به گزارش مهر، تالاب جازموریان یکی از بزرگ‌ترین حوزه‌های آبریز داخلی کشور است که از ۲۰ سال قبل به دلیل خشکسالی و برداشت بی‌رویه آب از منابع آب زیرزمینی و همچنین بهره‌برداری از هلیل‌رود و بم‌پور به بیابانی بی‌آب و علف تبدیل شد.
پروژه احیای جازموریان هر چند سال‌ها به حال خود رها شده بود و روز به روز برداشت‌ها افزایش می‌یافت اما در سال‌های اخیر پروژه احیای این تالاب در دستور کار قرار گرفت و کارهای مطالعاتی در راستای احیای این تالاب آغاز شد.
- سیل جازموریان را احیاء کرد
خشک شدن جازموریان همچنین به یکی از اختلاف نظرهای کارشناسان تبدیل شد به گونه‌ای که برخی کارشناسان، احداث سد بر روی هلیل‌رود را دلیل اصلی خشک شدن جازموریان می‌دانند و برخی دیگر خشکسالی را دلیل اصلی خشکسالی اعلام می‌کردند.
اما آنچه که این اختلاف‌ها را کم‌تر کرد نتیجه‌گیری اقدامات انجام شده نبود بلکه بارندگی‌های سیل‌آسایی که در جنوب کرمان و ارتفاعات مرکزی استان روی داد موجب طغیان رودخانه‌ها شد، همچنین بخش قابل توجهی از آبگیری این تالاب نیز پس از طغیان بم‌پور در استان سیستان و بلوچستان روی داد.
رودخانه هلیل‌رود که بسیاری عقیده داشتند به دلیل خشک شدن بستر نمی‌تواند آب را راهی جازموریان کند در روزهای ابتدایی سیل آب را پس از یک دهه به جازموریان رساند و بخش‌های قابل توجهی از این منطقه را سیراب کرد بطوری که مردم محلی با حضور در بستر پر آب جازموریان که تا روز قبل مرتع شترها بود حضور یافتند و پایکوبی کردند.
حالا پس از روزها از آبگیری جازموریان گویی مسیر آبدهی هلیل‌رود و بم‌پور در حال خشک شدن است و به زودی جازموریان بار دیگر به بیابان تبدیل خواهد شد.
دلیل اصلی خشک شدن جازموریان در روزهای آتی کاهش شدید دبی آب و در نهایت افزایش بی‌رویه دمای هوا خواهد بود بطوری که کارشناسان پیش‌بینی کرده‌اند این تالاب حداکثر تا سه ماه آینده تبخیر خواهد شد.
مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای استان کرمان در آخرین اظهار نظرهایش در خصوص جازموریان از تبخیر شدید این تالاب خبر داد و گفت: چند مورد ضروری در زمینه آب استان کرمان وجود دارد که باید مورد توجه قرار گیرد که در سایه برخی از اظهار نظرها غیر کارشناسانه مغفول مانده‌اند.
ابراهیم علیزاده افزود: مجموعه مطالعاتی پهنه جازموریان در سال‌های اخیر مورد توجه جدی در زمینه مدیریت آب بوده است و آمار و ارقام با دقت احصاء شده است.
وی افزود: کل حوزه جاموزیان ۶۹ هزار و ۳۷۵ کیلومتر مربع است. رودخانه‌هایی که این پهنه را تغذیه می‌کنند هم از سیستان و بلوچستان و هم از کرمان هستند و رودخانه هلیل‌رود که اکثرا روی این رودخانه حساب می‌کنیم سهم بسیار کمی از این رودخانه‌ها دارد.
علیزاده گفت: تصویر ماهواره‌ای قبل از بارندگی از این منطقه تهیه شده است و نشان می‌داد قبل از بارندگی‌ها کلا پهنه خشک بود تصویر بعد از بارندگی نشان می‌دهد این پهنه باردار شد.
- دمای هوا هم اکنون ۲۷ سانتی‌گراد است
وی تصریح کرد: حیات پهنه جازموریان صرفا به اقلیم و بارندگی‌ها بستگی دارد و دوره آماری سال‌های ۷۰ تا ۸۳ کم‌تر از ۱۰ درصد زمان آب وارد جازموریان می‌شده و سال‌های ۷۲ تا ۸۳ کم‌تر از ۶ درصد آب وارد می‌شده است در بلندمدت ۶۹ میلی‌متر در سال بوده است.
مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای استان کرمان افزود: این حائز اهمیت است که متوسط سالانه دما ۲۷ درجه سانتی‌گراد و تبخیر بسیار بالا است.
وی گفت: مجموع تبخیر سالانه این پهنه بیش از ۴ متر سالانه از پهنه را بخار می‌کند و افت سطح آب در یک هفته ۲۰ سانتی‌متر بوده است و به نظر می‌رسد به زودی شاهد افت آب در پهنه خواهیم بود.
علیزاده گفت: مقایسه حوزه آبریز سدها به پهنه جاموزریان نشان می‌دهد که کل مساحت حوزه آبریز سدها ۸ هزار کیلومتر مربع است و مساحت حوزه آبریز ۸۹ هزار مترمربع یعنی ۱۰ درصد مساحت آبریز منطقه را سدها تشکیل می‌دهد و ۹۰ درصد آزاد است.
وی ادامه داد: هر سد یک حوزه آبریز دارد اگر همه سدها در نظر بگیریم کل سدها ۱۰ درصد می‌شود.
- سدها در وضعیت جازموریان مخل نیستند
وی در خصوص ظرفیت آبگیری سدها بیان کرد: حجم سدهای ما ۴ درصد پتانسیل تبخیر جازموریان است و بقیه آب به دلیل شیوه‌های اشتباه استفاده و یا رها شدن تبخیر می‌شود.
علیزاده با اشاره به این که اگر 127 متر مکعب آب رها می‌شده بخش اندكی به جازموریان می‌رسیده است افزود: ورودی به پهنه جازموریان ۷ متر مکعب آب اندازه‌گیری شده است.
مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای استان کرمان تصریح کرد: این آمار یعنی ۱۲۰ متر مکعب آب نفوذ یا مصرف می‌شده است تا به جازموریان می‌رسیده است.
وی ادامه داد: شبهه دیگری وجود دارد و آن این است که اگر سد جیرفت نبود جازموریان خشک نمی‌شد اما اعداد و ارقام نشان می‌دهد اگر در همین بارندگی‌های اخیر سد جیرفت وجود نداشت شهر جیرفت را آب برده بود.
علی قدوسی، فعال محیط زیست در جنوب کرمان نیز در همین زمینه اظهار داشت: خشک شدن جازموریان با گرم شدن هوا در واقع یک امر طبیعی است که در سال‌های عادی در اکوسیستم جازموریان روی می‌دهد و امری عجیب محسوب نمی‌شود.
وی افزود: جازموریان از یک هسته دریاچه‌ای و عرصه‌های پیرامونی باتلاقی و مراتع شکل گرفته است که هر سال در فصل بارندگی گسترش می‌یابد و در نهایت پس از آغاز فصل گرمای هوا که گاه تا بیش از ۴۰ درجه نیز می‌رسد تبخیر می‌شود.
- باید اکوسیستم گیاهی و جانوری منطقه بازیابی شود
وی گفت: این که بخش‌هایی از جازموریان در فصل تابستان خشک شود امری عادی است و نباید نگران این وضعیت بود بلکه در خصوص جازموریان به نگاه بلندمدت نیاز داریم و باید اکوسیستم گیاهی و جانوری منطقه را بازیابی کرد.
قدوسی بیان کرد: متاسفانه طی سال‌های گذشته جازموریان به کلی خشک شده بود و حالا که تا حدودی آبگیری شده و حجم تبخیر نیز زیاد است باید به گونه‌ای برنامه‌ریزی کنیم که بهره‌برداری از پهنه جازموریان منطقی انجام نشود و برداشت بیش از حد از چاه‌های آب اطراف انجام نشود تا رطوبت خاک در منطقه حفظ شود و شاهد بروز پدیده ریزگردها نباشیم.
وی از جوامع محلی منطقه خواست همگام با مسئولان برای حراست از جازموریان اقدام کنند زیرا جازموریان برای احیای مجدد به یاری همه نیاز دارد.
وی به اجرای طرح‌های مطالعاتی و پیگیری‌های مکرر مسئولان اشاره کرد و افزود: خوشبختانه در حال حاضر نگاه مسئولان به جازموریان جدی است. در گذشته مسئولان اقدام موثری برای احیای این تالاب انجام نمی‌دادند و حتی این نگاه وجود نداشت.
خشک شدن جازموریان در مقطع فعلی یک پدیده طبیعی است که البته می‌توان با نگاه‌های حمایتی از جمله مدیریت برداشت آب از منابع زیرزمینی و کاهش سطح رطوبت خاک همچنین کاهش برداشت آب از رودخانه‌های منتهی به این تالاب آن را مدیریت کرد.