هوادارانش اما او را انساني آرام مي‌دانند كه در يكي از پرتنش‌ترين دهه‌هاي عمر 71 ساله سازمان ملل، توانست اين سازمان را مديريت كند. بانكيمون ديروز رسما از سازمان ملل خداحافظي كرد.ديروز آخرين روز از آخرين‌ماه سال 2016ميلادي و آخرين روز از 2دوره 5ساله دبيركلي بانكيمون بود. آقاي مون جايش را به آنتونيو گوتيرز، نخست‌وزير پيشين پرتغال داد كه حدود 3ماه پيش از ميان 10نفري كه براي تصدي اين پست اعلام نامزدي كرده بودند، به سمت دبيركلي انتخاب شد.
بانكيمون روز جمعه در ميان جمعي از كاركنان سازمان ملل در مقر اين سازمان در نيويورك، يك خداحافظي احساسي داشت و از آنها به‌خاطر همراهي‌شان طي يك دهه اخير تشكر كرد. او به شوخي گفت: «حس و حال سيندرلا را دارم؛ فرداشب همه‌‌چيز عوض مي‌شود.» شوخي او اما براي بسياري در جهان جدي است؛ بسياري از منتقداني كه رفتنش از سازمان ملل را انتظار مي‌كشيدند تا شايد فردي ديگر با تكيه به عالي‌ترين كرسي مهم‌ترين نهاد بين‌المللي، قدمي محكم‌تر براي التيام زخم‌هاي اين روزهاي جهان بردارد.
- دبيركل منفعل
از امروز ديگر بانكيمون را در مقابل خبرنگاران و در برابر پس‌زمينه‌هاي آبي‌رنگ سازمان ملل نخواهيم ديد. اما آيا مردم جهان دل‌شان براي او تنگ مي‌شود؟ پاسخ احتمالا منفي است.يك سال قبل، او خطاب به سران 193كشور جهان كه در هفتادمين سالگرد تاسيس سازمان ملل در مجمع عمومي گرد هم آمده بودند، در مورد وضعيت كنوني جهان هشدار داد و گفت: «درد و رنج اين روزهاي بشر بي‌حد و اندازه است؛ اين وضعيت هيچگاه سابقه نداشته است.» او گفت كه بيش از 100ميليون نفر در جهان به كمك‌هاي فوري سازمان ملل نياز دارند. اما او خود چقدر در اين راه مؤثر بوده است؟
در بحران سوريه، سازمان ملل يكي از منفعل‌ترين سازمان‌هاي بين‌المللي بود؛ موضوعي كه انتقادهاي زيادي را عليه اين سازمان و شخص بانكيمون به‌دنبال داشت. طبق آمار نهادهاي زيرمجموعه سازمان ملل، هم‌اكنون جمعيت آواره‌ها در جهان از مرز 65ميليون نفر گذشته است. آماري بي‌سابقه كه سازمان ملل در كنترل روند افزايشي آن اقدام مؤثري نداشته است.
بي‌تدبيري و انفعال بانكيمون در رابطه با حل بحران پناهجويان، يكي ديگر از مواردي است كه باعث انتقادهاي گسترده از او شد. مردم جهان احتمالا بانكيمون را به‌خاطر ايفاي نقش در حل بحران‌هاي بين‌المللي به ياد نخواهند آورد اما مديريت او در دامن زدن به بحران هاييتي را به‌طور حتم به‌خاطر خواهند داشت. بيش از 9هزار و 300نفر پس از وقوع زلزله بزرگ‌هاييتي در سال 2010بر اثر ابتلا به بيماري وبا جانشان را از دست دادند؛
موضوعي كه بعدا مشخص شد منبع آن يكي از كمپ‌هاي سازمان ملل بوده است. نزديك به 780هزار نفر هم به اين بيماري مبتلا شدند اما جان سالم به‌در بردند. سازمان ملل هيچگاه مسئوليت اين واقعه را نپذيرفت. انفعال بانكيمون در قبال درگيري‌ها در نقاط مختلف جهان ازجمله در سريلانكا، سودان‌جنوبي و يمن بخش ديگري از كارنامه او در صدر سازمان ملل بوده است.
- كار سخت گوتيرز پرتغالي
10سال پيش، زماني كه بانكيمون جانشين كوفي عنان شد، خبرهاي زيادي در مورد اعمال نفوذ دولت وقت آمريكا در دوره جورج بوش براي انتخاب آقاي مون به‌عنوان دبيركل سازمان ملل منتشر شد. گفته مي‌شد كه دولت آمريكا كه با «فعاليت بيش از حد» عنان غنايي مشكل داشت، ترجيح مي‌داد فردي آرام جانشين او شود. بانكيمون، وزير خارجه پيشين كره‌جنوبي، گزينه مورد نظر آنها بود. طي ماه‌هاي اخير اما خود آمريكايي‌ها به‌دنبال جانشيني قوي و فعال براي او بودند.
آنتونيو گوتيرز، نخست‌وزير پيشين پرتغال، به اعتقاد بسياري در ميان نامزدهاي تصدي پست دبيركلي بهترين گزينه بود. همانطور كه بزرگ‌ترين ناكامي بانكيمون را ناتواني‌اش در مديريت بحران‌هاي بين‌المللي دانسته‌اند، مهم‌ترين وجه تمايز گوتيرز از او را توانايي‌اش در سخنوري، مذاكرات بشردوستانه و حقوق بشري و همچنين در مديريت ماموريت‌هاي حفاظت صلح مي‌دانند. ساماندهي نيروهاي حافظ صلح سازمان ملل يكي از بزرگ‌ترين چالش‌هاي پيش‌روي او خواهد بود.
اين سازمان بيش از 100هزار نيروي حافظ صلح در ماموريت‌هاي مختلف در جهان دارد كه تاكنون بيش از 100پرونده سوءاستفاده اخلاقي و تجاوز از آنها به ثبت رسيده است. ماموراني كه خود بايد منادي صلح باشند، بر غم بشريت افزوده‌اند. سازمان ملل تاكنون تنها به 17پرونده رسيدگي كرده و تنها در يك مورد، حكم 9روز تعليق از كار براي فرد خاطي صادر شده است.
درحالي‌كه جنگ و درگيري در بسياري از نقاط جهان ادامه دارد و بحران آوارگان و پناهجويان يكي از بزرگ‌ترين بحران‌هاي انساني تاريخ را رقم زده، چشم‌ها به گوتيرز پرتغالي است تا با استفاده از تجربه‌اي كه طي اين سال‌ها داشته شايد بتواند در مسير حل بخشي از بحران‌هاي بين‌المللي قدم بردارد. گوتيرز پس از انتخابش به‌عنوان دبيركل طي سخناني در ليسبون گفت: «من به چالش‌هاي بزرگ پيش‌رو و پيچيدگي وحشتناك جهان مدرن اذعان دارم؛ اما در عين حال با خضوع مي‌پذيرم كه نياز است به آسيب‌پذيرترين افراد، قربانيان مناقشات، تروريسم، نقض حقوق بشر، فقر و بي‌عدالتي‌هاي جهان خدمت كنم.»
بانكيمون كه اكنون هم سن و سال سازمان ملل است، چشم به كرسي رياست‌جمهوري كره‌جنوبي دوخته است؛ كشوري كه اين روزها به‌خاطر تعليق رئيس‌جمهور از قدرت، درگير بحراني بي‌سابقه است. اين شرايط شانس او براي رسيدن به رياست‌جمهوري كره‌جنوبي را افزايش داده است. مون در حالي به سمت رياست‌جمهوري خيز برداشته كه آتش جنگ در بسياري از نقاط جهان شعله‌ور است؛ آتشي كه مهار آن اكنون به‌عهده آنتونيو گوتيرز گذاشته شده است.
- آنتونيو گوتيرز كيست؟
آنتونيو گوتيرز، 67ساله و متولد ليسبون، پايتخت پرتغال است. گوتيرز در رشته فيزيك و مهندسي برق تحصيل كرده و فعاليت سياسي خود را با عضويت در حزب سوسياليست پرتغال در سال 1974آغاز كرد. او در سال1992به‌عنوان دبيركل حزب انتخاب شد. گوتيرز بين سال‌هاي 1995تا 2002نخست‌وزير پرتغال بود و از سال 2005تا 2015هم به‌عنوان كميسيونر عالي سازمان ملل در امور آوارگان مشغول به‌كار بوده است. اين نخستين‌بار است كه يك رئيس پيشين دولت، به‌عنوان دبيركل سازمان ملل انتخاب مي‌شود.