نمایشگاه اسناد و همایش روابط ایران و اسپانیا به مناسبت صدمین سال تاسیس سفارت ایران در اسپانیا و همچنین گرامیداشت چهارصد سال روابط سیاسی ایران و اسپانیا، با پیام وزرای امور خارجه دو کشور پنجشنبه بیست‌و نهم بهمن ۹۵ در دانشکده دیپلماتیک وزارت امورخارجه اسپانیا برگزار شد.
این همایش و نمایشگاه به همت سفارت و رایزنی فرهنگی ج.ا.ایران در اسپانیا و با همکاری وزارتخانه‌های امورخارجه دو کشور (مرکز اسناد و تاریخ دیپلماسی جمهوری اسلامی ایران و مرکز اسناد تاریخی اسپانیا) و با حضور سفرای جمهوری اسلامی ایران و اسپانیا، رئیس دانشکده دیپلماتیک اسپانیا، معاون پژوهشی مرکز آموزش و پژوهش‌های بین‌‌المللی وزارت امورخارجه جمهوری اسلامی ایران، جمعی از سفرای خارجی و دیپلماتهای مقیم مادرید و رایزن فرهنگی ج.ا.ایران در اسپانیا گشایش یافت.
در این برنامه ابتدا نمایشگاه اسناد با حضور مقامات شرکت کننده افتتاح و مورد بازدید قرار گرفت.
در این نمایشگاه 80 سند که بیانگر سیر تاریخی روابط ایران با اسپانیا از دوره صفویه (حضور اولین سفیر از اسپانیا در ایران) تا زمان معاصر می باشد بهمراه بیش از 40 عنوان کتاب به زبانهای فارسی و اسپانیایی که به موضوع روابط ایران و اسپانیا پرداخته است، در معرض دید علاقمندان قرار گرفته است.
پس از بازدید مقامات از نمایشگاه، برنامه همایش با معرفی رئیس دانشکده دیپلماتیک وزارت امورخارجه اسپانیا آغاز شد.
در آغاز این همایش، ادواردو لوپز بوسکتس سفیر اسپانیا در ایران در سخنانی گفت: امروز ما چهارصدمین سال یک رخداد بسیار مهمی را جشن می‌‌‌گیریم که ماموریت سفیر گارسیا سیلوا ای فیگروآ به دربار شاه عباس صفوی است و تقریبا ۷ سال به طول انجامید.
وی ادامه داد: این ماموریت هنگامی رخ داد که یک اتحاد دودمانی بین پادشاه فیلیپ چهارم اسپانیا و فیلیپ سوم پرتغال صورت گرفت و یک ماموریت پیچیده ای است زیرا سفیر اسپانیا دو عنصر را همزمان بر دوش داشت. از یک سو، یک پیمان استراتژیکی بین اسپانیا و ایران برای مبارزه با امپراطوری عثمانی و از سوی دیگر دفاع از منافع پرتغال درسرزمین هایی نظیر کیش ، قشم ، بندر عباس و جزیره هرمز که در زمان کنونی بخشی از ایران را تشکیل می‌‌‌دهند، بود.
سفیر اسپانیا افزود: این دو عنصر در تضاد با همدیگر بودند زیرا از یک طرف، اسپانیا از شاه عباس می‌‌‌خواست که به آنها برای شکست دادن عثمانی ها که دشمن مشترک دو کشور بود کمک کند و از سوی دیگر از ایران می‌‌‌خواست که شهرهای جنوبی مذکور را بدهد .
سخنران بعدی، مانوئل گومز آسبو مدیر کل کشورهای مغرب، آفریقا، مدیترانه و خاورمیانه وزارت امور خارجه اسپانیا بود که در ابتدای صحبت به قرائت پیام آلفونسو داستیس وزیر امورخارجه اسپانیا پرداخت.
آقای آلفونسو داستیس در این پیام اظهار داشت: در این مناسبت به یاد ماندنی که چهارصدمین سال برقراری روابط بین اسپانیا و ایران را جشن می‌‌‌گیریم، به دولت و ملت ایران سلام داریم و خرسندی خود از روابط عالی و تاریخ طولانی و غنی با این کشور را ابراز می‌‌‌کنیم.
با طی این راه دراز در طول چندین قرن، اکنون یک راه امیدوارکننده‌ای به روی ما باز می‌‌‌شود و این در زمانی صورت می‌‌‌گیرد که ایران بار دیگر به جامعه بین‌‌المللی باز گشته است و اسپانیا خواهان آن است و از آن به طور فعالی حمایت می‌‌‌کند.
ما از همکاری و دوستی بین دو ملت که خواهان افزایش آنها هستند دفاع می‌‌‌کنیم و اسپانیا آماده تشدید آن یک آینده نزدیک می‌‌‌باشد.
آقای آسبو پس از قرائت پیام وزیر امورخارجه طی سخنانی ضمن اظهار خرسندی از برگزاری این همایش اظهار داشت: رویکرد تاریخی روابط دو کشور بر اساس کیفیت مشترکی است که اسپانیا و ایران دارند و آن این است که آنها دو کشوری هستند که اهمیت تاریخی بزرگی چه از نظر نفوذ در جامعه بین‌‌المللی و چه از نظر تداوم هویت تاریخی خود، دارند.
وی افزود برگزاری این همایش، در یک زمان مهم رخ می‌‌‌دهد و این هنگامی است که ایران به جامعه بین‌‌المللی بازگشته و روابط دیپلماتیک با اسپانیا تشدید یافته است. وی در ادامه ضمن اشاره به سوابق همکاریهای دوکشور به کمک خاویر سولانا رئیس سابق سیاست خارجی اتحادیه اروپا در آغاز مذاکرات هسته ای از بیش از یک دهه پیش اشاره نمود.
گومز آسبو خاطرنشان ساخت: اسپانیا پس از حصول توافق هسته ای، بسیار متمایل بود که ایران نقش مهمی در منطقه داشته باشد و مثال آنها سفرهای مقامات اسپانیایی به ایران و سفرهای متقابل مقامات ایران به اسپانیا، تشدید روابط تجاری و افزایش شرکت‌های اسپانیایی برای سرمایه گذاری در ایران بودند.
در ادامه محمد حسن فدایی فرد سفیر جمهوری اسلامی ایران در اسپانیا، به قرائت پیام محمد جواد ظریف وزیر خارجه کشورمان پرداخت.
در این پیام آمده است: بدون شک برگزاری چنین نشستهای علمی و دانشگاهی بهترین محمل برای مبادله اندیشه و شناخت عمیق تر دو ملت از یکدیگر خواهد بود.
اسپانیا در ذهن و زبان ایرانیان همیشه نامی آشنا بوده و ایرانیان با ادب، اندیشه، هنر، طبیعت، معماری، سیاست و فلسفه اسپانیا آشنا بوده اند. در طول چندین قرن حضور مسلمانان در اسپانیا، فرهنگ ایرانی نیز به عنوان یکی از ارکان فرهنگ اسلامی نقش شایسته ای در فرهنگ و تمدن اسپانیا داشته است.
امیدوارم با توجه به سوابق تاریخی روابط دو ملت و ظرفیتهای بزرگ موجود در ابعاد مختلف سیاسی، اقتصادی و فرهنگی فیمابین، شاهد توسعه و تحکیم هرچه بیشتر همكاري هاي ایران و اسپانیا در كلیه عرصه هاي مورد علاقه طرفين بویژه همکارهای علمی و دانشگاهی باشيم.
با اغتنام از فرصت برای همه اندیشمندان دو کشور و دو ملت ایران و اسپانیا موفقیت و بهروزی را آرزوم می نمایم.
آقای فدایی فرد سفیر جمهوری اسلامی ایران پس از قرائت پیام وزیر امورخارجه به عنوان دیگر سخنران مراسم افتتاحییه اظهار داشت: قدمت روابط دوستانه دو کشور از سابقه تأسیس بسیاری از کشورهای جهان طولانی تر است. ویژگیهای رفتاری مشترک دو ملت متمدن و فرهنگ ساز ایران و اسپانیا از قبیل مقاومت در مقابل سختی ها، استقلال طلبی، صلح خواهی، نوعدوستی، عدالت طلبی و تعامل دوستانه با ملت ها بر تارک تاریخ دو کشور می درخشد.
فدایی فرد تصریح کرد :اسپانیا از دوردست تاریخ تاکنون در ذهن و زندگی ایرانیان از ادب و اندیشه و هنر تا فلسفه و ورزش و سیاست و صنعت، و از ابن رشد و ابن باجه تا سروانتس و گارسیا لورکا نامی آشنا و باشکوه بوده است. من با جستاری در تاریخ روابط دو کشور، جوهره این مناسبات را در احترام، دوستی و اعتماد یافته ام. این دارایی بزرگ مناسبات تاریخی ما است که باید پاسداری و ارتقاء یابد. مردان و زنان زیادی برای تحکیم پیوندهای دو کشور و دو ملت در طوی چهار صده گذشته تلاش خستگی ناپذیری به عمل آورده اند و ما به همه آنها ادای احترام می کنیم.
وی در این راستا، به ادامه همکاریهای مترقیانه ایران در مجامع و سازمان‌های بین‌‌المللی در جهت مقابله با چالش ها، دفع مخاطرات و تهدیدها، استقرار صلح و امنیت و رفاه برای همه ملت ها و جهانی امن و توسعه پایدار اشاره نمود.
سفیر جمهوری اسلامی ایران همچنین با اشاره به نقش مثبت رهبری و دستگاه دیپلماسی اسپانیا در به نتیجه رسیدن ماراتن 13 ساله مذاکرات هسته‌ای، خاطرنشان ساخت: این توافق بین‌‌المللی سمبل چندجانبه گرایی و حل و فصل اختلافات با ابزارهای دیپلماتیک و با فرمول برد - برد بود که نقش اسپانیا در ابعاد دوجانبه، اروپایی و به عنوان عضو سابق شورای امنیت سازمان ملل در آن ویژه است. تبعات نقض برجام توسط هر کشور ناقض توافقات بین المللی، وحشتناک و غیرقابل جبران خواهد بود.
مرتضی دامن پاک جامی معاون پژوهشی مرکز آموزش و پژوهش‌های بین‌‌المللی به عنوان سخنران بعدی اظهار داشت: با توجه به سابقه دیرینه از ارتباطات تمدن‌های ساکن در دو سرزمین، می‌‌‌توان ادعا کرد که تاثیرات فرهنگی ایران بر اسپانیا در دوره‌های پیش از اسلام، در دوران حضور مسلمانان در اندلس و پس از آن، چنان قوی و پر بار بوده است که پس از گذشت قرنها، همچنان در بخش هایی از تاریخ ، فرهنگ، ادبیات و هنر اسپانیا و نیز در هنر و ادبیات ایران مشاهده می‌‌‌شود.
وی افزود: اسپانیا و ایران در دوران معاصر نیز مراودات مبتنی بر دوستی و احترام متقابل را مبنای روابط خود قرار داده اند که تاثیر آن را می‌‌‌توان در روابط بین دو کشور در دوران بعد از انقلاب اسلامی ایران به خوبی مشاهده کرد.
دامن پاک جامی تصریح کرد :این رابطه در سه دهه گذشته علیرغم برخی فراز و نشیب ها، از اصل ثبات و تداوم پیروی کرده است .اسپانیا از جمله کشورهایی است که از ابتدای پیروزی انقلاب اسلامی، سیاستی معتدل و سنجیده در قبال ایران اتخاذ کرد.
سپس برنامه سخنرانی‌های علمی همایش در دو پانل آغازگردید.
پروفسور لوییس خیل فرناندز استاد پیشکسوت دانشگاه کمپلوتنسه مادرید در سخنانی با موضوع تماس‌های دیپلماتیکی بین اسپانیا و ایران در طول اتحاد دو پادشاهی اسپانیا و پرتغال اظهار داشت: جدیت تنش با عثمانی ها، نقشی که ایرانی‌های آن زمان می‌‌‌توانستند برای منحرف کردن اذهان ترک ها بازی کنند، میل شاه عباس در داشتن روابط خوب با اروپا و بدون شک، ادعای پاپ در اعزام ماموریت‌های کاتولیک به ایران همراه با بسیاری از منافع سیاسی و اقتصادی، این امکان را فراهم آوردند که سفیرانی بین ایران و اسپانیا تعیین گردند که این از نوع خود، عملی فوق العاده است و تا امروز ، امری باور نکردنی به نظر می‌‌‌رسد.
دیگر سخنران این پانل مرتضی دامن پاک جامی معاون پژوهشی مرکز آموزش و پژوهش‌های بین‌‌المللی بود که با موضوع سرزمین‌های دور، روابط نزدیک، نگاهی به تاثیرات متقابل فرهنگی و تمدنی ایران و اسپانیا بیان داشت: این یک واقعیت مهم تاریخی است که ایران و اسپانیا به عنوان دو کشور دارای پیشینه تمدنی پر مایه و اثرگذار در تاریخ جهان، مناسبات فرهنگی و سیاسی کهن و ریشه دارو از دوران باستان تاکنون با یکدیگر داشته‌ا‌ند.
وی گفت: دلایل و شواهد زیادی نشان می‌‌‌دهد طی قرون متمادی و در مقاطع مختلف تاریخی، روابط سیاسی، اقتصادی و فرهنگی قابل توجهی بین دو سرزمین بزرگ و باستانی ایران و اسپانیا به صورت مستقیم یا غیر مستقیم وجود داشته است. در واقع، روابط ایران و اسپانیا بسیار پیش تر از استقرار اعراب مسلمان در اسپانیا وجود داشته و بعد از افول هلال عربی نیز تداوم یافته است.
وی به ارتباطات در دوران باستان و اسپانیا به عنوان مسکن اقوام ایرانی، آیین مهر پرستی، آیین مانویت در اسپانیا، سهم ایرانیان در ارتباطات فرهنگی و تمدنی با اسپانیا در دوران اسلامی، نظام اداری اندلس و نقش ایرانیان، نقش ایرانیان در هنر و معماری اسپانیایی اسلامی، تاثیر موسیقی ایرانی در اسپانیا و ادامه این روابط در دوران صفویه تا زمان امروزی اشاره داشت.
دکترمحمد علی کاظم بیگی استاد تاریخ دانشگاه تهران به عنوان آخرین سخنران پانل اول نیز در بحثی پیرامون مناسبات ایران و اسپانیا از زمان سقوط صفویان تا پیروزی انقلاب اسلامی گفت: روابط ایران و اسپانیا پس از سقوط صفویه، دستخوش نشیب و فرازی شد که بیش از همه به مشکلات داخلی و خارجی دو دولت با دولت‌های دیگر برمی گشت.
وی افزود: از این رو جای شگفتی نیست که پس از یک قرن فقدان ارتباط پس از دوران صفویه، نخستین تلاش برای برقراری روابط میان ایران و اسپانیا به ۱۸۴۱ میلادی باز گردد که در آن سال مذاکرات یک هیأت سیاسی ایرانی اعزامی به استانبول نه نمایندگان دولت اسپانیا در آن شهر، منجر به امضای قرارداد دوستی و تجارت میان دو کشور شد، اما این معاهده حاصلی نداشت.
کاظم بیگی ادامه داد: تجدید این معاهده در ۱۸۷۰ به وسیله نمایندگان سیاسی دو دولت در لندن نیز همان سرنوشت قبلی را داشت اما با تاجگذاری آلفونس سیزدهم پادشاه اسپانیا نقطه عطفی در این روابط، ایجاد شد.
به گفته وی، به رغم تمایل طرفین، روابطی که در دهه ۱۹۱۰ برقرار شد، به همان دلایل نتوانست پایدار بماند. سرانجام پس از جنگ جهانی دوم با عزم تهران و مادرید، روابط سیاسی بین دو کشور برقرار شد و به زودی به سطح سفارت ارتقا یافت.
وی تصریح کرد: پیامد این تحول، گسترش مناسبات اقتصادی دوجانبه بود که تا پیروزی انقلاب اسلامی ادامه داشته است. این روابط اقتصادی، از اول، دولت محور بود و دولت محور باقی ماند. از همین رو، در برابر تحولات سیاسی، آسیب پذیری داشت. در زمینه روابط فرهنگی نیز بعید به نظر می‌‌‌رسد که نتایج تلاش طرفین را بتوان متناسب با دهه ها ارتباط سیاسی و اقتصادی موجود دانست، هرچند که تاسیس کرسی زبان اسپانیایی در دانشگاه تهران را باید گامی مهم برای گسترش روابط فرهنگی محسوب کرد.
خانم پروفسورماریا خسوس ِمرینِرو مارتین استاد تاریخ دانشگاه اکسترمادورا اولین سخنران پانل دوم بود که مقاله خود را با عنوان روابط اسپانیا و ایران در قرن بیست و یکم: نگاهی به آینده ارائه نمود وی ضمن اشاره به روابط اسپانیا با ایران قبل از تحریم، به تجزیه و تحلیل نقاط قوت و ضعف دو کشور پرداخت.
وی در این رابطه، موقعیت ژئواستراتژیکی ایران، منابع طبیعی و ویژگیهای فرهنگی ایران را نقاط قوت کشورمان دانست و نقاط ضعف ایران را احاطه کشور از سوی بسیاری از کشورها در وضعیت جنگی و نا آرام و تنش ها به دلیل انرژی هسته ای نام برد.
مرینو همچنین ضمن اشاره به قوت ها و ضعف‌های اسپانیا در زمینه‌های مختلف به چگونگی اینکه دو کشور می‌‌‌توانند در زمینه‌های سیاسی اقتصادی، فرهنگی، تبادلات دانشجویان، به همدیگر کمک کنند تا نقشی مهم در جامعه بین‌‌المللی داشته باشند، اشاره داشت.
پروفسورآلفرد گوتیرز کاواناگ رئیس انجمن ایرانشناسان اسپانیا و استاد روابط بین الملل دانشگاه پونتیفیسیای مادرید نیز در سخنانی گفت: دو نقطه، رویکرد اسپانیا و ایران از بیش از دو هزار سال قبل را برجسته می‌‌‌سازند و آنها، تحسین دانش و گسترش تماس‌های فرهنگی می‌‌‌باشند. در اروپا هیچ کشوری وجود ندارد که همانند اسپانیا از یک گروه دیپلماتیکی در روابط با خاورمیانه به دلیل موقعیت جغرافیایی و تاریخی آن، برخوردار باشد و این مورد با ایران هم اتفاق می‌‌‌افتد که سرزمین آن با دو دریای خزر و خلیج فارس هم مرز است.
به گفته وی، دو کشور اسپانیا و ایران در حالی به قرن ۲۱ رسیده اند که می‌‌‌شود گفت که کارنامه آنها مشابه به هم است. آنها کشورهای متمدن گرا، پذیرنده، سازنده و ارسال کننده فرهنگ ها بودند و هر دو از زمان بسیار دوری، ملت هایی را به کشور خود راه دادند که آنها را مجبور کردند دیپلماتهای ماهری باشند.
وی افزود: این دو همچنین درک کردند که معنی واقعی ترجمه فرهنگی چه است و بر اساس آن به ساختن پل ها پرداختند اما هویت خود را حفظ نمودند.
دکترفرشاد زاهدی استاد دانشگاه کارلوس سوم مادرید نیز به عنوان آخرین سخنران در مورد سینمای ایران در اسپانیا و اینکه سینمای ایران با ۲۶ فیلم در طول ۲۰ سال گذشته به اسپانیا وارد شد و این فیلم ها، معنی واقعی سینمای ایران را به جامعه اسپانیایی معرفی کردند، صحبت نمود.
وی در این رابطه به فیلم‌های عباس کیارستمی به عنوان عامل اصلی شناخته شدن سینمای ایران در اسپانیا اشاره کرد.