ترامپ كه از زمان اعلام نامزدي در انتخابات همواره اقدام‌ها و حرف‌هاي جنجالي داشته، حالا به‌خاطر منع ورود اتباع 7كشور مسلمان در مركز انتقادات داخلي و خارجي قرار گرفته است. مهران كامروا، استاد دانشگاه جورج‌تاون در قطر اعتقاد دارد با وجود اعتراض‌ها سياست‌هاي راست‌افراطي و پوپوليستي افرادي مانند ترامپ در كشورهاي غربي ازجمله اروپا طرفداران زيادي پيدا كرده است. به عقيده او همين مسئله احتمالا باعث خواهد شد كه ترامپ اقدام‌هاي خود را ادامه دهد و ازجمله ممنوعيت ويزاي 7كشور همچنان ادامه داشته باشد.
- اعتراض‌هاي زيادي در افكار عمومي و رسانه‌ها عليه اقدام اخير ترامپ و منع ورود اتباع 7كشور صورت گرفته است. با وجود اين اعتراض‌ها به‌نظرتان ترامپ چقدر مي‌تواند چنين اقدامات تندي را ادامه دهد؟
ترامپ فعلا منتظر است تا واكنش‌هاي جهاني به اين اقدام را ببيند. در داخل آمريكا به هر حال گروهي هستند كه از چنين افكار و سياست‌هايي حمايت كنند و ادامه چنين اقدام‌هايي به افكار عمومي در سطح دنيا بيشتر وابسته خواهد بود. كشورهاي عربي هيچ‌كدام به اين اقدام واكنشي نداشته‌اند؛ همچنين شوراي همكاري كشورهاي عرب خليج‌فارس هيچ حرفي در اين رابطه نزده و اعتراض نكرده است.
- يعني فكر مي‌كنيد ممكن است روند همچنان ادامه داشته باشد؟
هيچ بعيد نيست كه اين سياست موقتي از سوي ترامپ دائمي يا طولاني‌مدت شود. اكنون او فقط منتظر است كه واكنش سياسي و ديپلماتيك از سوي كشورهاي ديگر از جمله اتحاديه اروپا، انگليس، سازمان ملل، كشورهاي خليج‌فارس را ببيند و ارزيابي كند. آنها اما در موقعيتي نيستند كه اعتراضي به اين روند كنند. اين كشورها طرف‌هايي بوده‌اند كه آمريكا با آنها هيچ معامله و رابطه اقتصادي نداشته است. گفته شده كه حتي ترامپ قصد دارد اين فهرست را طولاني‌تر كرده و احتمالا پاكستان و مصر را هم به اين فهرست اضافه كند. ولي تمام كشورهاي ديگر كه در اين فهرست قرار نگرفته‌اند به‌خاطر رابطه اقتصادي بوده است.
- اين اقدام ناگهاني، خيلي‌ها را متعجب كرد. به‌نظرتان بايد منتظر اقدام‌هاي شبيه به آن بود؟
به‌نظرم اين غيرقابل‌پيش‌بيني بودن شيوه كار ترامپ است. خود ترامپ در كتابش به نام هنر معامله مي‌گويد: هميشه بايد كاري كنيد كه رقيب‌تان در حال حدس زدن حركت بعدي‌تان باشد. همان شيوه كار و كاسبي را ترامپ وارد سياست و كارهاي ديپلماتيك كرده است.
- اكنون اما كار به دادگاه كشيده و برخي قضات اين اقدام را غيرقانوني دانسته بودند. نهاد قضايي آمريكا مي‌تواند در اين رابطه و در مقابل رئيس‌جمهور كاري انجام دهد؟
اين كاري كه ترامپ انجام داده در آمريكا سابقه تاريخي دارد. در زمان اشغال سفارت آمريكا در تهران هم كارتر اعلام كرد كه اتباع ايران نمي‌توانند وارد آمريكا شوند و ممنوعيت صدور ويزا براي ايراني‌ها را اجرايي كرد. در زمان اوباما هم در سال2011 پذپرش پناهجوها از عراق به‌مدت 6ماه متوقف شد؛ يعني كاري نيست كه بگوييم آمريكا تاكنون انجام نداده است. به‌خاطر همين سابقه تاريخي بسيار مشكل است كه حتي بالاترين مرجع قضايي آمريكا بتواند بگويد كه اين اقدام غيرقانوني است و آن را نقض كند. شايد جريان تا دادگاه عالي آمريكا هم برده شود اما دولت ترامپ مي‌تواند به سابقه گذشته استناد كند و پيروز شود.
- به‌نظرتان چند درصد آمريكايي‌ها از اين افكار افراطي ترامپ حمايت ميكنند؟ چه‌ميزان حمايت از اين اقدام‌هاي او در آمريكا وجود دارد؟
سؤال خوبي است اما واقعا جواب به آن در شرايط فعلي سخت است. به‌دشواري مي‌شود گفت كه اين سياست‌هاي ترامپ چقدر علني يا مخفيانه مورد حمايت است. اكنون ما معترضان را مي‌بينيم و آنها ساكت هستند. فعلا سخت مي‌شود به اين مسئله جواب داد اما شايد گذشت زمان اين مسئله را مشخص‌تر كند. به‌نظرم نظرسنجي افكار عمومي به‌تدريج مي‌تواند اين مسئله را مشخص كند.
- اين جريان روي منافع ملي خود آمريكا تأثير منفي نمي‌گذارد؟ به هر حال تعداد قابل‌توجهي از دانشمندان، پزشكان و حتي مقام‌هاي اين كشور مهاجر يا از خانواده‌هاي مهاجر هستند.
بدون شك در بلندمدت منافع ملي آمريكا با چنين اقدامي لطمه خواهد خورد. سياستمدارها ولي به‌ندرت به‌صورت درازمدت فكر ميكنند و سياست‌هايي كه پياده ميكنند براساس سياست‌هاي كوتاه‌مدت است.
- جوزف ناي هم روز گذشته مطلبي در اين رابطه نوشته بودند كه اين اقدام قدرت نرم آمريكا را تضعيف مي‌كند.
بله، هيچ شكي در اين رابطه نيست. قدرت نرم به‌طور موقتي است و طبيعتا دوام ندارد. زمان جورج‌بوش قدرت نرم آمريكا بسيار كم شد، زمان اوباما وجهه آمريكا بهبود پيدا كرد و حالا ترامپ بار ديگر در مدت 10 روز قدرت نرم آمريكا را در مقابل اكثر افراد و نه همه به وضعيت گذشته بازگردانده است.
- گفتيد در مقابل اكثر افراد و نه همه. به‌نظرتان چقدر در كشورهاي ديگر اين جريان مورد حمايت است؟
موج دست‌راستي و پوپوليستي در كشورهايي مثل فرانسه، هلند، ايتاليا و انگليس هم‌اكنون ديده مي‌شود و پديده‌اي نيست كه بگوييم فقط در آمريكا در حال اتفاق افتادن است. در اكثر كشورهاي اروپايي هم همين اتفاق‌ها مثل احساسات ضد‌مهاجران، خارجي‌ها و وطن‌پرستي افراطي ديده مي‌شود و در سال‌هاي اخير شدت گرفته است. حتي ممكن است سياستمداران در ظاهر بگويند ترامپ زياده‌روي كرده اما در عمل مخالفتي با آن ندارند.
- ريشه ماجرا كجاست؟ چرا راست‌هاي افراطي و پوپوليست‌ها به‌صورت كلي در كشورهاي مختلف جهان در حال قدرت گرفتن هستند؟
ريشه بنيادي اين مسئله به‌نظرم به‌خاطر شكست اصول ئئوليبراليسم است. اين احساسات كه مرزها را بايد باز نگه داشت و اجازه مي‌دهيم كه مهاجران وارد شوند، عملا براي آنها شكست خورده است. چون افراد مهاجر به ندرت حاضر شده‌اند در فرهنگ و ايده‌آل‌هاي اين كشورها حل شوند. ممكن است در تضاد نباشند اما همچنان به اصول فرهنگي خودشان پايبند هستند. بعد از مدتي ساكنان اين كشورهاي غربي عقيده پيدا كردند كه تضادهاي فرهنگي در كشورشان زياد شده و همين مسئله باعث روي كار آمدن افرادي مانند ترامپ و نايجل فاراژ در انگليس شده است. اين كشورها انتظار داشتند كه مهاجران مانند آنها فكر كنند و ارزش‌هاي آنها را بپذيرند اما در عمل مهاجران عملا طرز فكر و معيارهاي فرهنگي خود را نگه داشتند كه اكنون عواقب سياسي آن ديده مي‌شود.
- ولي كشورهاي اروپايي و ترامپ روي مسئله اقتصادي هم مانور زيادي دارند يعني ادعا ميكنند كه مهاجران فرصت‌هاي شغلي را گرفته‌اند.
بله. درست است. در آمريكا در دهه‌هاي 1950 و 1960 حزب دمكرات عقيده داشت كه بايد روي اقليت‌هاي نژادي و مذهبي بيشتر تمركز شود؛ مثلا سياست‌هايي بايد داشت كه سياهپوست‌ها كه چندين نسل مورد تبعيض نژادي بوده‌اند مشكلاتشان كمتر شود. جمهوريخواهان اما اعلام كردند كه بايد كاري كرد كه سرمايه‌گذارها موقعيت‌هايي داشته باشند كه بيشتر فعاليت كنند.
در كشورهاي اروپايي همچنين تفكراتي بود. روندهاي ايدئولوژيك يا طرفداران سرمايه‌دارها و پولدارها بودند يا طرفدار اقليت‌هاي قومي. در اين جمع كساني كه هيچ روند ايدئولوژيك و هيچ حزبي به درد آنها نمي‌رسيد افراد همان كشور يا طبقه متوسط همان كشور بودند؛ يعني آمريكايي سفيدپوست كه طبقه متوسط داشت نه دمكرات‌ها با او كار داشت و نه جمهوريخواه. همين افراد بودند كه به افرادي مثل ترامپ و فاراژ رأي دادند. چون نه سرمايه‌گذار بودند كه از سياست‌هاي جمهوريخواهان سود ببرند نه اقليت كه مورد توجه دمكرات‌ها قرار بگيرند. اين جمعيت اهميتي برايش ندارد كه حالا اتباع 7كشور نتوانند وارد آمريكا باشند.