نشان به آن نشان كه همچنان فرم درخواست اطلاعات كه بايد در دسترس مردم قرار بگيرد آماده نشده و وزارت ارتباطات زيرساخت‌هاي لازم براي دسترسي مردم به اطلاعات را فراهم نكرده است. براساس اين قانون هر شخص ايراني حق دسترسي به اطلاعات مورد نياز خود را دارد و مؤسسات عمومي يا خصوصي بايد به درخواست دسترسي به اطلاعات در سريع‌ترين زمان ممكن پاسخ دهند.
زمان اين پاسخ نمي‌تواند حداكثر بيش از ١٠ روز از زمان دريافت درخواست باشد.با اين حال با گذشت 2سال سؤالات مختلفي درباره اجراي اين قانون مطرح است كه نشان مي‌دهد اهتمامي كه در اوايل تشكيل دولت براي اجراي اين قانون وجود داشت، از بين رفته است. با هم اين 10سؤال را مرور مي‌كنيم.
- سؤال اول؛ جلسات كميسيون دسترسي آزاد به اطلاعات تشكيل مي‌شود؟
پاسخ اين سؤال خير است. كميسيون انتشار و دسترسي آزاد به اطلاعات براساس ماده18 قانون انتشار و دسترسي آزاد به اطلاعات تشكيل شده است. اعضاي اين كميسيون وزير فرهنگ و ارشاد اسلامي(رئيس كميسيون)، وزير ارتباطات و فناوري اطلاعات يا معاون ذيربط، وزير اطلاعات يا معاون ذيربط، وزير دفاع و پشتيباني نيروهاي مسلح يا معاون ذيربط، رئيس سازمان مديريت و برنامه‌ريزي كشور يا معاون ذيربط، رئيس ديوان عدالت اداري، رئيس كميسيون فرهنگي مجلس شوراي اسلامي و دبير شوراي‌عالي فناوري اطلاعات كشور هستند.
وظيفه اين كميسيون نظارت بر حسن اجراي قانون و رسيدگي به شكايات عدم از عدم اجراي قانون و تدوين برنامه‌هاي اجرايي لازم در عرصه اطلاع‌رساني است. نصرالله پژمان‌فر، رئيس كميسيون فرهنگي مجلس در گفت‌وگو با همشهري از برگزاري جلسات اين كميسيون اظهار بي‌اطلاعي كرده و مي‌گويد در يك‌سالي كه رياست كميسيون فرهنگي را برعهده دارد از وي براي حضور در جلسات كميسيون دسترسي آزاد به اطلاعات دعوت نشده است. آيين‌نامه اجرايي تشكيل اين كميسيون مهر ماه سال94 ابلاغ شده بود و با گذشت بيش از يك سال و نيم همچنان مصوبات آن در هاله‌اي از ابهام است. جلسات كميسيون مي‌بايست هر 2ماه يك‌بار تشكيل مي‌شد.
- سؤال دوم؛ آيا كميسيون دسترسي آزاد به اطلاعات مصوبه‌اي داشته است؟
براساس ماده3 از آيين‌نامه ماده18 قانون دسترسي آزاد به اطلاعات جلسات كميسيون با حضور حداقل 5عضو از اعضا رسميت مي‌يابد و مصوبات آن با رأي اكثريت حاضران و حداقل 4رأي معتبر است. مصوبات كميسيون پس از تأييد رئيس‌جمهور براي كليه اشخاص ارائه‌دهنده خدمات عمومي لازم‌الاجراست. تاكنون هيچ خبري درباره مصوبات اين كميسيون به بيرون درز نكرده است.
- سؤال سوم؛ آيا كميسيون دسترسي آزاد به اطلاعات گزارشي از عملكرد خود منتشر كرده است؟
براساس ماده5 آيين‌نامه اجرايي ماده18 قانون انتشار و دسترسي آزاد به اطلاعات كميسيون دسترسي آزاد به اطلاعات موظف است هر ساله گزارش عملكرد خود و ميزان رعايت قانون انتشار و دسترسي آزاد به اطلاعات در مؤسسات مشمول قانون را به رئيس‌جمهور و مجلس شوراي اسلامي تقديم كند.
كميسيون دسترسي آزاد به اطلاعات از 21مهرماه سال94 اعضاي خود را شناخته و با گذشت قريب به يك سال و نيم از تشكيل اين كميسيون، پژمان‌فر مي‌گويد كه تاكنون گزارشي از اين كميسيون دسترسي آزاد به اطلاعات به‌دست مجلس نرسيده است.
- سؤال چهارم؛ مسئول تدوين برنامه‌هاي فرهنگي براي آشنايي مردم با قانون دسترسي آزاد به اطلاعات كيست؟
يكي از وظايف كميسيون دسترسي آزاد به اطلاعات «تدوين و اجراي برنامه‌هاي فرهنگي - تبليغي به‌منظور فرهنگسازي مناسب» براي اجراي قانون دسترسي آزاد به اطلاعات است. هيچ نشاني از برنامه‌هاي فرهنگي براي آشنايي مردم با قانون دسترسي آزاد به اطلاعات نيست.
- سؤال پنجم: بودجه‌اي براي اجراي برنامه‌هاي فرهنگي قانون دسترسي آزاد به اطلاعات تعيين شده است؟
ماده10 آيين‌نامه اجرايي ماده18 قانون انتشار و دسترسي آزاد به اطلاعات، سازمان مديريت و برنامه‌ريزي كشور را موظف كرده بود هزينه‌هاي مربوط به دبيرخانه را در بودجه سالانه وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامي‌پيش‌بيني كند. جست‌وجويي در پيوست در لايحه بودجه امسال نشان مي‌دهد رديفي با عنوان «حمايت از اجراي قانون انتشار و دسترسي آزاد به اطلاعات» ديده شده و يك ميليارد و 650ميليون تومان اعتبار براي اجراي قانون دسترسي آزاد به اطلاعات تعيين شده بود.
- سؤال ششم؛ چرا فرم درخواست اطلاعات هنوز آماده نشده است؟
پيگيري‌هاي خبرنگار ما براي رسيدن به پاسخ اين سؤال به جايي نرسيد. هر متقاضي كه براي دريافت اطلاعات به سازمان يا وزارتخانه‌اي مراجعه مي‌كند بايد فرمي را براي اين منظور طراحي كند، براساس ماده2 از آيين‌نامه ماده8 قانون انتشار و دسترسي آزاد به اطلاعات درخواست متقاضي بايد حاوي اطلاعات هويتي شامل نام و نام‌خانوادگي، شماره ملي براي اشخاص حقيقي، شناسه ملي براي اشخاص حقوقي، نام نماينده قانوني شخص حقيقي يا حقوقي، كدپستي و حسب مورد يكي از ابزار ارتباطي (شماره تلفن همراه، تلفن ثابت، نشاني رايانامه (ايميل) داخلي يا كار پوشه ملي ايرانيان) باشد.
حسين انتظامي، معاون مطبوعاتي وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامي و دبير كميسيون انتشار و دسترسي آزاد به اطلاعات وعده طراحي اين فرم‌ها را تا نيمه مهرماه سال95 داده بود. با اين حال تا پايان سال95 نيز از اين فرم‌ها رونمايي نشده است.
- سؤال هفتم؛ چرا سامانه انتشار و دسترسي آزاد به اطلاعات طراحي نشده است؟
براساس آيين‌نامه اجرايي ماده8 قانون انتشار و دسترسي آزاد به اطلاعات كه شهريورماه سال95 به تصويب رسيد، وظيفه طراحي سامانه انتشار و دسترسي آزاد به اطلاعات و كارپوشه ملي ايرانيان (جعبه الكترونيك ايرانيان) براي ثبت، ارسال و دريافت اطلاعات ميان مردم و دستگاه‌ها برعهده وزارت ارتباطات بود. اين سامانه مي‌بايست تا يك سال پس از ابلاغ آيين‌نامه اجرايي طراحي ولي با تأخير 6ماهه مواجه شده است. همچنين براساس ماده 15آيين‌نامه قرار بود كارپوشه ملي ايراني ظرف مدت 6 ماه يعني تا فروردين95 راه‌اندازي شود كه تاكنون يك سال تأخير داشته است.
- سؤال هشتم؛ چرا وزارتخانه‌ها و سازمان‌ها اطلاعات عمومي را در اختيار مردم قرار نمي‌دهند؟
يكي دو وزارتخانه صفحه دسترسي آزاد به اطلاعات را روي وب‌سايت خود طراحي كرده‌اند. براساس ماده2 آيين‌نامه اصلي و اجرايي قانون انتشار و دسترسي آزاد به اطلاعات، مصوب آبان93، مؤسسات مشمول قانون موظف بودند برخي ذخاير اطلاعاتي خود ازجمله پروژه‌هاي عمراني به همراه گزارش وضعيت پيشرفت آنها، صفحه اعلام مناقصات و مزايدات، صفحه پيگيري خدمت يا درخواست اطلاعات و قوانين و مقررات حاكم بر فعاليت‌هاي مؤسسه را از سال اول ابلاغ به‌تدريج طي 3سال به‌صورت رقومي تبديل و با رعايت قوانين و مقررات مربوط در دسترس كاربران در سطوح مختلف قرار دهند. علي جنتي وزير سابق فرهنگ مردادماه امسال درباره ارزيابي ميزان همكاري نهادها و دستگاه‌ها تاكنون در رابطه با اجراي اين قانون گفته بود وضعيت مطلوب نيست اما خوب است.
- سؤال نهم؛ چند دستگاه نماينده‌هاي خود در حوزه دسترسي آزاد به اطلاعات را معرفي كرده‌اند؟
براساس قانون انتشار و دسترسي آزاد به اطلاعات بالاترين مقام مؤسسات مشمول قانون، واحد مشخصي را براي پاسخگويي به درخواست‌هاي موضوع قانون معين و مسئول ذيربط را با حكم خود منصوب مي‌كنند. معاونت مطبوعاتي وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامي بهمن‌ماه فهرست 50نفره‌اي از نمايندگان معرفي‌شده دستگاه‌ها به كميسيون انتشار و دسترسي آزاد به اطلاعات را منتشر كرد. از ميان 18وزارتخانه دولتي، 12وزارتخانه و از ميان 30استانداري 22استانداري نمايندگان خود را به كميسيون انتشار و دسترسي آزاد به اطلاعات معرفي كرده‌اند و 6وزارتخانه نيز معرفي نكرده‌اند.
قوه قضاييه، مجلس، سازمان صدا و سيما، كميته امداد امام‌خميني(ره)، بنياد مسكن و سازمان اداري و استخدامي ازجمله دستگاه‌هاي مركزي هستند كه نمايندگان خود را براي انتشار و دسترسي آزاد به اطلاعات معرفي نكرده‌اند.
- سؤال دهم؛ بالاخره اين قانون چه زماني اجرا مي‌شود؟
مسئولان مربوطه اعم از معاون اول رئيس‌جمهور، وزيران سابق و فعلي فرهنگ و ارشاد اسلامي يا سخنگوي وزارت ارشاد بارها گفته‌اند كه مردم مي‌توانند به دستگاه‌ها مراجعه كنند و اطلاعات خود را درخواست كنند، اگر فكر مي‌كنيد اين كار بدون فرم و بدون ابزارهاي ديگر درخواست اطلاعات شدني است، يك‌بار امتحان كنيد.