پايتخت چين اين هفته روزهاي بي‌سابقه‌اي را پشت سر گذاشت. از طرفي 29نفر از سران كشورهاي جهان و مسئولان عالي رتبه از بيش از 80كشور براي حضور در كنفرانس دو روزه «جاده ابريشم نوين» در اين شهر حضور داشتند و از طرف ديگر، تعطيلي كارخانه‌ها به‌خاطر برگزاري كنفرانس، آسماني آبي و هوايي پاك را براي ساكنان پكن به ارمغان آورده بود.
شي جين‌پينگ، رئيس‌جمهور چين، روز شنبه در آغاز اين نشست از طرح 900ميليارد دلاري‌اش براي احياي اقتصاد جهان و آغاز «دوره طلايي» عصر جهاني شدن گفت. او در يك سخنراني 45دقيقه‌اي، پروژه جاده ابريشم نوين را «پروژه قرن» خواند كه كشورهاي جهان را از 4قاره آسيا، اروپا، آفريقا و آمريكا به هم پيوند مي‌دهد. رئيس‌جمهور چين ديروز هم در مراسم اختتاميه مفصل سخنراني كرد و خواستار همكاري كشورهاي جهان براي عبور از بحران‌هايي شد كه جهان را در نورديده است. او گفت: «هيچ كشوري به تنهايي نمي‌تواند مشكلات امروز جهان را حل كند؛ بنابراين بهتر است همچون غازهاي مهاجر، در دسته‌هاي بزرگ حين پرواز، در كنار هم قرار بگيريم.»
شي جين‌پينگ به وضوح در سخنان ديروزش تلاش كرد خودش را در نقطه مقابل دونالد ترامپ، رئيس‌جمهور آمريكا، قرار دهد كه طي يك سال گذشته دائما شعار «اول آمريكا» سر داده است. او گفت كشورها در فضاي اقتصادي امروز جهان بايد از «اقدامات انحصاري» دوري كنند و به اقدامات جمعي روي بياورند. ترامپ طي كمتر از 4ماهي كه در قدرت بوده است و يك سال پيش از آن در طول مبارزات انتخاباتي‌اش دائما به‌دنبال خارج كردن آمريكا از معاهدات تجاري بين‌المللي و اتخاذ سياست‌هايي بوده كه تضمين‌كننده منافع اقتصادي آمريكا در جهان است.
وعده ترامپ براي ساخت ديوار در طول مرز آمريكا و مكزيك را نمادي از سياست‌هاي انزواگرايانه او دانسته‌اند.«طرح يك كمربند؛ يك جاده» چين، به طرح بزرگ اين كشور براي ساخت كريدوري زميني و آبراهي دريايي گفته ميشود كه چين را به آسياي ميانه، خاورميانه، آفريقا، اروپا و آمريكا متصل مي‌كند. تحليلگران اقتصادي طرح چين را پاسخي به «گروه20»، متشكل از 20اقتصاد بزرگ جهان، و بيشتر براي ايجاد يك نظم نوين بين‌المللي در برابر قدرت برتر آمريكا در جهان دانسته‌اند.
در اين طرح بيش از 65درصد از جمعيت جهان به‌طور مستقيم دخالت خواهند داشت. تجارت در چارچوب اين طرح، حدود40درصد از توليد ناخالص جهان را شامل خواهد شد و يك سوم كالاهاي مبادله شده در جهان از طريق اين كريدور جابه‌جا خواهد شد. مؤسسه مك‌كنزي در گزارشي طرح جاده ابريشم نوين چين را با «طرح مارشال» كه از آن به‌عنوان موفق‌ترين طرح سياست خارجي آمريكا در فضاي پس از جنگ جهاني دوم ياد مي‌كنند مقايسه كرده است.
طرح مارشال از سوي جورج مارشال، وزير خارجه وقت آمريكا، پس از جنگ و با هدف بازسازي كشورهاي اروپايي ارائده شد و شامل كمك آمريكا براي احياي اقتصاد از ميان رفته اروپا بود. اكنون اما از طرح جاده ابريشم‌نوين به‌عنوان مهم‌ترين سازوكار چين در عرصه سياست خارجي ياد مي‌كنند.
- اقتصاد آغشته به سياست
اگرچه كنفرانس جاده ابريشم بر محور اقتصاد برگزار شد اما مسائل مطرح شده و حواشي اين نشست همچون تمام گردهمايي‌هاي مقام‌هاي كشورهاي جهان به سياست هم آغشته بود. بسياري از كشورهاي بزرگ اروپايي ازجمله آلمان و فرانسه و كشورهاي عضو گروه 7و گروه 20به نشانه عدم‌همراهي با چين ترجيح دادند در سطح وزير يا معاون وزير در اين نشست شركت كنند. آمريكا رئيس اداره آسيا در شوراي امنيت ملي را به اين نشست اعزام كرده اما روسيه و تركيه در سطح رئيس‌جمهور در نشست شركت كردند.
مقام‌هاي كره‌شمالي و كره‌جنوبي هم كه ماه‌هاي گذشته را پرتنش‌تر از هميشه گذرانده‌اند، در اين نشست حضور داشتند و آنجا هم اختلافات‌شان را فراموش نكردند.
هر دو طرف در حاشيه كنفرانس در گفت‌وگو با خبرنگاران رويكرد يكديگر را زيرسؤال بردند و بار ديگر براي هم خط و نشان كشيدند. ماجراي آزمايش موشكي روز يكشنبه كره‌شمالي در اين نشست هم محور بسياري از اظهارنظرها بود. ولاديمير پوتين، رئيس‌جمهور روسيه، اين اقدام را «غيرقابل‌قبول» دانست اما در عين حال گفت كه نبايد پيونگ‌يانگ را به‌خاطر آزمايش‌هاي موشكي‌اش تهديد كرد و تحت فشار قرار داد. پوتين گفت كه آزمايش‌هاي موشكي كره‌شمالي را تهديدي عليه كشورش نمي‌داند.
همزمان با برگزاري نشست، هند تمام تلاشش را كرد تا اعتراضش به اجراي طرح جاده ابريشم چين را مطرح كند. هند جدي‌ترين مخالف اين طرح است و آن را «استعمار نوين» چين خوانده است. دهلي نو نسبت به كريدوري كه چين را به پاكستان متصل مي‌كند معترض است و مي‌گويد بخشي از اين كريدور از منطقه‌اي مي‌گذرد كه ميان هند و پاكستان مورد مناقشه است.
- پكن، پيانو و پوتين
يكي از جالب‌ترين حواشي كنفرانس راه ابريشم در پايتخت چين، نواختن پيانو توسط رئيس‌جمهور روسيه بود. ولاديمير پوتين كه زودتر از موعد به محل ملاقات با شي جين‌پينگ رسيده بود، پشت پيانوي رئيس‌جمهور چين نشست و به اجراي چند قطعه كلاسيك پرداخت. پيش از اين در سال 2010نيز پوتين در يك كنسرت خيريه استعداد موسيقي‌اش را به نمايش گذاشته بود.
- طرح جاده ابريشم نوين چيست؟
دولت چين 3سال پيش طرحي را براي احياي جاده كهن ابريشم، مطرح كرد. چيني‌ها ابتدا براي اجراي اين طرح 40ميليارد دلار بودجه درنظر گرفتند اما اكنون پكن اعلام كرده قرار است 900ميليارد دلار در اين طرح و براي توسعه طرح‌هاي مرتبط با آن در كشورهاي مسير سرمايه‌گذاري كند. اين طرح شامل يك مسير زميني به نام «كمربند اقتصادي جاده ابريشم» و يك مسير دريايي به نام «راه ابريشم دريايي» است.
مسير زميني از مركز چين آغاز ميشود، از مرز چين و قزاقستان وارد آسياي مركزي ميشود و سپس از شمال ايران به عراق، سوريه و تركيه مي‌رود. اين جاده سپس در استانبول با عبور از تنگه بسفر وارد اروپا ميشود و با عبور از بلغارستان، روماني، جمهوري چك و آلمان به غرب اروپا مي‌رسد.
از غرب اروپا نيز اين مسير به جنوب يعني ايتاليا و بندر ونيز مي‌رود تا به مقصد راه ابريشم دريايي بپيوندد. مسير دريايي نيز از جنوب چين آغاز ميشود، از تنگه مالاكا ميان مالزي و اندونزي مي‌گذرد، به بندر كلكته در شرق هند مي‌رود، سپس از ميان اقيانوس هند به قاره آفريقا و كشور كنيا وارد ميشود. اين مسير با عبور از سريلانكا، از طريق خليج عدن و درياي سرخ به شاخ آفريقا مي‌رود و از مسير درياي سياه به يونان و در نهايت به بندر ونيز در ايتاليا مي‌رسد.