براي برخي اما اين دوران به سختي مي‌گذرد؛ آنهايي كه يادشان مي‌رود آب به آب شدن در سفر شايد به‌دليل عدم‌رعايت بهداشت محيط باشد. رعايت نكاتي كوچك در ايام عيد مي‌تواند شيريني اين روزها را دو چندان كند. به بخشي از اين نكات در اين گزارش اشاره شده است.
- 70درصد بيماري‌ها ناشي از نبود بهداشت محيط است
مهندس محسن فرهادي معاون فني بهداشت محيط وزارت بهداشت در گفت‌‌و‌گو با همشهري گفت: تحقيقات زيادي اثبات كرده كه عوامل محيطي تا 70درصد، عامل ايجاد بيماري در بدن انسان است. حتي اگر بخواهيد بيماري غيرواگيري مانند سرطان را هم بسنجيد، بايد بگويم عوامل محيطي روي آن تأثير دارند. ذرات معلق در هواي آلوده، مواد غذايي، اسانس، رنگ و افزودني‌هاي غيرمجاز از دسته عوامل محيطي هستند كه پيچيده‌ترين بيماري‌ها را ايجاد مي‌كنند. ضمن اينكه برخي از عوامل محيطي مؤثر بر انسان نيز وجود دارد كه بر ابتلاي انسان به بيماري‌هاي واگيردار تأثير مي‌گذارد. طيف عظيم بيماري‌هاي منتقله با آب و غذا از اين دسته هستند. بيماري‌هاي روده‌اي، انگلي و ميكروبي مي‌تواند از خوب نشستن سالاد و سبزي و ميوه منتقل شود. طيف بيماري‌ّهاي ناشي از آلودگي محيط بسيار زياد است؛ به همين دليل در بيشتر كشورها بر كنترل عوامل محيطي توجه بيشتري مي‌شود.
- چرخش بيماري‌ها در ايران
بار ۷۰ درصدي عوامل محيطي بر ابتلا به بيماري‌ها، آماري جهاني است اما شايد در برخي كشورها مانند كشور‌هاي اروپايي بيماري‌هاي غيرواگير مشكل اصلي باشد و در برخي از كشورها آلودگي محيطي عامل ايجاد بيماري باشد. در كشور‌هاي پيشرفته مصرف بيش از اندازه نمك را نيز جزو بهداشت محيط به‌حساب مي‌آورند. در كشور‌هاي درحال توسعه و محروم هنوز بيماري‌هايي مانند حصبه، وباي التور و انتقال انگل ژيارديا اصلي‌ترين بيماري‌هاي محيطي به‌حساب مي‌آيند. در ايران چرخش بيماري‌ها به سمت بيماري‌هايي است كه ناشي از سبك زندگي و عادات غذايي است. مهندس فرهادي در اين‌باره گفت: عمده فعاليت‌هاي كارشناسان بهداشت محيط در ايران حول اين محور است. اين كارشناسان به‌طور مثال ميزان نمك استفاده شده در نان سنتي را اندازه مي‌گيرند و از ميزان تعيين شده شكر شيريني‌ها اطمينان حاصل مي‌كنند. نمك پارامتري است كه تأثير مستقيمي در ابتلا به فشار خون و در نتيجه انواع بيماري‌هاي قلبي عروقي و كليوي دارد. سند ملي پيشگيري و كنترل بيماري‌هاي غيرواگير كه اخيرا به تصويب رسيد براي كنترل تأثير اين بخش از عوامل محيطي است.
- تغذيه در سفر
از اصلي‌ترين ايامي كه رعايت بهداشت محيط در آن تضمين‌كننده سلامت است، ايام نوروز و به‌خصوص هنگام سفر است. مدير دفتر بهبود تغذيه جامعه وزارت بهداشت، درخصوص مسموميت غذايي در سفر نوروزي هشدار داد و گفت: غذاهايي همچون كباب كوبيده، الويه و غذاهاي آبكي، بسيار فساد پذيرند. همچنين از آب چشمه، نهر و رودخانه براي آشاميدن استفاده نكنيد. هميشه آب‌هاي بطري بسته‌بندي شده همراه داشته باشيد و باقيمانده آب بطري‌ها را پشت شيشه و زير تابش نورخورشيد قرار ندهيد. اگر از سلامت آب در جايي بي‌اطلاعيد، آن را بجوشانيد و بعد مصرف كنيد.
- شيريني خوش آب و رنگ نخريد
تقلب در توليد مواد غذايي و عرضه آن به متقاضيان و مصرف‌كنندگان از معضلاتي است كه در ايام نوروز با شدت هر چه بيشتري نمود پيدا مي‌كند؛ به‌خصوص در آجيل و خشكبار. مسعود عليشاهي، كارشناس صنايع غذايي درباره اين محصولات گفت: از لحاظ ظاهري، تفاوت چنداني ميان آجيل‌هاي مرغوب و تقلبي وجود ندارد، اما درخصوص كيفيت آنها، فاصله‌اي جدي ميان خشكبار سالم و ناسالم وجود دارد. تحقيقات و پژوهش‌هاي انجام شده مويد اين واقعيت است كه آجيل‌هاي ناسالم آلوده به سمي موسوم به «آفلا توكسين» هستند كه براي سلامت انسان بسيار مخاطره‌آميز است. مهندس فرهادي، معاون فني بهداشت محيط وزارت بهداشت در مورد اين خوراكي‌هاي خوش‌آب و رنگ گفت: شيريني و خشكبار را از مراكز معتبر بخريد. به هيچ عنوان خشكبار را از دستفروشان نخريد؛ چون هر چه خشكبار كهنه‌تر باشد احتمال وجود سم آفلاتوكسين در آن بيشتر است. ضمن اينكه اصلا شيريني خوش آب و رنگ خريداري نكنيد. شيريني كه رنگارنگ است به‌احتمال زياد مواد غيرمجاز و مضر شيميايي و صنعتي بيشتري دارد. در شيريني و قنادي‌ها فقط رنگ‌ها و اسانس‌هاي طبيعي مانند آب آلبالو، زعفران، هلو و... مجاز است. از آنجا كه استاندارد بودن رنگ‌هاي مجاز در سطح عرضه، براي مردم قابل تشخيص نيست توصيه مي‌كنم از محصولاتي كه در آن از اين رنگ‌ها استفاده شده، خريداري نكنيد. هر چه شيريني رنگ كمتري داشته باشد، سالم‌تر است.
وي با توصيه به اينكه در ايام عيد از مكان‌هاي مشكوك غذا خريداري نكنيد گفت: اگر به سالاد و سبزي رستوران‌ها به‌خصوص رستوران‌هاي بين راهي اعتماد نداريد اصلا مصرف نكنيد. با گرم شدن هوا در بخش‌هاي جنوبي كشور، دكه‌هاي يخ فروشي اقدام به توزيع يخ در كنار جاده مي‌كنند. اين يخ‌ها هيچ‌كدام قابليت استفاده شرب ندارد و فقط براي سرد كردن استفاده مي‌شود.
- شماره 190را فراموش نكنيد
مهندس فرهادي، معاون فني بهداشت محيط وزارت بهداشت همچنين از مردم خواست تا هر جاي كشور كه تخلف بهداشتي مشاهده كردند آن را با شماره 190به كارشناسان و بازرسان وزارت بهداشت اطلاع دهند.190 به زودي قرار است جايگزين تمامي سامانه‌هاي نظارتي وزارت بهداشت و سازمان‌هاي همسو شود.
- اين سم با كسي شوخي ندارد
سم آفلاتوكسين ناشي از رشد قارچ است و هر كجا كه امكان رشد قارچ وجود داشته باشد، افلاتوكسين مي‌تواند ايجاد شود. مهم‌ترين عوامل اثرگذار بر امكان و سرعت رشد قارچ عبارتند از:رطوبت، دما و زمان. بنابراين، هوادهي مناسب و حمل سريع محصول‌تر در مرحله برداشت، خشك كردن مناسب و سريع خشكبار در پيشگيري از آلودگي محصول به آفلاتوكسين نقش حياتي ايفا مي‌كنند. مصرف آجيل‌هاي آلوده به اين سم در ميان‌مدت و بلندمدت خطر ابتلا به سرطان را نيز تشديد مي‌كند و اين موضوع نشان‌دهنده عمق عوارض و پيامدهاي آجيل‌هاي آلوده و ناسالم است.
- آب تميز براي شست‌وشو‌داشته باشيد
شستن مرتب دست‌ها تا حد زيادي از آلودگي و بيماري جلوگيري مي‌كند. پزشكان معتقدند كه شست‌وشوي دست‌ها با آب گرم و صابون بهترين راه جلوگيري از رشد ميكروب است. انجام اين كار در طول سفر و به‌ويژه قبل از غذاخوردن و بعد از خارج شدن از توالت از اهميت بالايي برخوردار است. پس از شست‌وشو، بايد دست‌ها را با يك حوله تميز يا دستمال كاغذي خشك كنيد. لازم است بعد از دست زدن به مواد غذايي خام و مواد گوشتي، دست‌ها را بشوييد تا مانع انتقال ميكروب از مواد گوشتي به ساير مواد شويد. رعايت نكردن اين كار، احتمال انتقال باكتري‌هاي خطرناك را به ساير موادغذايي افزايش مي‌دهد.