ولي نخستين چيزي كه با ورود به سفارت روسيه نظر هر كسي را به‌خودش جلب مي‌كند، همان ايوان مشهور و تاريخي در اين باغ بزرگ و جلوي آب‌نماي قديمي سفارت است؛ جايي كه چرچيل، روزولت و استالين آن عكس مشهور را طي مذاكرات سري‌شان درباره جنگ جهاني دوم و توافق براي گشايش جبهه دوم در غرب اروپا گرفتند و آن تصوير هنوز هم در ورودي سفارت خودنمايي مي‌كند. حالا روزها و تحولات تغيير كرده‌اند اما هنوز هم سفير روسيه در تهران شايد يكي از پركارترين سفراي خارجي باشد.
لوان جاگاريان كه 6سالي است سفير روسيه در تهران است، روزها و هفته‌هاي گذشته به‌شدت مشغول هماهنگي‌ها و رايزني‌ها مختلف براي نشست صلح سوريه بوده كه از امروز در آستانه شروع مي‌شود و مسكو به همراه تهران و آنكارا نقش كليدي را براي برگزاري آن داشته‌اند. مصاحبه با سفير روسيه به بهانه همين نشست صورت گرفت اما طيف زيادي از موضوعات از مسئله رياست‌جمهوري ترامپ گرفته تا برجام را در برگرفت.
به گفته لوان جاگاريان هدف اصلي اين مذاكرات كه در ژنو و زيرنظر سازمان ملل هم ادامه پيدا مي‌كند، تغيير قانون اساسي سوريه و تقسيم قدرت در اين كشور ميان دولت و مخالفان است.
- درباره مذاكرات آستانه پيش‌بيني داريد كه اين نشست چطور پيش‌برود؟ ايران، تركيه و روسيه چه اهدافي را پيگيري مي‌كنند؟
ما نقش ناظر و تضمين‌كننده مذاكرات را داريم. هدف اصلي ما برقراري آتش‌بس دائمي در سوريه و ايجاد شرايط براي روند سياسي است. اين مسئله تضادي با فعاليت‌هاي سازمان ملل متحد ندارد و حتما معاون آقاي دي‌ميستورا(فرستاده ويژه سازمان ملل) در نشست آستانه حضور خواهد داشت. بايد خاطرنشان كنم كه نشست قزاقستان را مي‌توان به‌عنوان پلي ميان آستانه و ژنو دانست. در 8فوريه كنفرانس ژنو برگزار مي‌شود و اين مذاكرات ميان دولت سوريه و مخالفان زيرنظر سازمان ملل ادامه پيدا مي‌كند.
- فرض كنيم كه مذاكرات آستانه كاملا موفق پيش‌برود و آتش‌بس دائمي و سراسري در سوريه برقرار شود. چه طرحي براي آينده سوريه داريد؟
تغيير قانون اساسي و تقسيم قدرت. ما نمي‌خواهيم كه سوريه به شكلي باشد كه گروهي پيروز شده و گروهي شكست خورده باشند. در سوريه همه بايد پيروز باشند. مخالفاني كه معتدل هستند و تروريست نيستند بايد نقشي را در ساختارهاي آينده سوريه داشته باشند.
- يعني آقاي اسد تا برگزاري انتخابات در قدرت باقي مي‌مانند؟
بله، اگر ايشان در انتخابات پيروز شدند يا نشدند؛ اين تمايل و انتخاب مردم سوريه خواهد بود. هيچ‌كس حق ندارد اراده خود را در سوريه تحميل كند.
- براساس تخصصي كه در منطقه داريد فكر مي‌كنيد بشار اسد در اين انتخابات پيروز شود؟
بايد انتخابات برگزار شود و ببينيم. ما روس‌ها ضرب‌المثلي داريم كه معادلش در فارسي مي‌شود: جوجه را آخر پاييز بايد شمرد. الان براي ابراز نظر در اين رابطه زود است.
- دوماي روسيه طرحي را براي ايجاد پايگاه نظامي دائمي در سوريه تصويب كرده است. مسكو قصد حضور نظامي هميشگي در سوريه دارد؟
ما طرفدار آن هستيم كه سوريه كشوري يكپارچه باشد. بايد به دولت قانوني سوريه كمك كرد تا در آينده اجازه داده نشود تروريست‌ها بار ديگر با هدف بركناري اين دولت بجنگند. ما ديديم كه حمله غيرقانوني آمريكا به عراق كه نقض حقوق بين‌المللي بود نتيجه‌اي بسيار منفي داشت و ريشه داعش را در همان جا مي‌توان ديد. خود ترامپ اعلام كرده كه مسئوليت اين مسئله با اوباما و كلينتون است و داعش بايد به‌خاطر كمك براي به‌وجودآمدن اين گروه تروريستي جايزه بدهد. بازي با تروريست‌ها بسيار خطرناك است. آنها با طالبان و القاعده بازي مي‌كردند كه منجر به 11سپتامبر شد.
- روابط شما با تركيه نسبت به دوران سرنگون‌شدن جنگنده روسيه بسيار تغيير كرده و دو طرف حالا مذاكرات و همكاري پيوسته‌اي دارند. درباره سوريه اختلاف نظر و تضاد منافع نداريد؟
روابط ما بسيار تغييركرده و قابل مقايسه با گذشته نيست. درباره مسائل مختلفي هم اختلاف نظر داريم. اما سياست تركيه تغييركرده و ديگر پافشاري نمي‌كنند كه بشار اسد بايد همين حالا بركنار شود.
- ولي چند‌ماه قبل كه من با سفير تركيه در تهران مصاحبه داشتم ايشان مي‌گفتند كه بشار اسد بايد به‌عنوان جنايتكار جنگي محاكمه شود. نظر آنها حالا تغيير كرده است؟
آنها حق طرح چنين مسئله‌اي ندارند. چه كساني به آنها صلاحيت داده كه كسي را محاكمه كنند. مردم سوريه هستند كه بايد تصميم بگيرند اسد رئيس‌جمهور سوريه باشد يا خير. به كساني كه ادعا مي‌كنند بشار اسد بايد بركنار شود بايد بگوييم شما برويد اول پاسپورت سوري بگيريد بعد اين حرف را بزنيد. تا زماني كه شما شهروند سوريه نيستيد حق زدن چنين حرفي را نداريد.
- مسئله عراق چطور؟ روسيه در سوريه حضور فعال نظامي دارد اما نيروهاي تروريستي ميان عراق و سوريه در رفت‌وآمد هستند و مي‌توانند بار ديگر در سوريه عرض اندام كنند.
در عراق كشورهاي غربي بيشتر فعال هستند. اخبار ضد‌و نقيضي هم از اين كشور به گوش مي‌رسد؛ از جمله كشته‌شدن غيرنظاميان. غربي‌ها انتقاد مي‌كردند كه در عمليات حلب افراد زيادي كشته مي‌شوند و اوضاع بشردوستانه در اين شهر بحراني است. حالا كه حلب آزاد شده كشورهاي غربي مثل اينكه ديگر اوضاع بشردوستانه در اين شهر را فراموش كرده‌اند. اين نشانگر موضع دوگانه است. بايد تأكيد كنم كسي كه از ايران و روسيه درخصوص سوريه انتقاد مي‌كند خواسته يا ناخواسته در حال حمايت از تروريست‌ها در منطقه است.
- سوريه تنها يكي از كشورهايي است كه روسيه در حال ايفاي نقش در آن است. در هر بخشي از مسائل جهاني اين‌روزها اسم آقاي پوتين مطرح است. مردم روسيه چه نظري در اين رابطه دارند؟
آقاي پوتين هم‌اكنون از محبوبيت بسيار بالايي در روسيه برخوردار است و شاخص اعتبارشان خيلي بالاست. اگر اشتباه نكنم بيشتر از 80درصد مردم روسيه از پوتين حمايت مي‌كنند و از بركت فعاليت آقاي پوتين، روسيه نقشي كليدي در مسائل جهاني ازجمله سوريه و ساير مناطق دارد. آقاي اوباما كه ان‌شاءالله مي‌رود چندي پيش گفته بود كه روسيه كشوري ضعيف و منطقه‌اي است.
اما ما ثابت كرديم و خود اوباما هم قبول كرد كه كشوري ضعيف نيستيم و چاره‌اي جز همكاري با ما ندارند. مشخص است كه اكنون 3 كشور منطقه يعني روسيه، ايران و تركيه نقشي كليدي دارند اما اين مسئله به‌معناي آن نيست كه كشورهاي ديگر نبايد مشاركت داشته باشند. البته هم‌اكنون اين سه كشور هستند كه نقش كليدي دارند.
- شما گفتيد «ان‌شاءالله» اوباما برود.مي‌گوييد با دولت اوباما نمي‌شد كار كرد. دولت اوباما چه مشكلاتي داشته كه اين ديد را نسبت به آن داريد؟
دولت اوباما تلاش كرد كه روابط دوطرف را تا لحظه آخر تخريب كند. ديپلمات‌هاي روسيه را اخراج كردند اما ما جواب نداديم. رياست‌جمهوري اوباما فقط شكست‌هاي مكرر بوده و در هر حوزه‌اي شكست خورده است. من متوجه نمي‌شوم كه جايزه صلح نوبل را به چه دليلي به آقاي اوباما دادند. اين اقدام كاملا سياسي بوده است. چه در افغانستان، چه در عراق و چه سوريه و حتي اسرائيل و عربستان و اروپا مي‌بينيد كه همه از فعاليت‌هاي اوباما ناراحت هستند. سياست دولت اوباما قابل فهم نبوده است.
- يعني اميدوار هستيد كه در دوران ترامپ شرايط ازجمله روابط مسكو و واشنگتن بهتر شود؟
ترامپ در كمپين‌هاي انتخاباتي خود چندين بار اعلام كرد كه براي بهبود روابط با روسيه و تلاش‌هاي مشترك در اين رابطه آماده است. ما با اين راهكار مي‌توانيم در مقابل دشمن مشترك يعني داعش و تروريسم پيروز شويم. ما و آمريكايي‌ها مي‌توانيم در دوره جديد به نتايج مثبتي برسيم.
- نزديكان ترامپ حتي اعلام كرده‌اند كه برخلاف سنت هميشگي او تمايل دارد كه نخستين ملاقاتش با آقاي پوتين باشد.
نگاه ما به اين مسئله مثبت است. ما حتي حاضر بوديم با دولت اوباما همكاري كنيم اما آنها آمادگي نداشتند. سياست آنها قابل فهم نبود؛ وزير دفاع‌شان يك چيزي مي‌گفت و وزير امور خارجه‌شان چيز ديگري. مثل اينكه وزرا خارج از كنترل رئيس‌جمهور بودند. اوباما رئيس‌جمهور بسيار ضعيفي بود. ترامپ گفته است كه مي‌خواهد توجه زيادي به مبارزه با تروريسم داشته باشد و آمريكا ديگر نمي‌خواهد به‌دنبال تغيير رژيم باشد. دولت ترامپ مي‌خواهد بيشتر بر مسائل داخلي تمركز كند چون اين كشور مشكلات زيادي دارد.
- همين چند روز قبل گزارشي از نهادهاي اطلاعاتي آمريكا منتشر شد كه روسيه را متهم به مداخله در انتخابات آمريكا مي‌كرد. در اين گزارش آمده بوده كه اف‌اس‌بي(سازمان اطلاعات روسيه) فيلم‌هايي از ترامپ در اختيار دارد.
اينها دروغ است و صحت ندارد. اين حرف‌ها بهانه‌هايي براي توجيه شكست‌خوردن حزب دمكرات است. هياهوي زيادي درباره هكرهاي روسيه به‌وجود آمده اما آيا خود آمريكايي‌ها از كشورهاي ديگر جاسوسي نكرده‌اند؟ از صدراعظم آلمان و رئيس‌جمهور فرانسه جاسوسي نكرده بودند؟ اينها متحدين نزديك آمريكا هستند. چرا سكوت مي‌كنند؟ مي‌گويند روسيه در آمريكا مداخله مي‌كند. شواهد و مداركي اگر وجود دارد آمريكايي‌ها روي ميز بياورند. اين حرف‌ها كاملا بي‌اساس هستند.
- با اين اوصاف فكر مي‌كنيد با شروع رياست‌جمهوري ترامپ، آمريكا مي‌تواند به متحد و هم‌پيماني براي روسيه تبديل شود؟
البته ما با آمريكا اختلاف نظر داريم و خواهيم داشت كه مسئله‌اي طبيعي است اما برخي از حوزه‌ها وجود دارد كه مي‌توانيم با هم در آنها همكاري داشته باشيم. در اين رابطه شك و ترديدي نداريم.
- در داخل آمريكا به هر حال بدبيني‌هايي درباره روسيه وجود دارد. در داخل ايران هم بعضي اين بدبيني را دارند. بعضي‌ها اين مسئله را به‌خاطر سابقه‌اي تاريخي يا همراهي روسيه در تحريم‌هاي هسته‌اي عليه ايران مي‌دانند.
ما خيلي متأسفيم(سفير روسيه درحالي‌كه فيلمي از شعار عليه روسيه در تهران را روي تلفن همراه خود نشان مي‌دهد). اين افراد نشانگر موضع رسمي جمهوري اسلامي ايران نيستند و شكي ندارم كه اكثريت مردم ايران طرفدار روابط حسنه با روسيه هستند. گروه كوچكي هستند كه مخالفت مي‌كنند. ما آنها را جدي نمي‌گيريم. در اطراف سفارت ما اين شعارها داده شده است. اما هيچ وقت در اطراف سفارت ايران در روسيه عليه كشور شما شعاري داده نشده است. اين اقدام براي نخستين بار نبوده اما ما اميدواريم كه براي آخرين بار بوده باشد.
- به هر حال شما با آمريكا در تحريم‌هاي هسته‌اي همراهي داشته‌ايد. چه پاسخي به اين بدگماني داريد؟ اگر پاي منافع‌تان در ميان باشد دولت ايران را تنها نمي‌گذاريد؟
ما هرگز تهران را تنها نگذاشته و نمي‌گذاريم. وقتي كشورهاي غربي تحريم‌هاي يكجانبه عليه ايران را اعمال كردند ما نپذيرفتيم و اجرا نكرديم. ما اعلام كرديم كه تحريم‌هاي يكجانبه غيرقانوني است. تنها تحريم‌هايي قانوني است كه از طرف شوراي امنيت اعمال شود. اكنون بعد از رسيدن به برجام صفحه جديدي باز شده و اميدوار هستيم كه اين برجام از طرف آمريكا و ديگر طرف‌ها حمايت شود. ما هميشه از ايران حمايت كرده‌ايم و مسئولان عالي‌رتبه ايران هم اين مسئله را قبول دارند كه روسيه از ايران پشتيباني كرده است. بايد يادآور شوم كه روسيه نقشي كليدي در رسيدن به برجام داشته است.
- درباره بدگماني برخي نسبت به مداخله روسيه در صحنه سياسي ايران چه نظري داريد؟
چند وقت قبل يكي از سايت‌هاي ايراني از روسيه انتقاد كرده بود كه مسكو در كمپين‌هاي انتخاباتي ايران در حال مداخله است. ما براي مردم ايران پيغام دوستي و شكوفايي داريم. ما هيچ‌وقت در انتخابات ايران مداخله نكرده و نمي‌كنيم. كشور ايران و مردم ايران دوست ما هستند. در آستانه انتخابات رياست‌جمهوري ايران اعلام مي‌كنم هر كسي كه از طرف مردم ايران انتخاب شود ما براي او احترام قائل هستيم. هر كسي رئيس‌جمهور ايران شود روابط خوب با روسيه خواهد داشت. چون روسيه اولويت خاصي در سياست خارجي جمهوري اسلامي ايران دارد.
- شما اميدوار هستيد كه روسيه با دولت ترامپ رابطه خوب و نزديكي داشته باشد. ترامپ اما به‌شدت مخالف برجام است و در كمپين‌هاي انتخاباتي خود حتي اعلام كرده برجام را پاره مي‌كند. تيم دولتش هم اكثرا ضد‌ايراني هستند. چطور مي‌خواهيد بين رابطه نزديك با ايران و دولت ترامپ تعادل برقرار كنيد؟
ما در اظهارات رسمي فقط تاكنون شنيده‌ايم كه آقاي ترامپ و ركس تيلرسون، نامزد وزارت خارجه آمريكا گفته‌اند كه بايد درباره برجام تجديد نظر كنيم نه آنكه لغو شود. از طرف روسيه برجام نتيجه كارهاي مشترك و دشوار همه طرف‌هاست و بايد بدون هيچ تجديدنظري رعايت شود. با شروع رياست‌جمهوري ترامپ هم تلاش خواهيم كرد كه مانع اجراي چنين اقداماتي شويم. نه‌تنها روسيه بلكه اروپايي‌ها هم بايد به‌عنوان متحدان آمريكا و دوستان چيني ما به‌صورت مشترك تلاش كنند كه برجام باقي بماند. برجام يك نمونه همكاري خوب بين كشورهاي مختلف است.
- يعني اگر آمريكا بخواهد برجام را نقض كند يا اخلالي در آن به‌وجود آورد روسيه از برجام و حفظ آن دفاع خواهد كرد؟
بله، حتما. چون براي رسيدن به اين توافق خيلي تلاش كرديم و سال‌ها براي آن زحمت كشيديم.
- روسيه با برخي دشمنان ايران مثل اسرائيل يا رقباي ايران در منطقه مانند عربستان روابط خوبي دارد. چطور اين مسائل را در كنار رابطه خوب با تهران جمع مي‌كنيد؟
ما مشكلي نداريم. البته در روابط دوجانبه چه با عربستان و چه با اسرائيل به‌دنبال منافع خودمان هستيم. ما براي داشتن روابط و بهبود رابطه با اسرائيل، عربستان و ايران تلاش خواهيم كرد تا شرايط عمومي در منطقه با ثبات باشد. هدف اصلي ما اين است.
- اين مسائل در تناقض قرار نمي‌گيرند؟ به‌عنوان نمونه درباره سوريه كه ايران و روسيه همكاري نزديكي دارند اسرائيلي‌ها تاكنون چندين بار اقدام به حمله به مواضع و پايگاه‌هاي دولت سوريه كرده‌اند. همين چند وقت قبل پايگاهي نظامي سوريه را بمباران كردند. روسيه چرا در اين رابطه سكوت كرده است؟
من اطلاعات دقيقي در اين رابطه ندارم چون در تهران هستم. اما حتما اين موضوع بين مقام‌هاي روسيه و اسرائيل مورد بحث قرار گرفته است ولي من خبري ندارم.
- روابط روسيه و ايران را با توجه به اين شرايط چطور مي‌بينيد؟
روابط دو طرف در ابعاد مختلف بسيار خوب و عالي است. ماه گذشته كميسيون مشتركي داشتيم و همايش تجار 2كشور برگزار شد. چند توافق خيلي مهم امضا شد. 2ميليارد و 200ميليون دلار اعتبار و وام داديم به ايران. يكي از آنها پروژه نيروگاه حرارتي در هرمزگان است كه به‌تازگي يادداشتي را از طرف مقام‌هاي ايران درباره آمادگي براي برگزاري مراسم افتتاحيه آن دريافت كرديم. پروژه ديگر برق‌رساني راه‌آهن گرمسار به اينچه‌برون است. اميدوارم به‌زودي موافقتنامه خيلي مهمي امضا شود كه درباره سفرهاي گروه‌هاي گردشگري بين 5تا 50نفر بدون رواديد است.
با اين توافق در هزينه‌هاي مردم بسيار صرفه‌جويي مي‌شود. سال گذشته ميلادي ما 63هزار رواديد گردشگري صادر كرديم كه نسبت به دوره مشابه‌خود 80درصد افزايش داشته است. ما مي‌خواهيم كه ايراني‌ها بيشتر به روسيه و شهرهايي مثل مسكو، سن‌پترزبورگ و سوچي سفر كنند. علاقه‌مند هستيم كه ايراني‌ها به شبه جزيره كريمه هم كه يكي از استان‌هاي روسيه است و دو سال پيش بعد از 60سال به آغوش وطن بازگشت سفر كنند.
- ممكن است شاهد لغو رواديد ميان 2كشور باشيم؟
ان‌شاءالله. روند روابط دو جانبه خيلي مثبت است. روساي جمهور و وزراي خارجه 2 كشور به‌صورت مرتب مذاكره دارند. روابط شخصي ميان مقام‌هاي عالي‌رتبه ما هم خيلي مثبت است و اين روابط خوب شخصي به سفراي 2كشور كمك بسياري مي‌كند. در اواخر‌ماه جاري ميلادي قرار است همايشي به مناسبت برقراري روابط ديپلماتيك و پانصد و پانزدهمين سالگرد تاسيس سفارتخانه‌ها برگزار شود.
- ايران به تازگي از شركت ايرباس نخستين هواپيماي خود را تحويل گرفته است. مذاكراتي هم با مسكو درباره خريد هواپيماي مسافربري سوخو در جريان بود. اين مذاكرات چطور پيش مي‌رود؟
درباره سوخو سوپرجت هنوز مشغول مذاكره هستيم. حدود 2 هفته قبل آقاي نواك، وزير انرژي روسيه كه رئيس بخش روسي كميسيون مشترك هم هست پيامي به محمود واعظي، همتاي ايراني خود ارسال كرد. اگر تناسب قيمت و كيفيت را درنظر بگيريم اين هواپيما بسيار بجاست. به شما تبريك مي‌گويم كه ايرباس را دريافت كرده‌ايد. عكس‌العمل‌ها نسبت به اين ايرباس در رسانه‌ها هم جنجالي است و بعضي‌ها خوشحال و برخي منتقد هستند. فكر مي‌كنم سوخو سوپر جت براي حمل‌ونقل هوايي ايران جايگاهي خاص دارد. شكي نداريم كه ايرباس و بوئينگ خوب هستند اما با درنظر داشتن قيمت و كيفيت، سوخو سوپر 100هواپيماي مناسبي است.
- در گذشته اما در قراردادهايي مثل خريد اس-300و نيروگاه بوشهر ميان دو كشور مشكلات و اختلاف‌هايي وجود داشت.
وقتي كه من سفير شدم 2 موضوع مهم ميان 2 كشور وجود داشت: اس-300و نيروگاه بوشهر. حالا اين 2 موضوع حل شده است. الان روي رآكتور دوم و سوم متمركز هستيم و كارمندهاي روس‌اتم در بوشهر بيشتر خواهد شد. به‌زودي آقاي كمالوندي به مسكو سفر مي‌كند تا راجع به بازسازي فردو براي توليد ايزوتوپ‌هاي پايدار و آب سنگين مذاكره كنيم.
- روسيه همانطور كه گفتيد در خيلي از حوزه‌ها ازجمله سوريه، فلسطين و ليبي فعال است. اين نگراني را نداريد كه با حضور نيروهاي نظامي‌تان در كشورهاي ديگر متهم به جنگ طلبي يا مداخله نظامي در كشورهاي ديگر شويد؟
نه. حضور نظامي روسيه در سوريه با مجوز دولت اين كشور بوده و اكنون هم تعداد نيروهاي نظامي روسيه در حال كاهش است. درباره ليبي ما تماس‌هايي با نيروهاي مختلف ليبي داريم. اين اواخر ژنرال حفتر با اسكايپ مذاكره‌اي با وزير دفاع روسيه داشته است.درباره فلسطين هم روابط فعال داريم. صائب عريقات به تازگي به مسكو سفر كرده و با آقاي لاوروف ملاقات كرده است. ما حتي پيشنهاد كرده‌ايم كه در مسكو مذاكرات مستقيم ميان فلسطيني‌ها و اسرائيل صورت بگيرد تا مناقشه فلسطين با اسرائيل به فراموشي سپرده نشود. ما مي‌خواهيم كه اين اقدامات فعال و مشخص صورت پذيرد و مداخله‌اي در امور ديگر كشورها نداريم.