چند سالي هم هست كه در كنار تاسوعا و عاشوراي حسيني يك تجمع بيست‌و چند ميليوني كه از آن به‌عنوان بزرگ‌ترين و باشكوه‌ترين تجمع تاريخ بشريت ياد مي‌شود، توجه بسياري را به‌خود جلب مي‌كند و چشم همگان را به ديدن خويش مجبور ساخته است. زيارت اربعين حسيني كه ائمه معصومين پايه‌گذار و مروج اوليه آن هستند در اين سال‌ها حال و هوايي عجيب پيدا كرده و همه‌ساله بر خيل عشاق راهي به اين همايش بزرگ افزون مي‌شود. ابعاد اين زيارت آنچنان وسيع و مواج است كه مي‌توان ساعت‌ها از آن سخن گفت و صدها مستند و مجموعه داستاني از عشق و علاقه دوستداران اباعبدالله تهيه كرد و جالب آنكه اين آيين نيز به‌سان تاسوعا و عاشوراي حضرتش تنها به شيعيان اختصاص ندارد بلكه همه اقوام و مليت‌ها در آن شرف حضور مي‌يابند و ارادت خود را به خدمت سرور آزادگان جهان مي‌رسانند. حال بايد ديد كه اين آيين بزرگ و بي‌نظير چه تأثيري بر گونه زندگاني افراد شركت‌كننده در آن دارد و افراد حاضر در آن به چه نحو مي‌توانند استفاده حداكثري از تمام ظرفيت‌هاي آن داشته باشند. به همين مناسبت گفت‌وگوي كوتاهي با حجت‌الاسلام هادي عجمي(مدير درگاه اينترنتي قنوت) انجام داده‌ايم كه در ادامه از نظر مي‌گذرد.
- پيادهروي بزرگ اربعين حسيني در يك نگاه كلي چه دستاوردهايي براي جهان اسلام و آحاد مسلمين دارد؟
همايش بزرگ اربعين حسيني داراي بركات مختلف و متعددي براي جهان اسلام است و به گمانم در روزگار فعلي، «نزديك شدن دل‌ها» به يكديگر مهم‌ترين خصوصيت و فايده برگزاري آن است. اين مسئله زماني مهمتر مي‌شود كه درنظر داشته باشيم در روزگاري به سر مي‌بريم كه متأسفانه انديشه‌هاي سلفي و تكفيري پيرامون جهان اسلام را در برگرفته و به نام اسلام، موجب تفرقه ميان مسلمين شده است اما اربعين حسيني هر چه بيشتر در جهت وحدت قلوب مسلمين گام‌برمي‌دارد و افراد جامعه مسلمين را به يكديگر نزديك مي‌كند.
- اين همايش چه ظرفيت‌هايي براي انتقال صحيح سبك زندگي ديني دارد و چگونه مي‌توانيم بازتاب آن را در زندگي شخصي افراد جست‌وجو كنيم؟
اربعين حسيني اين فرصت را در اختيار شركت‌كنندگان قرار مي‌دهد تا هر چه سريع‌تر به‌دنبال تغيير سبك زندگي خود به سمت سبك زندگي مدنظر خداوند باشند. براي توضيح بهتر اين موضوع مي‌توانيم از بحث‌هاي روانشناسي هم كمك بگيريم. استادان اين رشته روش‌هايي را براي تغيير سبك زندگي عنوان كرده‌اند كه 2 روش از آنها با وضوح بيشتري در اربعين به چشم مي‌خورد و آن 2 روش نيز عبارتند از: 1- الگوبرداري 2- اصلاح محيط و پيرامون در قرآن كريم هم بر هر دوي اين روش‌ها تأكيد شده است؛ چنانچه تأكيد زيادي بر الگوبودن پيامبران الهي (پيامبر اسلام، حضرت ابراهيم‌و...) شده و اين روش وجه فعالانه دارد. درصورت وجود يك الگوي مناسب مي‌توانيم فعالانه به سمت ساخت سبك زندگي برويم. اين را هم درنظر بگيريم كه بهترين نظريه‌ها بدون وجود يك الگوي مناسب كارايي لازم را براي ورود به سبك زندگي ندارند كه وجود ائمه‌اطهار، اين بعد مهم تربيت اسلامي را براي ما مهيا كرده، است.
در بطن همايش اربعين حسيني نيز دو نوع الگو قرار دارد؛ رأس اين الگو شخص اباعبدالله است كه با مصيبت خود همه وجدان‌هاي بيدار را متوجه خود مي‌سازد. از همين جهت است كه در روايتي از امام‌رضا(ع) نقل شده است كه «ان‌كنت باكيا لشيء فابك للحسين؛ اگر بر چيزي گريه مي‌كني، بر حسين(ع) گريه كن» چرا كه مصيبت عظمي همان مصيبت اباعبدالله است و همه مصيبت‌هاي عالم در برابر آن چيزي نيست. علاوه بر اين، افراد شركت‌كننده در اربعين با درنظر گرفتن شخصيت امام‌حسين(ع) درس‌هاي مختلفي چون صبر در برابر سختي‌ها و ايستادن مقابل يزيد زمان را مي‌آموزند و اين آموزه‌ها را به الگوهاي امروزي نزديك مي‌سازند.
همانطور كه پيش از اين اشاره شد، اصلاح محيط، ديگر ظرفيت موجود در اربعين حسيني براي نزديك شدن به سبك زندگي ديني است. در روايات و آيات متعددي نيز بر لزوم اصلاح محيط پيرامون مومن تأكيد شده است كه از جمله در يكي از آيات زماني كه كفار، نامناسب‌بودن محيط اطراف خود را علت گمراهي خود بر مي‌شمارند، خداوند خطاب به آنها پاسخ مي‌دهد كه آيا زمين من وسيع نبود؟! به‌عبارت ديگر خداوند متعال نيز در اين آيه بر لزوم پاك و مناسب بودن محيط و تأثير آن بر تربيت افراد صحه مي‌گذارد.
بايد دقت داشته باشيم كه گاهي صِرف مناسب‌بودن محيط در تربيت افراد مؤثر است چنانچه پيامبر اسلام در روايتي اشاره مي‌دارند كه در رفتن نوجوان به مسجد 8 خير وجود دارد كه يكي از آنها پيدا كردن دوست خوب است. علاوه بر اين، كسي كه وارد چنين محيطي مي‌شود حداقل از روي حيا و يا از روي ترس (رفتن آبرو و وجاهت) دست به گناه نمي‌زند! طبيعي است كه رفت‌وآمد در محيط مسجد پس از مدتي موجب مي‌شود كه زمينه به گناه افتادن براي آن نوجوان رفته‌رفته از بين برود.
قرار گرفتن در جو و اتمسفر اربعين حسيني نيز چنين خاصيتي دارد كه نورانيت امام‌حسين(ع) به‌خودي‌خود موجب مي‌شود كه اساسا فكر گناه در ذهن افراد شركت‌كننده خطور نكند و زمينه تربيتي مناسبي براي آنها به‌وجود بيايد. به تعبيري مي‌توان گفت كه پيادهروي اربعين مانند اعتكاف است كه افراد شركت‌كننده را در بستر تربيتي قرار مي‌دهد.
- همانطور كه مي‌دانيد «جذابيت» يكي از فاكتورهاي مهم براي گرايش افراد به محيط‌هاي تربيتي است. اين همايش چه جذابيت‌هايي براي مخاطبان خود دارد؟
همايش اربعين شامل طيف متعددي از جذبه‌ها مي‌شود كه «مردمي‌بودن» به‌معناي واقعي كلمه نخستين عامل جذب افراد به اين همايش است. اين همان عاملي است كه ما در برگزاري هيات‌هاي عزاداري هم تجربه مي‌كنيم و در آنجا نيز مي‌بينيم كه با دادن مسئوليت مستقيم كارها به جوانان، آنها با جان و دل كارها را پيش مي‌برند و بهترين مراسم را به اجرا درمي‌آورند. در همين‌جا خوب است كه گريزي هم به نحوه مديريت در مساجد بزنيم كه متأسفانه در بعضي موارد به‌دليل عدم‌تعامل صحيح ميان هيأت امنا و جوانان، هيات‌هاي عزاداري به بيرون از مساجد كشيده مي‌شوند كه اين موضوع آسيب‌هاي خاص خود را دارد كه درصورت اعتماد به جوانان مي‌توان به خوبي از ظرفيت آنان استفاده كرد.
از ديگر جذابيتهاي اربعين، قرار گرفتن افراد در مواضع تربيتي مختلف است؛ افراد شركت‌كننده در اين همايش بزرگ چه بخواهند و چه نخواهند در موضع گذشت قرارمي‌گيرند و براي هر چه بهتر برگزارشدن راهپيمايي خود ناچار به گذشت مي‌شوند. قرار گرفتن در موضع صبر ديگر خاصيت مهم تربيتي و جذاب اربعين است. در روايت نيز داريم كه اگر صبور نيستي، خودت را به صبوري بزن تا اين اخلاق در تو ملكه شود! در اربعين نيز به وضوح اين تمرين تربيتي وجود دارد.
اعتماد به يكديگر از ديگر جذابيتهاي اربعين است. افرادي كه شايد هنگام رفتن به مسجد شهر و ديار خود،كفش‌شان را به كسي بسپارند، در اربعين حسيني در اوج اعتماد قرار دارند كه تجربه بسيار جذابي است.
اما به‌نظرم از همه اينها مهمتر «تجربه طعم متفاوت زندگي» برجسته‌ترين جذابيت اربعين است؛ افراد حاضر در اربعين در طول سفر خود اين فرصت را پيدا مي‌كنند كه به دور از همه هياهو‌ها و ارتباطاتي كه زندگي ما را فرا گرفته است زيست كنند و اين فرصت را به‌دست بياورند كه كمي هم با خود خلوت كنند. بالاخره در دنيايي به سر مي‌بريم كه ارتباطات همه زندگي را ما بي‌خود و بي‌جهت فراگرفته است و حال آنكه طي چند روز از اين راهپيمايي مي‌توانيم بدون دغدغه ارتباطات، به زندگي خود ادامه دهيم.
- به‌نظر شما مهم‌ترين وظايف مسئولان فرهنگي در هرچه بهتر برگزارشدن اين همايش چيست؟
اگر مسئولان فرهنگي فهم و درك مناسبي از اين راهپيمايي و تأثيرات آن داشته باشند درمي‌بايند كه به‌جاي صرف بودجه‌هاي عظيم در همايش‌ها و رديف بودجه‌هاي ناكارآمد، بايد در هر چه باشكوه‌تر برگزار شدن اين همايش صرف كنند. البته به هيچ عنوان نبايد به فكر حكومتي كردن اين همايش باشيم و بايد بگذاريم همين شكل خودجوش ادامه يابد وبايد بودجه‌هاي فرهنگي را به سمت تسهيل رفتن جوانان به اربعين جهت دهيم؛ بدين شكل كه هيچ جواني به‌دليل مشكلات مالي از اين سفر بازنماند و با شركت در آن فرصت مناسبي براي بازيابي خود پيدا كند.