجود دارد كه فرد پيروز در روز انتخابات تعيين نشود، مانند آنچه در سال 2000اتفاق افتاد. در چنين مواقعي يا به‌دليل نزاع قانوني درباره روند انتخابات و يا نزديك بودن آرا كه شمارش تك تك آن را مي‌طلبد، اعلام نتيجه انتخابات به تأخير خواهد افتاد و يا بازشماري آرا انجام خواهد شد. در انتخابات رياست‌جمهوري سال 2000 اَل گور از حزب دمكرات، 48/38 درصد و جورج دبليو بوش از حزب جمهوريخواه 47/87 درصد آرا را به‌دست آوردند. در ايالت فلوريدا آرا به حدي نزديك بود كه چند چالش قانوني پيش آمد و آرا بازشماري شد. در نهايت اعتراضها به ديوان عالي كشور رسيد. گور به‌عنوان برنده مجموع آراي مردمي، در نهايت با نسبت 4بر 5بازنده مجمع گزينندگان ايالات متحده شناخته شد و جورج بوش به رياست‌جمهوري رسيد.
- رئيس‌جمهور جديد كي وارد كاخ سفيد مي‌شود؟
راي‌دهندگان در انتخابات آمريكا، علاوه بر رئيس‌جمهور، 435عضو مجلس نمايندگان كنگره و يك سوم از نمايندگان مجلس سنا را هم انتخاب مي‌كنند. پس از رسوايي‌هاي اخلاقي متعدد دونالد ترامپ، بسياري از چهره‌هاي مطرح حزب جمهوريخواه ازجمله پل رايان، رهبر حزب، اعلام كردند كه به او رأي نمي‌دهند و ترجيح مي‌دهند روي انتخابات كنگره متمركز شوند تا بتوانند اكثريت حزب جمهوريخواه در كنگره را حفظ كنند. بنابراين اين انتخابات براي آنها هم سرنوشت ساز است. حدود يك‌ماه ديگر اعضاي هيأت‌هاي انتخاباتي از سراسر آمريكا در كنگره دور هم جمع شده و آراي خود را براي انتخاب رئيس‌جمهور به صندوق مي‌اندازند. نتايج اين انتخابات نمادين به مجلس سنا فرستاده شده و در ششم ژانويه 2017(17دي 1395) قرائت مي‌شود. براساس قانون، باراك اوباما تا ظهر بيستم ژانويه 2017(1بهمن) رئيس‌جمهور باقي مي‌ماند. رئيس‌جمهور جديد در همان روز معارفه شده و وارد كاخ سفيد مي‌شود.
- دونالد ترامپ | سن: 70سال
«دونالد جان ترامپ» متولد۱۹۴۶ در ايالت نيويورك است. او از معدود نامزدهاي رياست‌جمهوري در تاريخ انتخابات آمريكاست كه حتي يك روز هم سابقه كار سياسي ندارد اما توانسته نامزد نهايي يكي از 2حزب بزرگ آمريكا شود. دونالد ترامپ يكي از بزرگ‌ترين سرمايه‌دارهاي نيويورك و نيز از شخصيت‌هاي تلويزيوني آمريكاست و حتي در دوره رقابت‌هاي درون‌حزبي هم از عدم‌حضورش در سمت‌هاي دولتي به‌عنوان نقطه قوت خود ياد مي‌كرد. رويكرد كنوني او در رقابت با هيلاري كلينتون نيز آن است كه رقيبش را به‌عنوان نماينده همه آنچه ساختار حاكميتي آمريكا در دوران دمكرات‌ها يا جمهوريخواهان ارائه كرده، معرفي مي‌كند و خود را يك عامل بيروني كه قصد تغيير اين ساختار را دارد، مي‌داند. او كلينتون را نماينده سرمايه‌داران آمريكايي مي‌داند و خودش را نماينده مردم. در دوران رقابت‌هاي درون‌حزبي، بسياري از تحليلگران بر اين عقيده بودند كه ترامپ نمي‌تواند حمايت لازم را براي كسب نامزدي به‌دست آورد، اما در نهايت در گردهمايي حزب جمهوريخواه در اواخر تيرماه، او به‌عنوان نامزد نهايي اين حزب معرفي شد. دونالد ترامپ، مايك پنس فرماندار جمهوريخواه ايالت اينديانا را به معاونت خود برگزيده است.
- هيلاري كلينتون | سن: 69سال
«هيلاري رادهم كلينتون» متولد۱۹۴۷ در ايالت ايلينوي است. او اگر به رياست‌جمهوري آمريكا برسد، نخستين رئيس‌جمهور زن در تاريخ آمريكا خواهد بود. خانم كلينتون همسر بيل كلينتون رئيس‌جمهور اسبق آمريكاست. بيل كلينتون بين سال‌هاي ۱۹۹۲ تا ۲۰۰۰، رئيس‌جمهور آمريكا بود. هيلاري كلينتون در سال ۲۰۰۰ با شركت در رقابت‌هاي سنا در ايالت نيويورك به‌عنوان يكي از 2سناتور اين ايالت برگزيده شد و بين سال‌هاي ۲۰۰۱ تا ۲۰۰۹ عهده‌دار اين سمت بود. او در سال ۲۰۰۷ در انتخابات مقدماتي حزب دمكرات براي نامزدي رياست‌جمهوري تلاش كرد، اما در نهايت رقابت را به باراك اوباما واگذار كرد. پس از انتخاب اوباما به رياست‌جمهوري، هيلاري كلينتون به‌عنوان وزير خارجه اوباما مشغول شد اما در دوره دوم رياست‌جمهوري اوباما اين سمت را به سناتور جان كري واگذار كرد. در انتخابات مقدماتي حزب دمكرات براي رياست‌جمهوري ۲۰۱۶، رقيب اصلي كلينتون، سناتور برني سندرز بود، اما درنهايت، مجمع عمومي حزب دمكرات در مرداد امسال كلينتون را به‌عنوان نامزد اين حزب براي انتخابات رياست‌جمهوري برگزيد. هيلاري كلينتون، سناتور جيم كين از ويرجينيا را به‌عنوان معاون خود برگزيده است.