در گذر دوران ساختمان‌هاي ساده و تماشايي شهر با نماهاي آجري جاي خود را به بناهاي بلند با انواع طراحي و نماهاي به‌اصطلاح مدرن داده‌اند اما در دو سه سال اخير تلاش شده تا حداقل ساختمان‌هاي تازه‌ساز شهر دوباره نمادهايي از معماري ايراني- اسلامي كه از سابقه‌اي ديرينه برخوردار است را بر پيشاني داشته باشند. اين تلاش از سوي مديريت شهري تهران موجب شد تا ساماندهي و نظارت بر نماهاي ساختماني بر مبناي هويت ايراني، هفته گذشته تنديس زرين سومين جشنواره بين‌المللي خشت طلايي را دريافت كند.
اين پروژه به‌دليل مشاركت مؤثر در فرايند ارتقاي كيفيت زندگي شهروندان و زيست‌پذيري شهرها، از سوي هيأت داوران برتر شناخته شد. يكي از اهداف ساماندهي نماي ساختمان‌ها همين مسئله زيست‌پذيرتر كردن و ايجاد شرايط بهتر براي زندگي در شهر است. آرامش بصري و اجتماعي از مهم‌ترين فاكتورهاي اين شرايط است و نماي ساختمان و فراگيرتر از آن، نماي شهري تأثير مستقيمي بر ايجاد يا سلب آرامش شهروندانش دارد.در سال‌هاي اخير به‌دليل فاصله گرفتن نماي اكثر ساختمان‌ها از آنچه به‌عنوان فرهنگ معماري ايران قلمداد مي‌شود، اين آرامش تا حدودي از فضاي شهري و نماي محله‌هاي پايتخت رفته و آشوبي در چشمان و روح مخاطب ايجاد مي‌كند و آنهايي كه در اين آشوب دلشان تنگ شده، تك و توك از جعبه‌هاي گل در نماي ساختمان‌شان بهره‌مند مي‌شوند.
- تبلور ارزش‌ها در نماي ساختمان‌ها
براساس نظرسنجي كه سال گذشته يكي از مناطق تهران انجام داد، غالب شهروندان نماي آجر و چوب و همچنين استفاده از جعبه‌هاي گل در نماي ساختمان را به‌عنوان مصالح و ملحقات مورد علاقه‌شان نام برده بودند. دكتر بهمن اديب‌زاده، استاد معماري دانشگاه تهران معتقد است اين همان چيزي است كه به فطرت انسان نزديك است و به همين دليل مورد علاقه و توجه شهروندان قرار دارد.
استفاده از طرح‌هاي كلاسيك و رومي كه سنخيتي با فرهنگ ايراني و سابقه درخشان معماري ايراني ندارد در كنار آشفتگي كه ايجاد كرده، توانسته به تظاهر و تفاخر در برخي اقشار جامعه نيز كمك كند، 2 نكته‌اي كه به عقيده صاحب‌نظران معماري، نبايد و شايسته نيست كه در معماري ساختمان‌ها وجود داشته باشد.
اديب‌زاده در گفت‌وگو با همشهري تأكيد مي‌كند «نمايي ايجاد نكنيم كه تفاوت كلاس‌هاي اجتماعي را برجسته كند. معماري ساختمان بايد از تظاهر، تفاخر و تجمل به دور بوده و ارزش‌هاي سالم جامعه را بيان كند.» ساختمان‌هايي كه با چنين تعاريفي ساخته و طراحي شوند به‌طور حتم كيفيت زندگي شهروندان را تحت‌تأثير قرار داده و شهرها را به جايي بهتر و با آرامش براي زندگي تبديل خواهند كرد.
به گفته سهيلا صادق‌زاده مديركل معماري و ساختمان شهرداري تهران در كنارهم قرار گرفتن مالكان، طراحان و معماران، استادان دانشگاه و كارشناسان شوراي شهر و شهرداري براي ساماندهي و نظارت بر نماي ساختمان، يكي از مهم‌ترين دستاوردهاي شهرداري از تشكيل كميته‌هاي نما بوده كه مي‌تواند باز هم نتايج خوب ديگري به همراه داشته باشد. وي در گفت‌وگو با همشهري تأكيد مي‌كند سلامت رواني و آسايش محيطي شهروندان، افزايش ايمني ساختمان‌ها، كارآفريني و حذف تدريجي غيرحرفه‌اي‌ها در طراحي‌نما از ديگر نتايج مهم فعاليت كميته‌هاست.
- مطلوبيت بصري رو به بهبود است
شهروندان در فعاليت روزانه‌شان بخش عمومي فضاهاي شهري را تجربه مي‌كنند و زندگي خود را همراه با گالري‌هايي به نام خيابان كه مانند نمايشگاه دائمي از مناظر شهري است مي‌گذرانند. بهبود وضعيت منظر شهري از مهم‌ترين نتايج اين اتفاق است و اين موضوع تأثيربسزايي به‌ويژه درسواد بصري مخاطبان گذاشته وعلاوه برآن ساير شهرهاي كشور رانيز تحت‌تأثير قرارداده به‌طوري كه هم‌اكنون از طريق سازمان شهرداري‌ها تجربه تهران در اختيار ساير شهرها گذاشته مي‌شود.
مديركل معماري و ساختمان شهرداري همچنين معتقد است كه تهران به‌دنبال دورشدن از سبك‌هاي غربي واحترام به بافت، تاريخ و ارزش‌هاي معماري ايراني-اسلامي است. اين موضوع به فضاهاي شهري نيز تعميم داده شده و مطلوبيت بصري به‌دنبال برقراري ارتباط ميان ساختمان‌ها و فضاهاي همجوار رو به بهبود است. در اين پروسه مخاطبين اصلي شهروندان هستند افرادي كه روزانه از منظر شهري متاثر شده و حقوق عمومي خود را با داشتن مناظر مطلوب مطالبه مي‌كنند. جامعه معماران و طراحان شهري نيز وجهي تازه در شهر يافته و به‌دنبال فرصت‌هايي براي نمايش هنر و تبحر خود در اين فرايند هستند.
- بررسي بيش از 240هزار نما تاكنون
كميته نما كه فعاليت خود را از 2سال قبل در تمامي مناطق 22گانه تهران آغاز كرد اين هدف را دنبال كرده تا نماي شهري از اوضاع مشوشي كه دچارش شده رها شود. هرچند ابتدا اين موضوع به‌دليل ايجاد بخشي جديد در روند كار ساخت و ساز، با مقاومت‌هايي از سوي سازندگان مواجه شد اما با وجود اين از زمان فعاليت كميته‌ها تاكنون 1377جلسه تشكيل و 246هزار و 49نما با بهره‌گيري از دانش و تجربه 44نفر از استادان معماري و طراحي شهري دانشگاه‌ها مورد بررسي قرار گرفته است. اكنون به گفته دبيران كميته‌ها، برخي سازندگان مشتاق برگزاري جلسه بررسي نماي ساختمان‌شان هستند تا نظر استادان دانشگاه را در مورد نماي طراحي‌شده‌شان جويا شده و آن را به ضوابط و استانداردها نزديك كنند.