رنگ ديروز آسمان تهران از يكسو و آماري كه دستگاه‌هاي سنجش آلودگي هوا ثبت كردند از سوي ديگر، نشان دادند كه پايتخت‌نشينان هم علاوه بر آلودگي‌هاي ناشي از تردد وسايل نقليه و احتراق سوخت و آلاينده‌هاي برخي از كارخانه‌هاي صنعتي، با آلودگي گردوغباري روبه‌رو هستند. با اين تفسير، نكته‌اي كه مشخص است اينكه پديده گردوغبار تنها منبع خارجي ندارد و منابع داخلي بسياري هستند كه باعث شكل‌گيري گردوغبار در شهرهاي مركزي مي‌شوند. اگرچه مقياس آنچه از نظر ريزگردها در استان خوزستان رخ مي‌دهد با آنچه گردوغبارها در تهران به‌وجود مي‌آورند بسيار متفاوت است اما به هرحال گردوغبارها پراكنده در هواي شهر تهران هم به‌خاطر منابع توليدي‌شان بسيار خطرناك به‌شمار مي‌روند. اين ذرات گاهي داراي ذره‌اي به شكل سيليكا هستند كه شكل بلوري آنها درصورت تنفس مي‌تواند در طولاني‌مدت به شش‌هاي انسان آسيب برساند. اين ذرات به‌خاطر بزرگ‌تر بودن نسبت به ساير ذرات آلاينده همچنين صدمه به زمين‌هاي كشاورزي، خطوط انتقال برق و آسيب به مبلمان شهري را هم به‌دنبال دارند.
- افزايش شديد گردوغبار فقط با 0.7متر سرعت بيشتر
ديروز سازمان هواشناسي كشور هم آسمان تهران را غبارآلود همراه با گرد و خاك توصيف كرد. طبق پيش‌بيني اين سازمان دست‌كم براي 3روز اين وضعيت پابرجا بوده و حتي با افزايش سرعت باد ممكن است به غلظت گردوغبار موجود در هوا افزوده شود. روز گذشته در حالي سرعت باد 12كيلومتر بر ساعت (حدود 3.3متر بر ثانيه) برآورد شد كه چنانچه ميزان اين سرعت فقط 2كيلومتر بر ساعت (0.7متر ثانيه) افزايش مي‌يافت، قطعا گرد و خاك بيشتري از سمت غرب استان تهران به مركز شهر روانه مي‌شد.
با اين حال روز گذشته شركت كنترل كيفيت هواي شهر تهران در 3ايستگاه واقع در مناطق 22، 21 و 18 كه ازجمله غربي‌ترين مناطق پايتخت به‌حساب مي‌آيند، اعداد قابل توجهي درخصوص ذرات معلق كوچك‌تر از 10ميكرون (PM10) و ذرات معلق كوچك‌تر از 2.5ميكرون (PM2.5) به ثبت رساندند. طبق داده‌هايي كه منتشر شده حداكثر شاخص مربوط به ذرات كمتر از 2.5ميكرون در كل سطح تهران مربوط به ايستگاه پارك قائم در منطقه 18بوده است. حداكثر شاخص مربوط به ذرات كوچك‌تر از 10ميكرون هم با عدد95 در ايستگاه منطقه21 به ثبت رسيد. اين اعداد گواه رسيدن گردوغبار از سمت غرب استان تهران به شهر تهران بودند. بر اين اساس احتمالا شاخص‌هاي مربوط به اين دو ذره، امروز در ساير مناطق تهران هم افزايش يابد.
- روند صعودي آلاينده‌ها
ذرات 2.5ميكرون به‌طور مستقيم توسط منابع طبيعي و منابع توليدي شن و ماسه و آتش‌سوزي در جنگل‌ها و مراتع يا صنايع ساخت بشر، دود خروجي از اگزوز خودروها و دود حاصل از سوخت كارخانه‌ها و نيروگاه‌ها و... به هوا وارد مي‌شوند. روز گذشته حجم اين آلاينده در مناطق22، 21و 18به‌تدريج روند صعودي را طي كرد. ديگر آلاينده‌ها هم چنين وضعيتي داشتند كه اين مسئله را مي‌توان به حجم انبوهي از خودروهاي سنگين ديزلي كه در معابر و بزرگراه‌هاي غرب تهران تردد مي‌كنند، ارتباط داد. آنطور كه آمار نشان مي‌دهد، روزانه حدود 8هزار سرويس كاميون از جنوب غرب تهران، شهرقدس و شهريار به پايتخت رفت‌وآمد مي‌كنند و آلاينده‌هاي زيادي را به هوا تزريق مي‌كنند. در اين محدوده و در فاصله كمتر از 20كيلومتري شهر تهران هم بالغ بر 70معدن شن و ماسه وجود دارند كه آنها را مي‌توان اصلي‌ترين منبع توليد گردوغبار دانست؛ معادني كه اغلب‌شان بي‌ضابطه طبيعت و رودخانه را حفر كرده‌اند.
- روزانه 3هزار تن شن ريز آماده پراكنده‌شدن هستند
در حاشيه غربي پايتخت يعني در شهرستان‌هاي قدس، شهريار و ملارد بعضا گودال‌هاي بسيار عميقي از معادن شن و ماسه وجود دارد كه علت اصلي توليد گردوغبار به‌حساب مي‌آيند. آنطور كه مريم نادري، مدير واحد پايش و پيش‌بيني شركت كنترل كيفيت هواي تهران مي‌گويد وزش باد غالب غرب به شرق و با سرعت بيش از 4متر بر ثانيه مي‌تواند شن‌هاي دانه‌ريز را از چشمه‌هاي گردوغبار اطراف تهران مثل بستر گودهاي 60تا 120متري معادن بلند كرده و پراكنده كند. نكته اينجاست كه لاي و بادي (شن‌هاي دانه ريز) حاصل از شست‌وشوي ماسه بر اثر وزش باد به دانه‌هاي درشت‌تر برخورد مي‌كنند و طبق تحقيقات واحد تحقيق و توسعه شركت سرمايه‌گذاري مسكن بر اثر اين برخورد، به‌شدت پرتاب مي‌شوند. گفتني است روزانه در شهرستان‌هاي قدس و شهريار بالغ بر 50هزار تن ماسه دوبار شور طبيعي و در پي آن 3هزار تن لاي و بادي توليد مي‌شود.