ماه رمضان فقط يك ماه از سال نيست، بلكه دوره‌اي است براي دور‌شدن از برخي عادت‌ها و تمرين زندگي متفاوت. اين ماه هم وقت خواب و خوراك ما مسلمان‌ها را تغيير مي‌دهد، هم نوع خوراكي‌ها را و هم كارها و جاهايي كه مي‌رويم كم‌وبيش متفاوت مي‌شود.
بخشي از اين تفاوت‌ها مشترك است و مثلاً هر مسلمان روزه‌داري در هرجاي دنيا كه باشد، از اذان صبح، از خوردن و آشاميدن دست مي‌كشد و هنگام اذان مغرب اجازه‌ي خوردن و آشاميدن پيدا مي‌كند.
برخي كارها و رفتارها هم ميان بسياري از مسلمانان شبيه به هم است؛ مثلاً غروب روزي كه حدس زده مي‌شود فردايش اول ماه مبارك رمضان باشد، بسياري از مسلمانان در كشورهاي گوناگون براي ديدن هلال آغاز ماه به روي پشت‌بام‌ها و بلندي‌ها مي‌روند و تلاش مي‌كنند ماه را ببينند.
در اين ماه مردم بيش‌تر به مسجد مي‌روند و سعي مي‌كنند كم‌تر از نماز جماعت جا بمانند و مخصوصاً شب‌ها براي خواندن نمازهاي مستحب و تلاوت قرآن كريم و خواندن دعا و شنيدن وعظ و سخنراني چهره‌هاي ديني بيش‌تر به مسجدها و تكيه‌ها و... مي‌روند.
در اين‌جا و در آستانه‌ي آغاز ماه مبارك رمضان نگاهي مي‌اندازيم به برخي از آداب و رسوم مردم كشورهاي منطقه در اين ماه.
- به پيشواز ماه مبارك
مردم كشورهاي تونس و مصر و ديگر كشورهاي اسلامي حاشيه‌ي درياي مديترانه با آذين‌بندي كوچه‌ها و خيابان‌ها و برپايي جشن‌ها و مراسم ديني به پيشواز ماه رمضان مي‌روند.
در برخي از كشورها هنگامي كه خبر رؤيت هلال اول ماه رمضان يا آغاز اين ماه به هر شكل ديگر اعلام مي‌شود، مردم جشن مي‌گيرند. مثلاً در شهرهاي بزرگ نيجريه، مردم به نشانه‌ي شادي از شروع اين ماه، دسته جمعي در خيابان‌ها مي‌گردند، سرودهاي ديني مي‌خوانند و طبل مي‌زنند.
جالب است كه مسلمانان اين كشور به ديدن هلال در كشور خود پايبندند و از رؤيت هلال و آغاز ماه رمضان در ديگر كشورها تبعيت نمي‌كنند.
در سودان نيز پس از اعلام آغاز ماه رمضان، چراغ‌هاي رنگي گلدسته‌هاي مساجد روشن و يك راهپيمايي شروع مي‌شود. در صفوف نخست اين راهپيمايي گروه موزيك نظامي و شماري از نيروهاي پليس و بزرگان اهل تصوف قرار دارند و پشت سر آن‌ها ديگر اقشار مردم حركت مي‌كنند و سرودهاي ديني مي‌خوانند.
- افطاري
تركيه: معمولاً روزه‌داران در تركيه با خوردن پنير، خرما، زيتون و بسطرمه (گوشت ادويه‌زده و دودي‌شده‌ي گاو) روزه‌ي خود را باز مي‌كنند.
كشورهاي حاشيه‌ي جنوبي خليج‌فارس: در اين كشورها و در وعده‌ي افطار، مردم معمولاً خرما و آب در كنار خوردني‌هاي محلي مانند شربت و هليم گندم مي‌خورند.
سودان: افطار بسياري از مردم سودان نوشيدني تلخ وشيريني است كه از مايه‌ي آن را از ذرت مي‌گيرند. علاوه بر اين نوشيدني، نوعي خوراك به‌نام «البليله» هم دارند كه نخود، انواع حبوبات و گندم پرك و شير و شكر و احياناً خرما و مغزها مواد اوليه‌ي آن به‌شمار مي‌آيد.
كامرون: مسلمانان تقريباً نيمي از جمعيت كشور كامرون را تشكيل مي‌دهند. ميان مسلمانان اين كشور رسم است كه در تمام ماه مبارك، هنگام افطار در خانه‌ها را باز نگه‌دارند و آماده‌ي پذيرايي از هر روزه‌داري باشند كه فرصت نكرده خود را به خانه برساند.
فلسطين: وعده‌ي افطار روزه‌داران در فلسطين تقريباً به خوراكي‌هاي محلي اختصاص پيدا مي‌كند. «قطايف» كه نوعي شيريني محلي شبيه كلوچه‌هاي برخي مناطق كشور خودمان است، شربت تمرهندي، «عوامه» كه شبيه باميه‌هاي كوچكي است كه در كشور ما معمولاً همراه زولبيا عرضه مي‌شود
لبنان: در لبنان بر سفره‌ي افطار خرما، «فتوش» (نوعي سالاد لبناني شامل خيار، گوجه‌فرنگي و...)، سوپ يا شوربا، شيريني‌هاي ويژه‌ي ماه رمضان و شربت يا نوشيدني محلي مانند شربت تمرهندي مي‌گذارند.
نيجريه: اهالي نيجريه عادت دارند از آنچه كه براي افطار آماده مي‌كنند به همديگر هديه كنند و معمولاً نوعي مبادله‌ي خوراكي‌هاي وعده‌ي افطار ميان همسايه‌ها صورت مي‌پذيرد. در برخي مناطق نيز همه از خانه بيرون مي‌آيند و همسايه‌ها دسته جمعي در كوچه افطار مي‌خورند.
بيش‌تر روزه‌داران نيجريه‌اي روزه‌ي خود را با نوعي نوشيدني زرد رنگ كه مايه‌ي آن از ذرت به دست مي‌آيد و شكر هم به آن مي‌افزايند. از خوردني‌ها هم «ايكومومو» (غذايي كه با آرد ذرت درست مي‌شود) همراه با «اولي‌لي» يا «اكارا» (خوراك‌هايي كه با تركيب انواع حبوبات و سبزي‌ها تهيه مي‌شوند) و ميوه‌هايي مانند موز و پرتقال مورد علاقه است.
- جشن روزه‌داري
سحوري‌خواني براي بيداركردن روزه‌داران يكي دو ساعت قبل از اذان صبح براي خوردن سحري، رسمي است كه هنوز در برخي مناطق كشورهايي مانند فلسطين، مصر، سودان و نيجريه به شكل‌هاي گوناگون زنده نگه داشته شده است.
در بعضي از كشورها هم آداب و رسومي براي روزه‌اولي‌ها دارند. مثلاً در برخي نقاط پاكستان براي پسربچه‌اي كه به سن روزه‌داري مي‌رسد، جشن روزه‌داري مي‌گيرند. در اندونزي هفته‌ي اول ماه رمضان مدارس را تعطيل مي‌كنند تا دانش‌آموزان بتوانند خود را با تغييرهاي اين ماه هماهنگ كنند.