سخنان بي‌پرده رئيس‌جمهور آمريكا در انتقاد از اروپا، باعث شد تا سرانجام صدايي هم از اروپا بلند شود. آنگلا مركل، صدراعظم آلمان، شامگاه يكشنبه در سخناني بي‌سابقه در جمع هوادارانش در مونيخ گفت: «اروپا ديگر نمي‌تواند روي متحدان انگليسي و آمريكايي‌اش حساب كند. دوره تكيه كردن به ديگران گذشته است؛ اين را من ظرف چند روز گذشته كاملا تجربه كرده‌ام. آينده اروپا را بايد خودمان بسازيم.»
اشاره مركل به «چند روز گذشته» به همان سفر دونالد ترامپ به اروپا بازمي‌گردد. مركل و ترامپ طي 3روز يعني از روز پنجشنبه تا شنبه گذشته، دست‌كم در 3نشست سر يك ميز رو در روي هم قرار گرفتند؛ رويارويي كه گفته مي‌شود در سومين نشست يعني نشست گروه هفت در جزيره سيسيل ايتاليا به دعواي لفظي ميان اين دو هم رسيد.
آمريكا 4ماه گذشته را در تلاطم تنش‌هاي داخلي بوده و جهان كمتر نشانه‌اي از برنامه‌هاي دولت جديد اين كشور در زمينه سياست‌خارجي را شاهد بوده است. بي‌برنامگي در سياست خارجي آمريكا باعث شد تا حتي زبيگنيو برژينسكي، مشاور امنيت ملي آمريكا در دوران رياست‌جمهوري جيمي كارتر پيش از مرگش در پستي توييتري اين سؤال را مطرح كند كه «آمريكا اساسا اين روزها سياست خارجي هم دارد؟» سفر هفته گذشته دونالد ترامپ به خاورميانه و سپس اروپا به‌عنوان نخستين سفر خارجي او در قامت رئيس‌جمهور آمريكا اما نخستين نمود سياست‌خارجي اين كشور بود.
در اروپا و در نشست ناتو در بروكسل او به تندي سخن گفت و اعضاي ناتو را به‌خاطر پرداخت نكردن سهمشان از هزينه‌هاي دفاعي سازمان مورد سرزنش قرار داد. اما مهم‌تر از اين، بي‌توجهي ترامپ به ماده5 پيمان آتلانتيك شمالي بود كه حمله به يكي از اعضاي اين پيمان را حمله به همه اعضا تلقي مي‌كند. اين ماده در طول عمر 68ساله ناتو تنها يك‌بار و آن‌هم در حمايت از آمريكا پس از حوادث 11سپتامبر2001 به‌كار گرفته شده است.
در چارچوب اين ماده بود كه اعضاي ناتو نيروهاي خود را در كنار نيروهاي آمريكايي براي حمله به افغانستان وارد عمل كردند. ترامپ چند ساعت بعد در همان شهر بروكسل و در جمع سران كشورهاي عضو اتحاديه اروپا بار ديگر به ميزبانانش تاخت و به‌خصوص رويكرد تجاري آلمان در قبال آمريكا را «بد و خيلي بد» خواند. او وعده داد كه به‌زودي محدوديت‌هايي براي فروش خودروهاي آلماني در خاك آمريكا تعيين كند.
اما رويارويي واقعي در نشست هفت كشور صنعتي جهان موسوم به گروه هفت در ايتاليا اتفاق افتاد. بحث‌ها بر سر مسائل مختلف به‌خصوص موضوع تغييرات آب‌و‌هوايي و توافق پاريس ميان ترامپ و رهبران فرانسه، آلمان، انگليس، ايتاليا، كانادا و ژاپن آنقدر بالا گرفت كه رسانه‌هاي اروپايي از عبارت «يك عليه شش» استفاده كردند. مركل اما در ميان هوادارانش ترجيح داد از عبارت «شش عليه يك» استفاده كند و ترامپ را چهره‌اي منزوي در جمع رهبران كشورهاي صنعتي جهان نشان دهد. مركل تأكيد كرد كه مذاكره با ترامپ «نااميدكننده» بوده است.
- آغازي بر پايان يك اتحاد
تكيه اروپا به آمريكا در چارچوب اتحادي بود كه در دنياي پس از جنگ جهاني دوم شكل گرفت. حمايت اقتصادي دولت وقت آمريكا از كشورهاي اروپايي، در چارچوب «طرح مارشال» كه از آن به‌عنوان موفق‌ترين طرح سياست خارجي آمريكا در فضاي پس از جنگ جهاني دوم ياد مي‌كنند شكل گرفت. طرح مارشال از سوي جورج مارشال، وزير خارجه وقت آمريكا و با هدف بازسازي كشورهاي اروپايي ارائه شد و شامل كمك آمريكا براي احياي اقتصاد از ميان رفته اروپا بود. اين اتحاد اقتصادي سپس با اتحادي دفاعي و نظامي در قالب ناتو گره خورد.
پايان دوره رياست‌جمهوري باراك اوباما در آمريكا و به قدرت رسيدن دونالد ترامپ را بسياري پاياني بر رهبري آمريكا در جهان مي‌دانستند. ترامپ بارها در دوران رقابت‌هاي انتخاباتي دليل وجودي اتحاديه اروپا را زير سؤال برد و از خروج انگليس از اين سازمان حمايت كرد. او همچنين در انتقاد از حضور آمريكا در نقاط مختلف جهان بسيار سخن گفت و دولت باراك اوباما را مورد انتقاد قرار داد. موضعگيري‌هاي ترامپ در سفر اخيرش به اروپا تأييدي بود بر تحليل‌ها در مورد سياست او براي كاستن از نقش آمريكا در جهان.
گويا بايد پذيرفت كه صداي ترك‌برداشتن اتحاد اقتصادي و نظامي اروپا و آمريكا اكنون پس از 7دهه با روي كار آمدن دونالد ترامپ در آمريكا رفته رفته شنيده مي‌شود. اين واقعيت را مركل براي نخستين‌بار با صراحت بيان كرد: «آن اتحادي كه ميان كشورهاي غربي در دنياي پس از جنگ جهاني دوم شكل گرفته بود اكنون با خروج انگليس از اتحاديه اروپا و انتخاب دونالد ترامپ در آمريكا به‌شدت آسيب ديده است.»
- چشم اروپا به مركل
حدود 5 ماه پيش باراك اوباما در چارچوب آخرين سفر خارجي‌اش به آلمان رفت؛ جايي كه نخستين مقصد سفر خارجي او به‌عنوان رئيس‌جمهور آمريكا در سال2008 هم بود. آن زمان چهره جانشين او در كاخ سفيد هم مشخص شده بود و بسياري مي‌دانستند كه دونالد ترامپ نه مي‌تواند و نه تمايلي دارد كه جهان ليبرال غرب را رهبري كند.
در چنين شرايطي تنها گزينه باقيمانده كسي نبود جز آنگلا مركل، رهبر بزرگ‌ترين اقتصاد اروپا. مركل از سال2005 قدرت را در آلمان در دست داشته و 4ماه ديگر در انتخابات سراسري دوباره محبوبيتش را به بوته آزمايش خواهد گذاشت. نظرسنجي‌ها از پيشتازي او از رقباي سوسيال دمكراتش حكايت دارند.
تقويت جايگاه مركل در آلمان و قدرت بلامنازع آلمان در اروپا او را به قدرتمندترين رهبر اروپايي تبديل كرده است. اين در حالي است كه 2كشور بزرگ ديگر اروپايي يعني انگليس و فرانسه اين روزها با چالش‌هاي متعدد اقتصادي و امنيتي دست‌و‌پنجه نرم مي‌كنند و توانايي رهبري اروپا را ندارند.
مركل در سخنراني اخيرش خود را براي رهبري اروپا چندان بي‌انگيزه هم نشان نداده است. او بار ديگر ضمن انتقاد از خروج انگليس از اتحاديه اروپا اعلام كرد كه آماده است به فرانسه كمك كند تا «احيا» شود. او سخاوت آلمان‌ها را هم در برابر مواضع سختگيرانه ترامپ قرار داد و گفت: «آلمان هركجا لازم باشد، به ديگر كشورها كمك مي‌كند.» مركل در ميان هياهوي هوادارانش با صداي بلند گفت: «آلمان زماني حالش خوب است كه حال اروپا خوب باشد.»