تأخير دولت و بانك مركزي در اجراي سياست يكسان‌سازي نرخ ارز اگرچه به گفته مقامات بانك مركزي در گرو عادي شدن روابط بانكي در پسابرجام بوده اما به‌نظر مي‌رسد رسيدن به يكسان‌سازي نرخ ارز در سال‌جاري، منتفي خواهد بود. اين اقدام به سال آينده موكول شده تا بار ديگر وعده تك نرخي شدن ارز تمديد شده باشد. در ماه‌هاي گذشته نه‌تنها اين سياست در مسير اقدام قرار نگرفت كه با التهاب ارزي ايجاد شده در ماه‌هاي آذر و دي، اختلاف نرخ رسمي و بهاي آزاد ارز، افزايش يافت تا بازار پول از هدف تك نرخي شدن ارز فاصله گرفته باشد.
درحالي‌كه ولي‌الله سيف، رئيس‌كل بانك مركزي، فروردين‌ماه سال گذشته گفته بود: «تك‌نرخي شدن نرخ ارز در سال ۹۴ را برنامه‌ريزي كرده‌ايم و به سمت آن حركت مي‌كنيم. همواره شاه‌بيت و شرط اول بانك مركزي در يك عبارت خلاصه شده است: شفاف شدن وضعيت بانكي ايران در سطح بين‌الملل. اشاره به وعده‌ها مبني‌بر بهبود روابط بانكي ايران با بانك‌هاي جهان به‌ويژه بانك‌هاي بزرگ اروپايي و تسهيل نقل و انتقال ارز كه به‌نظر مي‌رسد هنوز دست‌اندازهاي جدي وجود دارد. ابتداي شهريورماه امسال، مرد شماره يك بانك مركزي در يك برنامه زنده تلويزيوني به صراحت اعلام كرد: با رفع شكاف نرخي ميان ارز رسمي و بازار آزاد و گسترش روابط بانكي بين‌المللي در فضاي پسابرجام، شرايط لازم براي يكسان‌سازي نرخ ارز مهيا شده و آرامش به بازار ارز بازگشته است.
سيف با با اعلام اينكه قطعاً تا پايان سال‌جاري طرح يكسان‌سازي نرخ ارز اجرا مي‌شود، افزود: به‌منظور زمينه‌سازي براي اجراي اين طرح لازم بود شكاف نرخي ميان ارز رسمي و بازار آزاد كنترل شود. بدين‌ترتيب شكاف نرخي ارز به‌تدريج از 112.6درصد در سال 91به 14درصد در پايان مرداد‌ماه امسال كاهش يافت.
به گفته وي، شرط ديگر براي اجراي اين طرح، گسترش و تعميق روابط بانكي بين‌المللي و تسهيل آن بود كه با برجام، فضاي مناسبي ايجاد شده تا شبكه ارتباطات بانكي بين‌المللي ما گسترده‌تر شود. مجموع اين دستاوردها، شرايط لازم را براي يكسان‌سازي نرخ ارز مهيا كرده و آرامش را به بازار متلاطم ارز در دوران ابتدايي تصدي‌گري دولت يازدهم بازگردانده است.
- پرش نرخ ارز و شكاف قيمت‌ها
درحالي‌كه بانك مركزي كاهش شكاف نرخ ارز رسمي و آزاد به 14درصد را زمينه مناسب براي اجراي سياست يكسان‌سازي نرخ ارز فرض كرده بود، اما از ابتداي آذرماه نرخ دلار آمريكا در برابر ريال ايران رو به افزايش سوق پيدا كرد تا آنجا كه يك مقام ارشد بانك مركزي اعلام كرده از مرداد 92تا دي امسال ارزش دلار آمريكا در مقابل ريال ايران 22.9درصد افزايش يافت. پيمان قرباني، معاون اقتصادي بانك مركزي 2روز پيش در يك گفت‌وگوي راديويي با اعلام كاهش ارزش پول ملي ايران در برابر دلار آمريكا، اظهار كرد:
بخشي از كاهش ارزش ريال در برابر ساير ارزها به‌ويژه دلار آمريكا ناشي از افزايش قيمت ارز در 2ماه اخير بوده كه بانك مركزي موفق شده ثبات را به بازار برگرداند. وي استدلال كرد: در همين مدت ارزش لير تركيه در برابر دلار آمريكا 91درصد، كرون نروژ 42درصد، دلار كانادا 27درصد، پوند انگليس 25.6درصد، يورو 25.3درصد و دلار استراليا بيش از 23درصد تضعيف شده كه بخشي از نوسانات نرخ ارز ناشي از افزايش ارزش جهاني دلار آمريكا بوده است.
- تأخير جايز نيست
يكي از دغدغه‌هاي جدي دولت در اجراي سياست يكسان‌سازي نرخ ارز به‌احتمال افزايش نرخ تورم و تضعيف مهم‌ترين دستاورد اقتصادي دولت در 3سال گذشته بر مي‌گردد. اين در حالي است كه كارشناسان اقتصادي اثر تورمي افزايش نرخ ارز را كوتاهمدت ارزيابي مي‌كنند. سيد‌بها‌الدين حسيني هاشمي، از كارشناس بازار پولي و ارزي كشور به همشهري مي‌گويد:
ممكن است در كوتاهمدت برخي بخواهند از يكسان‌سازي نرخ ارز سوءاستفاده كرده و قيمت كالاها و خدمات خود را گران كنند، اما يكسان‌سازي نرخ ارز به شكل صحيح و منطقي تورم را مي‌شكند و با ايجاد ثبات در اقتصاد و تعادل در بازارها ممكن است روند نرخ تورم كاهش هم پيدا كند و اگر هم به لحاظ رواني تورم در مقطعي افزايش پيدا كند، اين روند كوتاهمدت خواهد بود.