در سال‌هاي اخير سخن از بازگرداندن مسلمانان مهاجر به آفريقاي شمالي زده مي‌شود و هرروزه ايجاد وحشت از آنچه «بنيادگرايي اسلامي» ناميده مي‌شود، بيشتر مي‌شود. با وجود تمام اين فشارها، فعاليت‌هاي مسلمانان در فرانسه متوقف نشده است. در سال 1927ميلادي با كمك دولت فرانسه، مسجد پاريس توسط معماران سنتي آفريقاي شمالي بنا شد. از آن زمان تا به حال مسجدهاي زيادي در سراسر فرانسه ساخته شده و مدارس اسلامي و مراكز ترويج فعاليت‌هاي قرآني هم وجود دارد. براي آشنايي بيشتر با جايگاه اسلام و قرآن در كشور فرانسه، با پاتل فلامور، قاري منتخب اين كشور كه در مسابقات بين‌المللي قرآن كريم نيز حضور داشت، گفت‌وگو كرديم.
- خوب است نقبي به گذشته بزنيم تا بدانيم كه چه اتفاقي افتاد كه شما به‌عنوان يك جوان فرانسوي به قرائت قرآن علاقه‌مند شديد.
به ياد دارم كه مادرم هميشه با سوز و آواي خاصي قرآن كريم را تلاوت مي‌كرد. در دوره كودكي اين نحوه تلاوت قرآن كه از مادرم مي‌شنيدم بسيار برايم تأثيرگذار و دوست داشتني بود. دلم مي‌خواست مثل او قرآن بخوانم. البته چون زبان اصلي كه آن زمان مي‌دانستم فرانسوي بود و آشنايي با زبان عربي نداشتم، هميشه از مادرم مي‌پرسيدم كه معني جمله‌هايي كه مي‌خواند چيست؟ مادرم هم با مهرباني و صبر جوابم را مي‌داد و معني آيه‌ها را به زبان فرانسوي برايم شرح مي‌داد. حالا كه امروز مي‌توانم قرآن را به خوبي قرائت كنم، همه به بركت وجود مادرم است؛ چون هيچ‌كسي به اندازه مادرم نمي‌توانست در تربيت قرآني من و برادرم مؤثر باشد و ما را به راه قرآن هدايت كند.
- شما در فرانسه، قرائت را چگونه ياد مي‌گرفتيد؟ استاد داشتيد يا از نوارهاي قرآني استفاده مي‌كرديد؟
بيشترين آموزش‌ها را در زمينه قرائت، با استفاده از نوار آموختم و خوشبختانه تهيه اين نوارها در كشور ما كار سختي نبود. اوايل نوارهاي استاد عبدالباسط را گوش مي‌دادم و بعد از اينكه علاقه‌مند شدم خودم هم قرائت كنم، از نوار استادان ديگري مانند استاد منشاوي و مصطفي اسماعيل هم استفاده مي‌كردم.
- شنيده‌ام كه برادر كوچك‌تان هم به قرائت قرآن مشغول است.
همينطور است. خدا را شكر مي‌كنم كه برادرم هم به قرائت قرآن علاقه‌مند است و مدت‌هاست كه من او را تشويق و ترغيب مي‌كنم تا با قرآن انس پيدا كند و بتواند براساس معاني و مفاهيم قرآن، آيات را تلاوت كند.
- خوب است كمي هم به فعاليت‌هاي مسلمان‌ها در كشور فرانسه بپردازيم. به‌عنوان يك قاري قرآن و مسلمان فعال در كشور فرانسه، آيا در حال حاضر اطلاعاتي از مسلمان‌هاي كشورتان داريد؟
بله. در حال حاضر از جمعيت فرانسه، نزديك به 10درصد مردم، يعني حدود 6 ميليون نفر مسلمان هستند. البته بيشتر آنها اهل سنت هستند و جمعيت شيعيان ساكن در فرانسه كم است. خوشبختانه در سال‌هاي اخير شاهد هستيم كه به بركت قرآن و با وجود فشارهاي دولتي بر مسلمانان، باز هم هر روز بر جمعيت مسلمان‌ها و به‌خصوص شيعيان كشور ما اضافه مي‌شود.
- آنطور كه مي‌دانيم در فرانسه هيچ ديني به‌طور رسمي شناخته نشده. با وجود اين يهوديان و مسيحيان از آزادي بيشتري برخوردارند اما مسلمان‌ها در فشارهاي دولتي قرار دارند. دليل اين اتفاق چيست؟
براساس قانون سال 1905فرانسه، كليسا از دولت جداست و قانون تصريح كرده كه جمهوري فرانسه هيچ دين خاصي را دين رسمي كشور نمي‌داند. با اين حال حكومت كشور ما عملا اديان مسيحي و يهودي را به رسميت شناخته است و متأسفانه دين اسلام چون در آن زمان به‌عنوان ديني تأثيرگذار مطرح نبوده، نتوانسته مثل اديان ديگر از امتيازات قوانين فرانسه خصوصا در زمينه تدريس (كه اديان مسيحي و يهودي در برنامه آموزشي كشور گنجانده شده‌اند) بهره‌مند شود. البته اين نكته را هم بايد يادآوري كنم كه ظهور اسلام در فرانسه به‌دنبال مهاجرت مسلمانان جهت كار و ادامه تحصيل يا تجارت مطرح شد كه بيشتر مي‌توان آن را اسلام مردمي بدانيم.
- در ميان مراكز و نهادهاي اسلامي نام فدراسيون عامه مسلمانان فرانسه بسيار شنيده مي‌شود. شما به‌عنوان قاري قرآن كريم، اين فدراسيون را چقدر مي‌شناسيد؟
يكي از فعال‌ترين مراكز اسلامي كه مطالعات و برنامه‌هاي بسيار و متنوعي در زمينه قرآن و علوم قرآني برگزار مي‌كند، فدراسيون عامه مسلمانان فرانسه است. اين فدراسيون در سال 1985ميلادي به‌دنبال تشكيل كنفرانس بزرگي با شركت نمايندگان گروه‌هاي فعال اسلامي فرانسه، در تلاش براي كاهش سلطه و اعمال نفوذ الجزاير بر گروه‌ها و جوامع اسلامي فرانسه تاسيس شد. فدراسيون تلاش زيادي براي آشنايي پيروان اديان ديگر با دين اسلام و قرآن كريم انجام مي‌دهد و در حقيقت يكي از برنامه‌هاي اصلي اين مركز، گسترش فرهنگ قرآني بين مسلمانان فرانسه است. فدراسيون عامه مسلمانان در اين زمينه، برنامه‌ها و كلاس‌هايي در زمينه آشنايي با علوم قرآني، جايگاه قرآن در جامعه اسلامي، معرفي و ترويج دين اسلام، روانخواني صحيح آيات قرآن و برنامه‌هاي قرآني ديگر برگزار مي‌كند.
- اوضاع قاريان قرآن كريم در فرانسه چگونه است؟
شوراي بيداري اسلامي، يكي از گروه‌هاي فعال اسلامي است كه اعضاي آن را مسلمانان علاقه‌مند به فعاليت در زمينه گسترش فرهنگ اسلام و قرآن تشكيل مي‌دهند. اين افراد، هر سال در يكي از مراكز اسلامي دور هم جمع شده و پيرامون ايده‌هاي گوناگون اعضا براي نهادينه كردن اصول قرآني در جامعه مسلمانان، بحث و تبادل نظر ميكنند. موضوعات مورد بحث شامل تمامي دستورات قرآن‌كريم مثل جايگاه قرآن كريم در كشورهاي غربي، باورسازي قرآني در جوانان، جايگاه زن در جامعه اسلامي، قرآن و انديشه برتر و برنامه‌هاي ديگر است. هر يك از اين موضوعات در جلسه‌هاي جداگانه‌اي، از جوانب گوناگون بررسي مي‌شوند تا تصويري صحيح، منطقي و عملي از دستورات قرآني در چهارچوب فرهنگ و تمدن اسلامي ارائه شود.
- غير از جمع‌هاي قرائت قرآن، آيا نشست‌هاي قرآني ديگري هم در فرانسه برگزار مي‌شود؟
بله. يكي ديگر از روش‌هاي نزديك كردن مردم فرانسه و به‌خصوص مسلمانان فرانسوي، برگزاري سمينارها و كنفرانس‌هايي است كه در آن به بررسي نكات و مفاهيم قرآني مي‌پردازند. نمونه اين نشست‌ها چندين بار در كشور ما برگزار شده كه از آن ميان مي‌توانم به دوره زبان آموزي قرآن كريم در شهر پاريس و نشست وظيفه مسلمانان در برابر قرآن در شهر بوندي در حومه پاريس اشاره كنم. اما متأسفانه به‌دليل فضاي اسلام‌ستيزي در اين كشور، در حال حاضر برگزاري اينگونه نشست‌ها به شكل غيررسمي و به‌طور داوطلبانه در ميان جمعيت مسلمان فرانسه برگزار مي‌شود. البته بايد يادآوري كرد كه مباحث مربوط به علوم قرآني، در جلسات و كنفرانس‌هاي رسمي ميان مسلمانان و مسيحيان مطرح مي‌شود و مسلمانان فرانسه در اينگونه جلسات، آزادي بيشتري براي مطرح كردن مفاهيم ناب اسلام و قرآن، ارائه تصويري روشن از پيدايش و تاريخ اسلام و همچنين مطرح كردن اعتقادات، اخلاق و حقوق قرآني دارند. بررسي موضوعاتي مانند اهميت قرآن كريم در زندگي مسلمانان، نحوه آموزش قرآن و راه‌هاي تبليغ و گسترش پيام الهي از محورهاي اصلي برگزاري اينگونه نشست‌ها هستند.
- در صحبت‌هايتان اشاره كرديد كه مادرتان هم قاري قرآن است. ايشان به‌عنوان يك زن مسلمان در چه محلي اصول قرائت را آموخته است؟
مادرم سال‌هاست كه در جلسات آموزش قرآن كريم در بيت الزهراي پاريس شركت مي‌كند. اين جلسه‌ها كه مخصوص زنان مسلمان است، از ديگر فعاليت‌هاي قرآني مسلمانان فرانسوي است كه 2بار در هفته و در دوره‌هاي 4ماهه تشكيل مي‌شود. اين دوره‌هاي آموزشي، زيرنظر سفارت جمهوري اسلامي ايران در كشور فرانسه اداره مي‌شود. آموزش‌ها مورد استقبال خانم‌هاي ايراني، فرانسوي و بعضي زنان مسلمان از كشورهاي مغرب و الجزاير كه سال‌هاست مقيم فرانسه هستند، قرار گرفته و قرار است كه اين كلاس‌ها در قالب دوره‌هاي ديگري در سال‌هاي بعد ادامه پيدا كند.
در اين جلسات افراد با هر سطح از دانش عمومي و يا آكادميك مي‌توانند آموزش قران كريم را با روخواني ساده ترجمه آيات قرآن مجيد به زبان فارسي آغاز كنند و با حفظ تدريجي آنها با مفاهيم عميق موجود در مصحف شريف آشنا شوند و آن را الگوي رفتار عملي و فكري خود در زندگي قرار دهند. بانوان مسلمان مي‌توانند با برنامه‌ريزي بهينه در كنار ساير امور زندگي روزانه خود، زمينه را براي بهره‌مندي بيشتر از آموزه‌هاي قرآن كريم و دستاوردهاي غني و عميق منابع قرآني از طريق آموزش، تفكر و تدبر در كلام الهي فراهم آورده و با توجه به نقش مهم مادران در تربيت فرزندان، اين آموخته‌ها را به فرزندان خود نيز منتقل كنند.
خوب است يادآوري كنم كه روش آموزش نوين قرآن كريم، ازجمله ابتكارات جديدي است كه آموزش هدفمند قرآن كريم را دنبال مي‌كند و شروع آن در جمهوري اسلامي ايران بوده و با معرفي و توسعه تدريجي آن، در حال حاضر از نظر بين‌المللي نيز در مسير مطلوبي حركت مي‌كند كه اجراي موفقيت‌آميز آن در كشورهايي همچون فرانسه و بسياري ديگر از سفارتخانه‌هاي ايران در مناطق مختلف جهان و استقبال ايراني‌ها و غيرايراني‌ها از اين كلاس‌ها را مي‌توان نشانه كارايي و اثرگذاري مثبت اين آموزش‌ها در ميان علاقه‌مندان به نور و معرفت الهي دانست.
- آيا در كشور فرانسه آموزش قرآن به كودكان و نوجوانان هم انجام مي‌شود؟
بله. من يكي از افرادي هستم كه نسبت به اين موضوع علاقه و توجه زيادي دارم. يكي از فعاليت‌هاي قرآني كه در ميان مسلمانان فرانسه رواج دارد و مورد استقبال قرار گرفته، آموزش سطحي از مفاهيم قرآن است. اين آموزش‌ها كه به شكل غيررسمي انجام مي‌شود، شامل سطوح قابل درك از مفاهيم قرآني و اسلامي است. در عين حال، براي اينكه كودكان و نوجوانان كشورمان به‌طور ساده‌تر و روان تري مفاهيم را به‌خاطر بسپارند، در اينگونه از آموزش‌ها از وسايل كمك آموزشي هم استفاده مي‌شود تا از يك طرف رغبت و علاقه يادگيري آنها را افزايش دهد و از طرف ديگر موجب يادگيري و تثبيت بيشتر و بهتر مطالب در ذهن آنها شود.
- مي‌دانيم كه شما به‌عنوان قاري منتخب كشور فرانسه تا به حال در رقابت‌هاي قرآني زيادي در كشورهاي مختلف حضور داشته‌ايد. با وجود تجربه‌هايي كه از اين رقابت‌ها داريد، نظرتان درباره مسابقات بين‌المللي قرآن‌كريم در جمهوري اسلامي ايران چيست؟
اين گردهمايي فرصتي براي حضور ملتهاي مسلمان گرد هم است و باعث مي‌شود تعاملات قرآني چندجانبه شكل بگيرد و شركت‌كنندگان تعامل مضاعفي در حوزه برنامه‌ها و فعاليت‌هاي قرآني داشته باشند. اين گردهمايي قرآني در واقع فرصتي است تا ملتهاي مسلمان بيش از پيش با هم تعامل داشته باشند. از نظر كيفي هم فكر مي‌كنم كه مسابقات در سطح بالايي برگزار مي‌شود چون قاريان و حافظان توانايي در اين رقابت‌ها حضور دارند. از طرف ديگر داوراني كه درباره قرائت‌ها قضاوت ميكنند، معيارهاي اساسي را با دقت بالايي درنظر دارند و همين موضوع باعث مي‌شود كه قاريان از كشورهاي مختلف با دقت بالايي در رقابت‌هاي قرآني حاضر شوند.
- يكي از اتفاقات خوشايندي كه در هر سال در پايان مسابقات قرآن روي مي‌دهد، ديدار شركت‌كنندگان در مسابقات بين‌المللي قرآن‌كريم با مقام معظم رهبري است. شما به‌عنوان يك مسلمان فرانسوي چه احساسي از اين ديدار داشتيد؟
حقيقت اين است كه بيشترين شوق و علاقه من براي حضور در رقابت‌هاي قرآني اين بود كه اين فرصت و لطف خدا نصيبم شود تا بتوانم مقام معظم‌رهبري را از نزديك ديدار كنم. چون معتقد هستم كه ديدار مردان بزرگ و بنده‌هاي مخلص و صالح خدا مي‌تواند بركتهاي زيادي براي زائران آنها به همراه داشته باشد و مقام معظم رهبري هم در تمام جهان به‌عنوان رهبر بزرگ و انديشمند و فرزانه‌اي شناخته شده‌اند و دينداري و حق مداري ايشان حتي در كشور فرانسه مشهور است. ما هم در خانه‌مان تصويري از ايشان را بر ديوار زده‌ايم تا هر بار كه به‌صورت نوراني ايشان نگاه مي‌كنيم از بركت ديدارشان بهره‌مند شويم. حالا در آستانه اين ديدار دستم را روي سينه‌ام مي‌گذارم و مي‌گويم: خوني كه در رگ ماست، هديه به رهبر ماست.
- بايد زير سايه قرآن متحد شويم
حافظ بلژيكي قرآن كريم
يك حافظ قرآن كه مليتي بلژيكي دارد، معتقد است: عمل به دستورات قرآن، مقصود اصلي از قرائت و حفظ آيات است و بايد در آيات قرآن دقت كرد. به اين دليل كه تمسك به قرآن، بهره بردن از ريسمان و حبلي است كه انسان براي رهايي از چاه به آن نيازمند است.بوسل الهام، نماينده كشور بلژيك كه در مسابقات بين‌المللي قرآن‌كريم شركت كرده و حافظ كل قرآن است، مي‌گويد: «همه تلاشم از ابتداي حفظ قرآن اين بوده كه در زندگي شخصي و اجتماعي دستورات و رهنمودهاي قرآن را رعايت كنم و باور دارم كه مسئله اخلاق هم از قرآن جدا نيست و اخلاق غيرقرآن معنا ندارد».اين حافظ قرآن كريم از تلاش دشمنان اسلام براي ايجاد آشوب در كشورهاي اسلامي ياد مي‌كند و ادامه مي‌دهد: «دستور صريح قرآن كريم مبني بر «واعتصموا بحبل‌الله جميعا ولاتفرقوا» راهكار اصلي براي حل مشكلات جامعه مسلمين در سراسر جهان بوده و مسابقات بين‌المللي قرآن كريم در نظام مقدس جمهوري اسلامي هم به‌عنوان زمينه‌اي براي نيل به اين هدف والاي قرآني درنظر گرفته شده است». او از اتحاد مسلمانان بلژيك با مسلمانان جمهوري اسلامي ايران ياد مي‌كند و مي‌گويد: «ماه رمضان فرصت مناسبي براي تجديد وحدت بين مسلمان‌هاست. ما هم در كشور بلژيك آداب اسلامي را به‌جا مي‌آوريم و خوشحال هستيم كه برادران مسلمان مان در جمهوري اسلامي ايران سرمشق و الگويي براي همه مسلمان‌ها و مردم آزادي‌خواه جهان هستند».
- بركت انس با قرآن را در زندگي تجربه كرده‌ام
قاري و حافظ كل قرآن و اهل كشور كويت
محمدجواد اسماعيل‌الشاني كه قاري و حافظ كل قرآن و اهل كشور كويت است، مي‌گويد: از دوران كودكي به قرائت قرآن علاقه‌مند بودم و با شنيدن صوت قاريان مطرح جهان، به فعاليت در رشته قرائت اقدام كردم. او كه در كنار فعاليت در رشته قرائت، حافظ كل قرآن هم هست ادامه مي‌دهد: تقريبا 12ساله بودم كه در كنار قرائت قرآن، سعي كردم آيات را حفظ كنم. اين فعاليت را ادامه دادم تا اينكه امروز به لطف‌خدا حافظ كل قرآن هستم. الشاني از بركات قرآن در زندگي شخصي خود تعريف مي‌كند؛ من نور و بركت حفظ و قرائت قرآن را در زندگي شخصي‌ام ديده‌ام. بارها با مشكلاتي در زندگي مواجه شده‌ام كه مطمئن هستم انس با قرآن من را از مشكلات و گرفتاري‌ها نجات داده است. اين قاري اهل كشور كويت درباره بركتهاي جمعي قرآن مي‌گويد: امروز هم كه درجامعه اسلامي شاهد اتحاد مسلمان‌ها هستيم و دشمنان اسلام با وجود تلاش‌هاي زياد براي بر هم زدن امنيت كشورهاي مسلمان، موفق به اين كار نمي‌شوند، به‌دليل نور و حمايت قرآن كريم است و اگر هر‌كدام از ما انس با قرآن را بيشتر كنيم و از فرصت‌ها براي اين كار بهره ببريم، حتما شاهد الطاف قرآن خواهيم بود.
- ترجمه قرآن به زبان فرانسوي
در جهان حدود ۱۳۰ميليون نفر به زبان فرانسوي صحبت ميكنند
1- براي نخستين بار در سال 1647ميلادي، آندره دوري‌يه، قرآن كريم را مستقيما از روي متن عربي به زبان فرانسوي ترجمه كرد.
او در حدود سال 1640ميلادي، كار ترجمه قرآن كريم را شروع كرد و براي نخستين بار كتاب ديني مسلمانان را از روي متن عربي به يكي از زبان‌هاي زنده اروپايي ترجمه كرد. تا پيش از آن، مترجمان قرآن به زبان‌هاي اروپايي، عموما كشيش بودند اما آندره دوري يه اهل سياست بود.
اين ترجمه در سال 1649ميلادي، تجديد چاپ شد و در همان سال توسط الكساندر راس به زبان انگليسي و سپس به زبان‌هاي هلندي، آلماني و روسي ترجمه شد و از تاريخ انتشار تا سال 1785، 24بار به چاپ رسيد. دوري‌يه در ترجمه خود از تفاسير و كتب علوم قرآني هم استفاده كرده است.
2- دومين ترجمه قرآن به زبان فرانسوي توسط كلود اتين ساواري در 2جلد است.
اين ترجمه در سال 1783ميلادي منتشر شد و آنقدر استقبال داشت كه 19بار تجديد چاپ شد.
3-مهم‌ترين ترجمه فرانسوي كازيميرسكي بيبرشتاين است.
در سال 1970ميلادي، اين ترجمه با مقدمه محمد اركون منتشر شد.
ترجمه دوري يه بعد از انتشار ترجمه كازيميرسكي در 1840، رونق خود را از دست داد.
در سال 1929 ادوارد مونته، رئيس دانشكده الهيات دانشگاه ژنو، ترجمه جديدي از قرآن‌مجيد در ژنو و پاريس منتشر كرد كه از نظر انطباق با متن عربي از ترجمه‌هاي پيشين برتر بود و نخستين تلاش براي ترجمه دقيق قرآن محسوب مي‌شد اما چون متأثر از اعتقادات مذهبي مترجم بود و همچنين فصاحت و شيوه بيان آن در سطح ترجمه كازيميرسكي نبود، نتوانست جانشين آن شود.
- ترجمه‌هاي مسلمانان فرانسوي
از اوايل قرن بيستم، مسلماناني كه زبان فرانسه را خوب مي‌دانستند و به قرآن و عقايد اسلامي هم مسلط بودند، وارد ميدان شدند. اگرچه اين ترجمه‌ها از نظر شيوايي و رواني بيان هم‌سطح ترجمه‌هاي فرانسويان نبود ولي از نظر درك محتواي قرآن از آنها بهتر و بالاتر بود.
از ديگر ترجمه‌هاي فرانسوي مشهور مسلمانان از قرآن‌كريم:
1946
ترجمه‌هاي احمد تيجاني غرب آفريقا
1959
محمد حميدالله پاريس
1987
صادق مازيغ تونس
1976
احمد بوديب
پاريس