اين وظيفه اصلي در بند يك تشكيلاتي اين شورا ذكر شده كه در سال1351 شكل گرفته است. از آنجا كه شوراي‌عالي شهرسازي و معماري كشور زيرمجموعه وزارت راه و شهرسازي به‌حساب مي‌آيد، تغيير در مصوبات قبلي يا تعيين مصوبات جديد مي‌تواند تغييرات عمده‌اي را در شهرها به‌وجود آورد. آنطور كه حتي در دولت دهم با ابطال 2بند از مصوبه 8بندي ضوابط مكمل ساخت‌وساز در طرح تفصيلي جديد تهران و تغيير كاربري‌هاي ساخت‌وساز جمعيتي بالغ بر 2.5ميليون نفر به پايتخت تحميل شد.
اما در اين رابطه بايد توجه كرد كه شهرداري‌ها طبق قانون عملا بايد از قوانين شوراي‌عالي شهرسازي و معماري كشور تبعيت كنند. به‌طور نمونه شهرهاي كشور بايد در احداث بناهاي بلند، تابع ضوابط بلندمرتبه‌سازي مصوب شوراي‌عالي شهرسازي و معماري باشند.
- برج‌سازي با مجوز دولتي
مجوز ساخت بناهاي بلندمرتبه كه ساختمان‌هاي 12طبقه به بالا هستند، بايد از دريچه كميسيون ماده 5 بگذرد؛ كميسيوني كه 8عضو دارد و اعضاي آن معاونان وزراي راه و شهرسازي، جهادكشاورزي، نيرو، كشور، معاون سازمان ميراث فرهنگي، معاون سازمان حفاظت محيط‌زيست، رئيس شوراي شهر (بدون حق رأي) و شهردار تهران هستند. در اين ميان نكته مهم آن است كه نهادهاي دولتي 6برابر مديران شهري در مجوز ساخت بناهاي بلند حق رأي دارند.
- ساخت و ساز در منطقه22 با دستور معاون وزير
طي سال‌هاي اخير يكي از سؤال‌هايي كه در مورد تهران مطرح بوده به بلندمرتبه‌هايي مربوط مي‌شود كه در منطقه22 ساخته شده و در حال احداث است. به همين‌خاطر هميشه از شهرداري تهران سؤال شده كه اين ساختمان‌ها طبق چه اصول و قانوني ساخته مي‌شوند؟ معاون معماري و شهرسازي شهرداري تهران در پاسخ به اين سؤال اعلام مي‌كند كه اولا اين ساخت و سازها براساس دستور شوراي‌عالي معماري و شهرسازي صورت گرفته و ثانيا طبق طرح تفصيلي آن منطقه است. پژمان پشمچي‌زاده با ادعاي غيرقانوني‌بودن بخشي از ساخت و سازها در منطقه22 مي‌گويد: «منطقه22 داراي يك طرح تفصيلي است كه شخص پيروز حناچي، رئيس شوراي‌عالي معماري و شهرسازي آن را امضا و به ما ارائه كرده است.»
- ساخت 231برج بدون هويت در دهه70
با وجود اهميت ضوابط بلندمرتبه‌سازي اما حدود 2سالي مي‌شود كه اين ضوابط روي ميز شوراي‌عالي شهرسازي خاك مي‌خورد؛ ضوابطي كه از سوي كميسيون ماده 5 شهر تهران تدوين شده اما هنوز خبري از ابلاغ آن نيست. در اين بين مشكلات ديگري هم درخصوص ساخت بلندمرتبه‌ها از گذشته گريبان شهرهاي بزرگ را گرفته است؛
آنچنان كه در دهه70 برج‌هايي در تهران بنا شدند كه يا مجوز ساخت نداشته‌اند يا پس از ساخت مالكان آنها در آن زمان براي گرفتن پايان‌كار اقدام نكرده‌اند. اين برج‌ها هيچ‌گاه از سوي شوراي‌عالي شهرسازي و معماري در دولت‌هاي مختلف تعيين تكليف نشده‌اند. به همين‌خاطر از آنها كه حدود 231قطعه هستند، به نام برج‌هاي بدون هويت ياد مي‌شود. اگرچه نمونه چنين برج‌هايي در ديگر كلانشهرها هم ديده مي‌شود.وضعيت بلندمرتبه‌هاي بالاي 12طبقه پايتخت را در جدول صفحه بخوانيد.