پس از آنكه از هفته گذشته و تنها 2روز پس از برقراري اين سرويس در ايران دسترسي به آن قطع شد، بحث‌ها درباره دليل اين محدويت دسترسي بالاگرفت. درحالي‌كه وزارت ارتباطات خود را در اين اتفاق بي‌تقصير مي‌دانست و وزير ارتباطات ماجرا را «تصميم قضايي»توصيف مي‌كرد، اين احتمال كه پاي منافع اپراتورها در ميان باشد هم دور از ذهن نبود. مسئولان دستگاه قضايي اما دراين‌باره سكوت كرده بودند تا اينكه سرانجام شنبه شب دادستان كل كشور در يك برنامه تلويزيوني در اظهارات كوتاهي دراين‌باره از نقش ملاحظات امنيتي دراين باره گفت. حجت‌الاسلام و المسلمين منتظري با اشاره به اينكه قوه قضاييه در رسيدگي‌هاي خود از نظرات كارشناسان استفاده مي‌كند، گفت: «سيستم مكالمه صوتي تلگرام به اذعان همه دستگاه‌هاي اطلاعاتي و امنيتي خلاف امنيت كشور بود.» او بعد هم تأكيد كرد: «زماني كه اين مقامات اطمينان بدهند كه از بعد فني مشكلات برطرف شده و اختلالي در امنيت كشور ايجاد نمي‌كند، آن وقت آزاد است.»
به اين ترتيب مي‌توان پيش‌بيني كرد دست‌كم در آينده نزديك خبري از برقراري تماس صوتي رايگان تلگرام براي ايراني‌ها نخواهد بود و اين مشكل آنقدر حل نخواهد شد تا شايد به كلي فراموش شود. البته اين نخستين بار نيست كه اختلاف نظر بين مسئولان مختلف قضايي و مديران حوزه ارتباطات و مخابرات كشور باعث محدويت در دسترسي به برخي خدمات و امكانات در فضاي مجازي مي‌شود. سال‌هاي گذشته نيز چندين بار اختلال‌هايي در برخي پيام‌رسان‌ها و اپليكيشن‌هاي موبايلي شكل گرفت و حتي برخي از آنها را تا آستانه فيلترشدن نيز برد. اما دولت با اجراي بخشي از تكليف قانوني خود مبني بر ايجاد فيلترينگ هوشمند توانست دغدغه مسئولان قضايي و البته اختلال در اين نرم‌افزارها را بر طرف كند. خود تلگرام نيز چندين بار تا همين مرحله پيش رفت اما فيلتر نشد. در مورد تماس صوتي تلگرام اما به‌نظر نمي‌رسد مشكل به اين آساني و زودي حل شود.
- مشكل كجاست؟
هم‌اكنون با نظارت دستگاه‌هاي داخلي و البته همكاري‌هاي نصفه و نيمه سازندگان روسي تلگرام برخي كانال‌هاي غيراخلاقي مسدود شده‌اند.البته همين اتفاق هم به‌طور كامل نيفتاده و پيش از اين دادستان تهران از ناتواني در برخورد با برخي كانال‌هاي معاند نظام گلايه كرده بود. با اين همه موفقيت نسبي در اين زمينه باعث شده، تلگرام به سرنوشت «وي چت» دچار نشود. اما تماس صوتي تلگرام براساس پروتكل‌هاي امنيتي اينترنتي ايجاد شده كه سازندگان آن ادعا مي‌كنند قابل نفوذ نيست. به اين ترتيب با هر اقدامي از داخل يا خارج از كشور براي فيلترينگ، امكان برقراري تماس از بين خواهد رفت. مستقر بودن سرورهاي تلگرام در خارج از كشور نيز باعث افزايش دغدغه دستگاه‌هاي مسئول در اين زمينه شده و دولت نيز در ورود اين سرورها به داخل يا جايگزيني نمونه‌هاي وطني اين پيام رسان موفق نبوده است. حتي اگر از لحاظ فني امكان رفع اين اختلال وجود داشته باشد، شايد منافع مادي اپراتورهاي داخلي مانع رفع اين مشكل يا حداقل مانع از تسريع در حل آن شود. وقتي شما با يك بسته اينترنت 200مگابايتي يكروزه همراه اول با قيمت 1500تومان، بسته اينترنت 200مگابايتي يكروزه ايرانسل با قيمت 1200تومان و بسته اينترنت 200مگابايتي يكروزه رايتل با قيمت2000تومان مي‌توانيد تا 8ساعت يعني 480دقيقه بهترين تماس صوتي را داشته باشيد، يعني سود اپراتورهاي داخلي كاهش مي‌يابد.شايد به همين دليل پيش از اين علي مطهري نايب‌رئيس مجلس فيلتر تماس صوتي تلگرام را در ارتباط با كاهش درآمد اپراتورهاي داخلي توصيف كرد و يك عضو شوراي‌عالي فضاي مجازي هم از شكايت اپراتورها از اين موضوع خبر داد. به اين ترتيب شايد بتوان گفت تلگرام روسي در سال‌هاي آينده هم مهمان ايراني‌ها باشد اما احتمالا خبري از تماس صوتي رايگانش نخواهد بود.
- راه‌حل چيست؟
نصرالله پژمان‌فر، عضو كميسيون فرهنگي: راه‌اندازي شبكه ملي اطلاعات، سبب خواهد شد علاوه بر پرداخت هزينه كمتر از سوي مردم، از كيفيت بيشتري برخوردار شوند. ضمن آنكه اين شبكه مي‌تواند در كشور توليد اشتغال كند. سرويس مكالمه تنها يك سرويس از ميان صدها امكاني است كه شبكه ملي اطلاعات مي‌تواند به مردم بدهد؛ به همين دليل وزارت ارتباطات بايد تعلل را كنار بگذارد و هرچه سريع‌تر اين مهم را تحقق بخشد.