تشديد آلايندگي هواي كلانشهرها موجب شده تا بازهم خودرو با سهمي 80درصدي به‌عنوان متهم اصلي مطرح شود؛ با وجود اين مديركل صنايع خودرو و نيرو محركه وزارت صنعت، معدن و تجارت در گفت‌وگو با خبرنگار ما، ضمن اذعان به سهم غيرقابل انكار خودروها در آلايندگي هوا، تردد روزانه 16ميليون دستگاه خودرو سواري در ناوگان حمل‌ونقل كشور و برخي عوامل ديگر را به‌عنوان 6متهم اصلي رشد فزاينده آلايندگي هواي كلانشهرها تلقي كرد.
- حجم بالاي تردد خودروهاي توليدي
اميرحسين قناتي با بيان اينكه گرچه اكنون سهم خودرو و وسايل نقليه موتوري در آلايندگي هواي كلانشهرها زياد است اما اين امر تنها مرتبط با تيراژ، نوع و فناوري خودروهاي توليد داخل و وارداتي نيست افزود: بايد بين موضوع تيراژ توليد و تعداد خودروهاي در حال تردد در كشور تفاوت قائل شد چرا كه به‌طور متوسط سالانه يك ميليون دستگاه خودرو توليد داخل به حجم خودروهاي موجود اضافه مي‌شود اما مشكل آن است كه همه اين خودروها وارد چرخه حمل‌ونقل و تردد روزانه شده و جاي حمل‌ونقل عمومي را مي‌گيرد.
به گفته وي، درصورتي كه ناوگان حمل‌ونقل عمومي در ايران مانند كشورهاي اروپايي از شرايط مساعدي برخوردار شود و فرهنگ عدم استفاده انفرادي از خودرو همه‌گير شود، شاهد اين حجم تردد روزانه خودروهاي سواري و آلايندگي هوا نخواهيم بود. اكنون در كشورمان حدود 16ميليون خودرو در حال تردد براي حمل‌ونقل داريم اما در كشور آلمان با وجود60ميليون دستگاه خودرو، حمل‌ونقل روزانه با خودروهاي سواري انجام نمي‌شود و بخشي از مشكلات كنوني آلايندگي هوا در كشور ازحجم بالاي تردد خودروها نشات مي‌گيرد.
- ضعف مسئوليت‌پذيري اجتماعي
مديركل صنايع خودرو وزارت صنعت، نبود مسئوليت‌پذيري اجتماعي در قبال آلودگي هوا را عامل مؤثر ديگري در تشديد آلايندگي هواي كلانشهرها دانست و تأكيد كرد: اكنون مردم به هنگام رانندگي نسبت به راننده خودرويي كه بوق مي‌زند واكنش نشان مي‌دهند اما به تردد خودروي دودزا واكنش چنداني نشان نمي‌دهند. اين امر ناشي از ضعف مسئوليت‌پذيري اجتماعي در قبال خودروهايي است كه به‌دليل مصرف سوخت بالا، نقص يا نداشتن معاينه فني سهم بيشتري در آلايندگي هوا دارند.
- هزينه پايين استفاده از خودروي شخصي
دريافت عوارض مصرف سوخت و آلايندگي هوا از مالكان خودروهاي پرمصرف و فرسوده رويه‌اي متداول در كشورهاي پيشرفته دنياست كه استفاده از اينگونه خودروها را غيراقتصادي مي‌سازد؛ موضوعي كه در سامانه هوشمند كارت سوخت نيز پيش‌بيني شده بود اما اجرايي نشد. اميرحسين قناتي نيز پايين بودن هزينه‌هاي استفاده از وسايط نقليه شخصي مانند نرخ سوخت، نپرداختن ماليات و عوارض تردد خودروهايي با سن بالا به‌خصوص خودروهاي فرسوده و پرمصرف را عامل ديگر تشديد آلايندگي هوا قلمداد و اعلام كرد:
واقعيت آن است كه اكنون ميزان مصرف سوخت و آلايندگي خودروها براي مصرف‌كنندگان، دغدغه اصلي يا مسئله تعيين كننده‌اي در انتخاب خودرو نيست.قيمت سوخت نيز در حدي نيست كه مصرف بالاي يك خودرو دغدغه اصلي اغلب مردم براي استفاده نكردن از آن باشد و برخلاف ساير كشورهاي دنيا، هنوز هم استفاده از خودروهاي پرمصرف در ايران توجيه اقتصادي دارد.
فراز و نشيب از رده خارج كردن يا جايگزيني خودروهاي فرسوده داراي استانداردهاي پايين مصرف سوخت و آلايندگي بالا، موضوعي است كه موجب شده تا بازهم اين خودروها سهم قابل توجهي در اين زمينه داشته باشند. مديركل صنايع خودرو وزارت صنعت در اين زمينه اعلام كرد، تا‌كنون از رده خارج‌كردن اين خودروها بيشتر بر مبناي سياست‌هاي تشويقي بوده و منجر به محدوديت تردد قابل توجهي براي اين خودروها نشده است. انتظارآن است كه از رده خارج‌كردن و جايگزيني اين خودروها با استفاده از منابع دولتي صورت گيرد كه به‌دليل محدوديت منابع دولت، اكنون امكان تأمين منابع اين طرح‌ها وجود ندارد. به گفته وي هنوز هيچ سياست تنبيهي مؤثري براي منع تردد اين خودروها درنظر گرفته نشده تا عملا منجر به خروج اين خودروها از چرخه حمل‌ونقل روزانه شود.
تعلل سازمان ملي استاندارد در اعلام نتايج استانداردهاي كيفي بنزين و گازوئيل و سهم ناچيز سوخت استاندارد از چرخه توزيع سوخت سراسري كشور متهم ديگر آلايندگي هواست. به گفته قناتي نيز اكنون سوخت متناسب با استانداردهاي جهاني در كشورمان توزيع سراسري نشده و تنها به برخي كلانشهرها محدود است و با اين روند نمي‌توان خودروهاي جديد داراي استانداردهاي روز دنيا را به بازار عرضه كرد.
وي تأكيد كرد، درصورتي كه اينگونه خودروها نيز عرضه شود به‌دليل نبود سوخت استاندارد در نقاط مختلف كشور دچار مشكل شده و استفاده از بنزين يا گازوئيل با استانداردهاي پايين‌تر در اينگونه خودروها نيز علاوه بر آسيب رساندن به‌خودروهاي مذكور، ميزان مصرف سوخت و آلايندگي را افزايش مي‌دهد.
به گفته وي قطعا اگر بنزين با عدد اكتان متناسب با استاندارد يورو 4يا گازوئيل داراي 50پي تي‌ام در سراسر كشور توزيع شود، امكان ارتقاي سطح استانداردهاي مصرف سوخت و آلايندگي و عرضه خودروهاي جديد در كشور نيز فراهم مي‌شود. اما دراين شرايط حتي درصورتي كه سطح استانداردهاي كنوني مصرف سوخت و آلايندگي از يورو 4به استانداردهاي روز دنيا مانند يورو 5و حتي يورو 6نيز ارتقا يابد، تأثير چنداني در كاهش آلايندگي هوا نخواهد داشت.
- به‌زودي حدود مجاز معاينه فني خودروها ابلاغ مي‌شود
مديركل صنايع خودرو وزارت صنعت با تأييد افزايش ميزان مصرف سوخت و آلايندگي خودروهاي داراي استانداردهاي پايين مانند يورو 2با بالا رفتن سن اين خودروها اعلام كرد: متأسفانه اكنون حدود مجاز معاينه فني خودروها متناسب با سطح مجاز استانداردهاي خودروهاي توليدي نبوده و پايين‌تر از اين استانداردهاست. لذا خودروهاي داراي استانداردهاي آلايندگي يورو 4به پايين هم مي‌توانند مجوز توليد بگيرند.
به گفته قناتي، مقرر شده تا سازمان حفاظت محيط‌زيست با همكاري وزارت كشور، حدود مجاز معاينه فني خودروها را اصلاح و به دستگاه‌هاي ذيربط ابلاغ كنند. اكنون تدوين اين حدود نهايي شده و بايد طي چند روز آينده توسط سازمان حفاظت محيط‌زيست به دستگاه‌هاي ذيربط و مراكز معاينه فني ابلاغ شود. اكنون عدد خروجي آلاينده‌هاي هوا در مراكز معاينه فني براساس درصد حجمي تعيين شده، قديمي است و بايد اصلاح شود.