دكتر مژگان صوابي، متخصص سم‌شناسي محيط‌زيست كه بيش از يك دهه درخصوص پيامدهاي ناگوار ناشي از عمليات نظامي آمريكا در عراق و اثرات آن روي محيط‌زيست و بهداشت عمومي تحقيق كرده است، در اين‌باره به همشهري گفت: دولت آمريكا در سال 2016بيش از 24هزار بمب روي عراق و سوريه انداخته. اين آماري است كه وب‌سايت نيمه‌رسمي و پر‌مخاطب آمريكايي relations council on forein آن را منتشر كرده و حالا دولت آمريكا بمبي را كه قدرت تخريب آن بيش از 11تن تي‌ان‌تي است با توجيه تخريب كانال‌هاي زيرزميني داعش در افغانستان منفجر كرده است. اما نكته‌اي كه وجود دارد اين است كه با وجود آنكه دولت آمريكا مدعي است اين بمب هسته‌اي نيست اما اين بمب، به‌دليل آنكه از ويژگي شكافندگي بالا برخورداراست براساس مستندات علمي نمي‌تواند فاقد اورانيوم فرسوده باشد و محققان معتقدند عملكرد اين بمب نشان مي‌دهد در ساخت آن از تكنولوژي مخرب حاوي آلياژهاي مختلف اورانيوم استفاده شده است؛ فراموش نكنيم كه آمريكا در سوريه از بمب‌هاي اورانيوم‌دار استفاده كرد اما مدت‌ها منكر مي‌شد تا اينكه طي دو تا سه‌ماه گذشته تحت فشار رسانه‌ها ناگزير شد به استفاده از اين بمب‌ها در سوريه اعتراف كند.
او مي‌افزايد: اين بمب كه از آن به‌عنوان مادر بمب‌ها (other of all bombs) نام برده مي‌شود علاوه بر احتمال وجود اورانيوم فرسوده در آن، حاوي انواع فلزات سنگين و سموم اثرگذار روي دستگاه عصبي انسان است كه پس از انفجار به‌صورت ذرات معلق بسيار ريز(nano particles) و قابل پراكنش در محيط پخش مي‌شود و اين ذرات كه از قدرت ماندگاري بالا برخوردار هستند، سال‌هاي سال با حفظ خواص سمي در محيط باقي مي‌مانند و تجزيه ناپذيرند؛ در نتيجه اين ذرات به‌ويژه در محيط‌هاي خشكي نظير افغانستان و به‌طور كلي خاورميانه با ورود به خاك، آب، هوا و پوشش گياهي به زنجيره غذايي انسان راه مي‌يابند و به‌صورت انواع سرطان‌ها و بيماري‌هاي سخت بروز مي‌كنند.
- اثرات ناگوار انفجار بمب بر محيط‌زيست و بهداشت عمومي
صوابي در توضيح اين مطلب مي‌گويد: ورود اين سموم به زنجيره غذايي انسان، بيش از هرچيز كودكان، سالمندان و زنان باردار را تحت‌الشعاع قرار مي‌دهد ناهنجاري‌هايي نظير تولد كودكان ناقص‌الخلقه، عقيم شدن زنان و مردان، سقط جنين و تولد كودكان مرده از جمله پيامدهاي ورود اين سموم به زنجيره غذايي است. كمااينكه مدت‌هاست در بصره، فلوجه، هويجه و اخيرا در ناصريه عراق اين بيماري‌ها بيداد مي‌كند. براساس تحقيقات ميداني و اسنادي متعددي كه انجام داديم شاهد همه اين بيماري‌ها در اين مناطق بوديم.
او به گفته‌هاي دكتر فلاح يكي از پزشكان عراقي اشاره مي‌كند و مي‌گويد: اين پزشك عراقي 3ماه پيش اعلام كرد كه تعداد كودكان متولد شده با ناهنجاري از 2يا 3كودك در‌ماه، پيش از جنگ آمريكا با عراق، اكنون به 30كودك و در برخي ماه‌ها به 60كودك رسيده است.
اين محقق سم‌شناس تأكيد مي‌كند: آنچه مسلم است بر پايه تحقيقاتي كه ما انجام داديم اين بيماري‌ها ارتباط مستقيم با آلاينده‌هاي جنگي (جنگ آمريكا با عراق) دارد. اين آلايندهها آغشته به فلزات سنگيني مثل سرب، جيوه و تيتانيوم هستند كه به مقدار زياد در تسليحات جنگي آمريكا استفاده شده و حالا اين مواد در دندان‌هاي شيري كودكان و نمونه‌هاي مو و ناخن كودكان عراقي متولد شده در اين مناطق مشاهده مي‌شوند.
او به گستردگي اثرات ناگوار ناشي از آلاينده‌هاي سمي جنگ اشاره مي‌كند و مي‌گويد: آنچه بيش از هرچيز ديگر باعث نگراني تيم تحقيقاتي ما شد اين بود كه اثرات اين مواد - از طريق ريزگردهاي آلوده به اين سموم - بسيار فراتر از مناطقي است كه جنگ در آن اتفاق افتاده ازجمله درخرمشهر و اهواز مي‌توانند قرباني بگيرند و پزشكان ايراني هم تأييد مي‌كنند كه انواع سرطان‌ها و ناهنجار‌ها هنگام تولد و نيز نازايي در مردان و زنان در خرمشهر و اهواز رو به افزايش است.
- نابودي تنوع زيستي منطقه
دكتر مژگان صوابي با اشاره به‌احتمال وجود اورانيوم در بمب استفاده شده در افغانستان مي‌گويد: ما بايد منتظر بروز انواع سرطان‌ها و ناهنجاري‌ها در كودكان در اين منطقه و مناطق همجوار آن باشيم. او در عين حال پيامدهاي ناگوار زيست‌محيطي اين بمب بر زيست‌بوم‌هاي منطقه را يادآور مي‌شود و خاطرنشان مي‌كند: انفجار بمبي با اين قدرت و عناصر مخرب موجود در آن، بر محيط‌زيست منطقه هم تأثير بسيار منفي دارد. به‌طوري كه اين بمب در گام نخست تمام زيست‌بوم‌هاي منطقه را به‌طور كامل نابود مي‌كند؛ به‌گونه‌اي كه تا سال‌هاي طولاني امكان احيا و بازپروري گونه‌هاي گياهي و جانوري در منطقه غيرممكن خواهد بود؛ به عبارتي تنوع زيستي منطقه به كلي از بين مي‌رود و حتي احتمال انقراض گونه‌هاي جانوري و گياهي اين منطقه دوراز ذهن نخواهد بود.
- تلاش براي الزام مسببان جنگ به پاكسازي آلاينده‌هاي جنگي
صوابي مي‌گويد كه در 2سال گذشته موفق شده است 3لايحه با عنوان«آلايندهها در مناطق جنگي » به پارلمان انگليس ارائه كند با اين مضمون كه، عاملان اين آلودگي‌ها مسئول پاكسازي آن هستند و بايد نسبت به پاكسازي مناطق جنگي از آلايندهها اقدام فوري كنند. او ادامه مي‌دهد: اين لوايح را بيش از 70عضو پارلمان انگليس امضا و از آن حمايت كردند. حتي يك نماينده پارلمان در انگليس گفت كه اين ايده را براي بحث در پارلمان و تصويب پيگيري مي‌كند.
او به نكته در خور تأملي اشاره مي‌كند و مي‌گويد: با وجود آنكه ايران يكي از مناطقي است كه به‌طور مستقيم تحت‌تأثير اين آلايندهها قرار دارد اما باوجود تلاش‌هايي كه از طريق رسانه‌ها در ايران صورت گرفته، مسئولان دولتي كمترين توجهي به اين موضوع نشان نداده و پيگيري‌هاي من براي ارتباط با مسئولان تاكنون به جايي نرسيده است.