اگرچه دبير ستاد ملي بازآفريني شهري وزارت راه و شهرسازي خبر از آغاز عمليات احيا در بيش از 2700محله بافت فرسوده مي‌دهد، اما روند اجراي كار به‌گونه‌اي است كه در اجراي چنين اقدامي ترديد‌هاي بسياري به‌وجود آمده است.
رئيس كميسيون نظارت و حقوقي شوراي شهر تهران در اين‌باره معتقد است: دولت يازدهم نه‌تنها قدم مؤثري براي احياي بافت فرسوده برنداشته بلكه موانعي را هم اضافه كرده است. پرويز سروري با اشاره به اينكه هم‌اكنون شاهد روند نگران كننده‌اي براي نوسازي بافت‌هاي فرسوده در شهر تهران هستيم، افزود: خوشبختانه مديريت شهري تخفيفات و تسهيلات بسيار مناسبي به ساكنان بافت‌هاي فرسوده پايتخت ارائه داده است، اما كماكان شاهد عدم‌همكاري دولت در ارائه خدمات به ساكنان اين بافت‌ها هستيم. وي تصريح كرد: قانون‌هاي بالادستي به صراحت اعلام مي‌كنند كه دولت بايد به تعهدات خود در قبال شهروندان تهراني عمل كند. رئيس كميسيون نظارت و حقوقي شوراي شهر تهران هشدار داد: اگر خداي ناكرده كوچك‌ترين لرزشي در پايتخت داشته باشيم، قطعا شاهد خسارت‌هاي جبران ناپذيري در بافت‌هاي فرسوده شهر خواهيم بود.
- يك وعده از هزاران
دولت براي نوسازي بافت‌هاي فرسوده تهران تنها به وعده‌هاي نافرجام روي آورده است و اقدام عملي در اين‌باره صورت نگرفته است. كما اينكه از سهم مديريت شهري از بودجه 400ميلياردي نوسازي بافت‌هاي فرسوده در كشور، تاكنون حتي يك ريال به پايتخت پرداخت نشده است. با اين‌همه نگاه دولت براي نوسازي بافت فرسوده به يك دهه پيش روست. 2700محله كشور كه در محدوده بافت فرسوده قرار دارد طي 10سال و در 2برنامه ششم و هفتم توسعه كشور قرار است احيا و بهسازي شوند. درواقع 56هزار هكتار بافت فرسوده شهري كه در بيش از 495شهر كشور جاي گرفته، قرار است براساس آنچه مديركل ستاد ملي بازآفريني شهري وزارت راه و شهرسازي گفته است، با اعتباري بالغ بر 380ميليارد تومان بازسازي شود. مصطفايي در گفت‌وگو با ايسنا، اظهار كرد: از آنجا كه قرار است در يك برنامه ۱۰ساله شامل برنامه ششم و هفتم توسعه كشور اين طرح‌ها اجرايي شود، هر سال در ۲۷۰محله عمليات احيا، مرمت و ساماندهي اجرا مي‌شود.
- بافت فرسوده هويت دارد
آنچه داراي اهميت است تجربه يك‌دهه نوسازي بافت فرسوده در تهران و رشد 10درصد نوسازي در اين شهر است. مهرداد مال‌عزيزي، معمار و شهرساز با اشاره به فرايند احيا، نوسازي و بهسازي بافت‌هاي فرسوده، گفت: احيا، نوسازي و بهسازي بافت‌هاي قديم، موضوعي نيست كه در يك چارچوب زمانبندي محدود بتواند به اجرا درآيد.
به گفته وي، هر نهاد و شخصي اگر احيا و نوسازي بافت‌هاي فرسوده را مطابق يك زمانبندي مشخص و با برنامه‌اي مدون بخواهد به اجرا درآورد، كار اشتباهي كرده است؛ چراكه بافت‌هاي فرسوده مانند انسان داراي هويت است. گويي هر بافت فرسوده براي خود اثر هويتي مانند يك اثر انگشت دارد. مال‌عزيزي با اشاره به اينكه بافت‌هاي فرسوده شهري، موجودات زنده‌اي هستند، گفت: اين بافت‌ها تابع پارامترهاي متغير بسياري در محل جغرافيايي خود هستند. داشتن يك نسخه و يك طرح و برنامه مشخص براي همه بافت‌هاي فرسوده قطعا منجر به شكست مي‌شود و نمي‌تواند وجاهت قانوني لازم براي اجرا داشته باشد. به گفته اين معمار و شهرساز كشور آنچه به‌عنوان ستاد بازآفريني مطرح شده، نسبت به گذشته شرح خدمات جديدي ارائه نمي‌شود و تنها دوره مطالعات بازآفريني و بهسازي بافت‌هاي فرسوده را طولاني‌تر مي‌كند. وي تنها بهره‌برداران و ذينفعان و ذينفوذان بافت‌هاي فرسوده را مردم دانست و گفت: تا زماني كه نقش مؤثر و مشاركتي مردم در بافت‌هاي فرسوده به‌صورت عيني و جدي و نه شعاري ديده نشود، هرگونه مداخله در بافت‌هاي فرسوده حتي با قدرت اقتصادي خوب و قابل توجه به شكست منجر مي‌شود و زمان از دست مي‌رود. مال‌عزيزي همچنين افزود: من معتقدم هر بافتي در محل خودش و با حضور مردم خودش و با دخالت ذينفعان و ذينفوذان فقط مي‌تواند تحقق پيدا كند و كسي نمي‌تواند براي 2700محله كشور يك نسخه واحد بپيچد و براي احيا و نوسازي آنها اقدام شود.
اين معمار و شهرساز كشور با اعلام اينكه بزرگ‌ترين فرصت نوسازي بافت‌هاي ناكارآمد (فرسوده) در دولت قبل با طرح «مسكن مهر» از دست رفته است، گفت: اميدوار بوديم دولت يازدهم با طرح «مسكن اجتماعي» براي نوسازي بافت‌هاي فرسوده گامي مهم بردارد اما متأسفانه اين اتفاق نيفتاد و طرح مسكن اجتماعي همان طرح مسكن مهر است و عملا هيچ اتفاقي در عرصه زندگي شهري كشور به‌وجود نمي‌آورد.
او با اشاره به اينكه مديريت شهري تهران توانسته موفقيت نسبي در نوسازي بافت‌هاي ناكارآمد به‌دست آورد، گفت: وضعيت بافت‌هاي ناكارآمد (فرسوده) در شهرهاي كشور بسيار بحراني است و مديريت‌هاي شهري كشور مي‌توانند در روزهايي كه لايحه مديريت شهري در دولت در دست تدوين است، براي مديريت يكپارچه شهري تمرين جدي كنند و با هماهنگ كردن سازمان‌هاي موازي، نوسازي و احياي بافت‌هاي ناكارآمد را با جديت به پيش ببرند. مال‌عزيزي 2ويژگي مهم بافت‌هاي ناكارآمد (فرسوده) را برشمرد و افزود: اين بافت‌ها هم به‌دليل مالكيت مشخص و هم به‌دليل داشتن زيرساخت‌هاي اوليه هزينه كمتري براي احيا خواهند داشت.
- زندگي 20 ميليون ايراني در بافت‌هاي فرسوده
تهران بيشترين بافت ناكارآمد (فرسوده) كشور را دارد. بيش از 4هزار و 400هكتار از پايتخت را بافت ناكارآمد (فرسوده) تشكيل مي‌دهد. مشهد نيز بيش از 2هزار و 500هكتار، تبريز 2هزار و 530هكتار و اصفهان هم 2هزار و 157هكتار از مساحت شهري‌شان در بافت‌هاي فرسوده شهري جاي گرفته‌‌است. هم‌اكنون بالغ بر 20ميليون نفر يعني 30درصد از جمعيت كشور در بافت‌هاي ناكارآمد (فرسوده) زندگي مي‌كنند و 130هزار هكتار از مساحت كشور را اين بافت‌ها تشكيل مي‌دهند كه شامل 56هزار هكتار بافت ناكارآمد شهري، 25هزار هكتار بافت تاريخي و 48هزار هكتار سكونتگاه غيررسمي است.