همان روزها که با دسته‌های گل به مراکز آتش‌نشانی می‌رفتیم و از آن‌ها دلجویی می‌کرديم؟ گریه‌های سرکلاس یادت هست؟ نامه‌ی دانش‌آموزی که دست به دست می‌شد و در آن به آتش‌نشان‌ها قول می‌دادیم به احترام شهدای آتش‌نشان امسال از ترقه و وسایل آتش‌بازی خطرناک استفاده نکنیم و آرامش را به آتش‌نشانان و شهروندان هدیه بدهیم؟
در این مدت و به همین منظور، کمپین‌های متعددی فعال شدند که یکی از آن‌ها کمپین «به احترام آتش‌نشان‌ها، نه به چهارشنبه‌سوری خطرناک» است که براي برگزاری يك چهارشنبه‌سوری بی‌خطر و با حمایت مؤسسه‌‌ی همشهری، خانه‌ي شهریاران جوان و برخی از هنرمندان و البته با همکاری شهروندان برگزار می‌شود. فكر راه‌اندازي اين كمپين را جلال ملکی، سخنگوی آتش‌نشانی ارائه كرد و این یعنی حالا وقت عمل‌كردن به قولمان رسيده است، قولي که چند وقت پيش دادیم. حالا چهارشنبه‌سوری در چند قدمی ماست.
- نکات ایمنی شب چهارشنبه‌سوری...
شايد به‌نظر تکراری برسد؛ اما لازم است همه‌ی نکته‌ها را مرور کنیم تا در جانمان بنشينند و هميشه آن‌ها را رعايت كنيم. حالا خوب است بعضي از اين نكات را در نوشته‌های یک جراح چشم ببينيم.
دکترعلیرضا نادری، جراح و متخصص چشم و فوق تخصص قرنیه در وب‌سایت پزشکی خود با اشاره به رعايت نکات ايمني چهارشنبه سوري توصیه می‌کند: «در شب چهارشنبه‌سوری از نزديک‌شدن به افرادي که مسائل ايمني را رعايت نمي‌کنند، جداً بپرهيزيد.
تماشاچيان (ناظران بي‌گناه) معمولاً در خطر اصابت ترکش‌هاي ترقه‌ها و مواد منفجره هستند. سعي کنيد در تيررس ترکش‌ها نباشيد و هيچ‌گاه اين مواد را به سمت افراد ديگر پرت نکنيد.
در صورت روشن‌کردن آتش توصيه مي‌شودکه آتش درحجم کم باشد و از ريختن مواد سريع‌الاشتعال مثل نفت، بنزين و الکل روي آتش جداً خودداري کنيد.
از مواد محترقه و منفجره وترقه و فشفشه‌ي دست‌ساز استفاده نکنيد.
...ترقه‌ها و فشفشه‌هاي عمل نکرده را مجدداً روشن نکنيد.
هرگز مواد سوختني و ترقه را در مقادير کم يا انبوه در منزل نگه‌داري نکنيد.
از حمل مواد محترقه و منفجره در جيب‌هايتان اجتناب کنيد. بسياري از کودکان به دور از چشم والدين اين مواد را خريداري و در جيب، کيف و يا کمد نگه‌داري مي‌کنند که به علت درجه‌ي آتش‌گيري پايين به‌زودي مشتعل و خسارات جاني و مالي فراواني را به‌بار مي‌آورند.
هنگام استفاده از فشفشه، دستتان را باز نگه‌داشته و از جلوي صورتتان دور نگه‌داريد تا دچار سوختگي نشويد.
اين مواد را داخل وسايل باپوشش شيشه‌اي و يا قوطي‌هاي فلزي منفجر نکنيد.
- کنار بوته‌های آتش
نه گفتن به خطرها زیاد سخت نیست، به‌خصوص این‌که چهارشنبه‌سوری جشنی است که آداب و رسوم و جذابیت‌های فراوانی دارد؛ مثلاً همان لذت پریدن از روی بوته‌های آتش.
هنوز هم بسیاری از خانواده‌ها چهارشنبه‌سوری را در کنار بوته‌های آتش می‌گذرانند. با هیزم‌های خشک و با هرچه قابل آتش‌زدن باشد آتش روشن می‌کنند و از روی آتش می‌پرند. قدیمی‌ها وقتی از روی آتش می‌پریدند می‌گفتند زردی من از تو، سرخی تو از من... تا بیماری و زردی در آتش بسوزد و از آن‌ها دور شود و سرخی و سرحالی آتش بماند.
قدیم‌ها در این شب فال هم مي‌گرفتند؛ فال کوزه، فال حافظ، فالگوش... این آخری از همه هیجانش بیش‌تر بود. نیت می‌کردند و پشت دیوار می‌ایستادند. اولین کلامی که به گوششان می‌خورد فال آن‌ها بود!
آن‌ها برای هم داستان می‌گفتند و با زمستان و ننه سرما خداحافظی می‌کردند.
- ادامه‌ي نکات ایمنی...
حتماً از عينک و دستکش محافظ استفاده کنيد.
وجود يک کپسول خاموش‌کننده‌ي پودري آتش‌نشاني در نزديک محوطه‌ی آتش، ضروري است.
قبل از ترک محل روشن‌کردن آتش، حتماً از خاموش بودن آن مطمئن شويد و باقي‌مانده‌ي آن‌را حتماً با آب سرد جمع‌آوري کنيد.
در صورت بروز هرگونه حريق يا حادثه، ضمن حفظ خون‌سردي در اسرع وقت با شماره‌ي تلفن 125، ستاد فرماندهي آتش‌نشاني تماس بگيريد و مراتب را با ذکر نوع حادثه و نشاني دقيق اطلاع دهيد.
- به خاطر همه مراقب باش!
مراقب باش به‌خاطر تمام آتش‌نشان‌ها، به‌خاطر مادرت، به‌خاطر خودت! امسال دینامیت، ترقه‌ی موشکی سه پایه، ترقه‌ی پروانه‌ای و... را کنار بگذاریم. خودت می‌دانی ترقه‌های دست‌ساز با همان صداهای وحشتناک و جذاب، خطرهاي وحشتناکی هم در پي دارند؛ سوختگی چشم و بدن، ناشنوایی، قطع عضو و....
شاید ندانی که پارگی پلک چشم و شبکیه و خونریزی داخل چشمی و حتی از بین رفتن کامل چشم و ایجاد نابینایی از عوارض مواد محترقه‌ي پرخطر در شب چهارشنبه‌ي آخر سال است؛ حالا این‌جا دیگر از سوختگی‌های عمیق و از دست دادن جان صحبتی نمی‌کنیم.
امیررضا، 12 ساله، چهارشنبه‌سوری را با همه‌ی خطرها و صداهایش دوست دارد و می‌گوید: «تا الآن چیزی نخریده‌ام، ولی نمی‌دانم طاقت مي‌آورم یا نه!»
سپهر 15 ساله، نامه‌ای را امضا نکرده، ولی همان روز که نامه را در تلگرام دیده به خودش قول داده امسال ترقه بازی نکند و روی حرفش هم هست.
آنوشاي 14 ساله هم هنوز ترقه نخریده. او مي‌گويد این روزها يك دست‌فروش در راه مدرسه‌شان می‌آید و ترقه می‌فروشد، اما او تا الآن خودش را کنترل کرده و هنوز چیزی نخریده . او می‌گوید که اگر خانواده قبول کنند که جلوی در با دوستانش آتش روشن کنند امسال قید ترقه‌بازی را می‌زند.
- پايان آتش
پس از پایان آتش، اهل خانه و خویشاوندان گرد هم می‌آمدند و آخرین دانه‌های نباتی مثل تخم هندوانه یا کدو،پسته، فندق، بادام، نخود، تخم خربزه، گندم و شاهدانه را که از ذخیره‌ي زمستان باقی‌مانده بود، با نمک روی آتش بو داده و می‌خوردند. آنان بر این باور بودند که هر‌کس از این معجون بخورد، نسبت به افراد دیگر مهربان‌تر می‌شود و کینه و رشک از او دور می‌شود. امروزه اصطلاح نمک‌گیرشدن و نان و نمک کسی را خوردن و در حق وی خیانت نورزیدن، از همین باور سرچشمه گرفته است.
تصويرگري‌ها: لاله ضيايي
- رسمي ديگر!
«قاشق‌زنی» هم از رسم‌هاي چهارشنبه‌سوري به حساب مي‌آيد. طبق اين رسم، كودكان و نوجوانان يا جوان‌ها کاسه‌ای در دست و پوششی برصورت، به در خانه‌ها می‌رفتند و روی ظرف قاشق می‌زدند و صاحب خانه در ظرفشان شیرینی، آجیل و یا پول می‌ریخت.
کوزه‌ها را هم می‌شکستند و صدای شکستن کوزه‌ها چه‌قدر گوش‌نوازتر از ترقه‌های پروانه‌ای بود. شکستن کوزه‌ها دلیل داشت؛ چون در قديم كه ظرف آب مردم تنها كوزه بود، در این شب كوزه را مي‌شكستند؛ چرا كه كوزه‌هاي آب، لعاب نداشت و اگر پس از يك سال استفاده آن را نمي‌شكستند، بسيار سياه و چركين مي‌شد. هر كسی را هم كه مي‌‌خواستند به‌عنوان خسیس وصف كنند، مي‌گفتند:
«كوزه‌ی دو ساله در خانه دارد.»
- باز هم ادامه‌ي نكات ايمني
از پرتاب فشفشه، موشک و ساير مواد آتش‌زا روي شاخه‌ي درختان، پشت بام و بالکن منازل خودداري کنيد.
هيچ‌گاه درفضاي بسته از ترقه و فشفشه استفاده نکنيد.
از آتش زدن لاستيک، مخصوصاً در واحدهاي مسکوني يا در معابر، کوچه و خيابان خودداري کنيد؛ چرا که ضمن آلودگي شديد هوا، خطرهاي ديگري را هم در پي دارد.
آتش‌بازي در نزديکي پمپ بنزين‌ها، وسايل نقليه‌ي که حامل بنزين و مواد سوختي خطرناك است و هميشه بايد از چنين كاري خودداري كرد. روشن‌كردن آتش در چنين جاهايي، حتي در شرايط عادي اين وسايل را به بمبي تبديل مي کندکه ماشه‌ي انفجارآن کشيده شده باشد.
از انداختن مواد تحت فشار (مانندکپسول‌ها، اسپري حشره‌کش و...) و وسايل شيشه‌اي (مانند شيشه‌ي آب،آمپول و...) و قوطي‌هاي فلزي (مانند قوطي‌هاي اسپري وکنسرو) به درون آتش جداً بپرهيزيد؛ زيرا به علت دارا بودن خاصيت انفجاري، ذرات آن پرتاب و وارد چشم مي‌شود.