نه تنها برای بیمار که حتی با وجود بی‌حسی هنوز هم درد و استرس دارد، بلکه بخیه زدن این شریان برای پزشکان هم کار ساده‌ای نیست.
دوختن شریان کوچکی در حد شریان انگشت با نخ بخیه کار هرکسی نیست. کاش می‌شد قسمت آسیب دیده را با چسب چسباند!
تولید قویترین چسب بافتی هوشمند دنیا توسط محققان ایرانی به این‌رؤیا رنگ واقعیت داده است.
دکتر مهدی راستی مجری طرح تولید این چسب در این زمینه به همشهری می‌گوید: چسب بافتی برای در کنار هم قراردادن بافت‌های آسیب دیده استفاده می‌شود و در واقع چسب به‌عنوان عاملی برای تحمل فشار مکانیکی در محل ترمیم کمک می‌کند.
به گفته این فلوشیپ جراحی پلاستیک دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی، این محصول یکی از بیخطرترین محصولات پزشکی تولید شده است چرا که چسب از بافت هر فردی برای خود آن فرد ساخته می‌شود و هیچ عامل خارجی ندارد.
وی می‌افزاید: CC م 150 از خون فرد کافی است تا CC م 3 چسب برای بیمار تهیه شود و در اختیار جراح قرار گیرد.
چسب به جای نخ
از زمانی که نخ بخیه وارد علم پزشکی شد، این تصور پیش آمد که اگر بتوان بدون استفاده از نخ، با یک چسب قطعات را کنار هم قرار داد، کار با سهولت بیشتری انجام می‌شود.
اما تاریخچه چسب بافتی به معنای واقعی به زمان جنگ جهانی دوم (دهه 1940 ) برمی‌گردد.
دکتر عبدالجلیل کلانتر هرمزی عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی و سرپرست این تیم تحقیقاتی با این مقدمه، می‌افزاید: در این زمان محققان مشاهده کردند که می‌توان از عامل اصلی انعقاد خون (فیبرینوژن) که در خون وجود دارد به‌عنوان ماده اصلی در چسب استفاده کرد و در دهه 1970 فیبرین گلو (Fibrin glue) به‌عنوان تنها چسب بافتی تائید شده در دنیا شناخته شد.
این فوق تخصص جراحی پلاستیک دلایلی چون خطر عفونتهای ویروسی، گرانی، در دسترس نبودن و بروز واکنش‌های حساسیتی را از جمله عوامل عدم فراگیری این چسب‌ها می‌داند و ادامه می‌دهد: به علت اینکه پروتئین‌های موجود در چسب‌های قدیمی با پروتئین‌های موجود در بدن فرد تفاوت دارد، می‌تواند منجر به حساسیت در بدن فرد شود.
بنابراین ما به این فکر افتادیم که اگر بتوانیم از بدن هر فرد برای خود او چسب بسازیم، این مشکل برطرف می‌شود. در اصطلاح علمی به چنین چسبی، چسب خودی یا اتولوگوس می‌گویند.
از سوی دیگر در روش‌های قدیمی مقدار کمی از چسب از 4 هزار سی‌سی پلاسما استخراج می‌شد. به این ترتیب برای تولید 3 تا 5 سی‌سی از چسب‌های بافتی قدیمی نظیر فیبرین گلو نیاز به 10 واحد خون است که این 10 واحد خون از افراد مختلف گرفته می‌شود.
طر انتقال عفونتهای ویروسی و ایجاد حساسیت از پیامد‌های استفاده از این چسب‌ها و عدم وجود چنین مشکلاتی یکی از نکات برجسته چسب هوشمند ایرانی است: مسلما ما نمی‌توانیم 4 هزار سی‌سی خون را از بدن یک فرد بگیریم.
بنابراین فعالیت ما به این سمت هدایت شد که با حجم کمی از خون بتوانیم المان‌های اصلی مورد نیاز در چسب را با غلظت بالایی بدست بیاوریم.
دکتر راستی با این توضیحات، ادامه می‌دهد: حدود 12 ماه طول کشید تا بتوانیم به فرمول مورد نظرمان برسیم.
به این ترتیب چسب تولید شده توسط محققان ایرانی که از نظر الاستیسیتی و قدرت چسبندگی مشابه فیبرین گلو و از نظر تحمل فشار 7 تا 10 برابر آن قدرت دارد، به‌عنوان قویترین چسب بافتی دنیا شناخته می‌شود.
علاوه بر این، دارا بودن غلظت بالایی از فاکتورهای رشد از مزایای عمده این چسب است.
فاکتورهای رشد عوامل متعددی با غلظت پائین در خون هستند که در ترمیم بافت‌ها نقش بسزایی دارند و روند ترمیم بافت‌ها را هدایت می‌کنند.
به گفته دکتر کلانتر هرمزی، مزیت اصلی این چسب این است که علاوه بر اینکه قطعات را کنار هم قرار می‌دهد، قدرت و سرعت ترمیم را به علت فاکتورهایی که درون خود دارد افزایش می‌دهد که این مسئله در عرصه پزشکی فوق‌العاده ارزشمند است.
اما چرا به این چسب عنوان هوشمند داده‌اند؟ دکتر راستی این سؤال را این‌گونه پاسخ می‌دهد: علت اینکه اسم این چسب را چسب هوشمند گذاشتیم این است که رفتار این چسب بنا به اینکه در کجا استفاده شود متفاوت خواهد بود و رفتار آن در مقابل تمام بافت‌ها یکسان نیست.
وی در توضیح این مطلب، می‌افزاید: فاکتورهای رشد برای هر بافتی متفاوتند. این چسب توانایی آن را دارد که اگر درمجاورت شریان قرار بگیرد، پیش سازهای خاص مربوط به ترمیم شریان را ارائه کند و اگر در مجاورت استخوان قرار بگیرد رفتاری مناسب جهت ترمیم استخوان نشان دهد.
آزمایش بر رو نمونه انسانی
چسب بافتی هوشمندی که از سوی محققان ایرانی ارائه شده است، از تمام آزمایش‌های حیوانی سر‌بلند بیرون آمده و به زودی اولین آزمایش انسانی آن در بیمارستان 15 خرداد تهران انجام می‌شود.
به گفته دکتر راستی، این چسب در نمونه‌های متعدد حیوانی روی شریان‌های کوچک و بزرگ، پیوندهای عصبی و پیوندهای استخوانی و روده کار شده است و کاربرد آن با موفقیت همراه بوده است.
طی مراحل متعدد کارآزمایی بالینی و اثبات بی‌خطر بودن این فرآورده، منجر به آن شده که وزارت بهداشت، دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی و کمیته اخلاق دانشگاه مجوز مصرف آن در نمونه‌های انسانی را صادر کنند.
به این ترتیب به زودی اولین آزمایش این چسب در نمونه انسانی انجام می‌شود. دکتر راستی در این زمینه می‌گوید: ما از بیخطرترین موارد شروع می‌کنیم و استفاده از این چسب در مواردی که ریسک خطر بالاست در اولین مراحل در دستور کار ما نیست.
وی در پاسخ به این سؤال که از این چسب برای پیوند چه بافت‌هایی استفاده خواهد شد، می‌گوید: پیوند اعصاب محیطی ریسک خطرشان کمتر از پیوند شریان است.
ضمن اینکه در پیوند شریان هم ابتدا در مورد اعضایی که حیاتشان تنها به یک شریان وابسته نیست از این چسب استفاده می‌کنیم.
راستی در ادامه می‌افزاید: در مورد استخوان استفاده از چسب محدود به استخوانهایی است که فشار روی آنها نباشد. یعنی در استخوانهایی مثل دست و پا که فشار روی آنهاست چسب مورد استفاده قرار نمی‌گیرد و در استخوانهایی مثل سر و صورت، جمجمه و استخوان‌های ریز دست با موفقیت بوده است.