نسيم خنكي مي‌وزد. حسينيه جماران همين نزديكي‌هاست. كوچه شهيد حسني‌كيا با سرو تنومندي شروع مي‌شود كه اهالي جماران مي‌گويند700-600 سالي قدمت دارد. اين كوچه روزهاي 14 و 15 خردادماه به شكل ويژه‌اي ميزبان خيل عاشقان پير جماران است كه به ديدار خانه تاريخي امام(ره) در محله جماران مي‌روند؛ خانه‌اي كه ساده‌زيستي بنيانگذار جمهوري اسلامي ايران را به‌سرعت نمايان مي‌كند. اما امام(ره) در طول عمر پربركت‌شان در خانه‌هاي ديگري هم زيسته‌اند كه امروز هركدام از آنها يادآور بخشي از زندگي سراسر مبارزه اين مجاهد واقعي است. در اينجا به معرفي اين خانه‌ها پرداخته‌ايم.
- خمين
- يادگار دوران كودكي
آنهايي كه سفري به خمين داشته‌اند احتمالا به خانه پدري امام خميني(ره) هم كه حالا جزو ميراث فرهنگي ما شده است سر زده‌اند؛ خانه‌اي كه از دوره قاجاريه برجاي مانده و معماري آن هم ديدني‌هاي بسياري دارد. ۲۵۰۰مترمربع مساحت اين خانه است و شامل ۵ بخش حياط اندروني، حياط بيروني، حياط داراي شبستان، حياط موروثي امام(ره) و واحدهاي ارتباطي و خدمات است. اگر مي‌خواهيد تاريخچه‌اي از اين خانه بدانيد بايد بگوييم كه خريدار اين خانه، پدربزرگ حضرت امام(ره)، مرحوم حاج سيداحمد در سال ۱۲۵۵ قمري بوده كه آن زمان اين ملك را به قيمت ۹۰ تومان خريداري كرده است.
مشهور است كه اين خانه، پناهگاه مردم در روزهاي ناخوش حمله ياغيان به خمين بوده است. آنها كه فيلم «فرزند صبح» را ديده‌اند حتما بخش‌هايي از زندگي دوران كودكي حضرت امام را در قالب تصوير در اين خانه ديده‌اند. در هنگام يورش ياغيان، به‌دليل بزرگ‌بودن و وجود بخش‌هاي مختلف، همه در اين خانه اجتماع كرده و زنان و كودكان در اتاق‌هاي متعدد پناه مي‌گرفتند. مردان هم بر بالاي برج‌ها از حريم قلعه و خانه دفاع مي‌كردند و مهاجمان را به عقب مي‌راندند. پدر امام(ره) (مرحوم حاج سيدمصطفي) در همين خانه متولد شد. امام(ره) و 2برادر و 3خواهرشان نيز در همين خانه متولد شدند و در همين خانه نيز برخي دروس مقدماتي را آموختند. حضرت امام(ره) در سن ۱۹سالگي اين خانه را براي ادامه تحصيل ترك كردند.
كجا برويم؟ اين خانه درحاشيه شمالي رودخانه خمين در محله قديمي سرپل قرار دارد.
- قم
- تبعيد از يك خانه تاريخي
شهر قم، خانه‌هاي تاريخي زيادي دارد كه يكي از آنها خانه منسوب به امام خميني(ره) است. گفته شده كه اين خانه در حدود سال ۱۳۳۵ توسط امام(ره) خريداري شد و تا پيش از آن، هيچ خانه‌اي در قم در تملك ايشان نبوده است. امام(ره) تا سال ۱۳۴۲ در آن زندگي كردند و سپس از اين شهر تبعيد شدند.
اين خانه 300مترمربعي كمتر از يك قرن قدمت دارد و تاريخ ساخت آن به اوايل قرن 14شمسي مربوط مي‌شود. اين خانه از نظر اتفاقات سياسي براي تاريخ ما اهميت زيادي دارد؛ اين خانه نه‌تنها محل سكونت امام(ره)، همسر و 5فرزند ايشان بوده بلكه بسياري از ديدارهاي مردمي، سخنراني‌ها و جلسات مهم سياسي ايشان نيز در اين مكان برگزار مي‌شده كه سخنراني ايشان عليه تصويب قانون كاپيتولاسيون يكي از آنهاست.
درباره معماري اين خانه مي‌توان گفت كه خانه حضرت امام(ره)، بنايي ۲ اشكوبه و ساده شامل يك طبقه همكف و زيرزمين است. حياط اين بنا در جنوب آن و فضاهاي سرپوشيده در شرق و غرب خانه قرار دارد. سطوح داخلي اين خانه قديمي بدون تزيين بوده و گچكاري ساده‌اي دارد.
در وسط بنا، راه‌پله‌اي است كه ساختمان را به 2 بخش بيروني «شرقي» و اندروني «غربي» تقسيم مي‌كند. در بخش بيروني ساختمان، اتاق بزرگي واقع شده كه سال‌ها پذيراي شاگردان حضرت امام(ره) بوده است.
كجا برويم؟ اين خانه در محله يخچال قاضي شهر قم قرار دارد.
- نجف
- دوران تبعيد
از 13سال گذراندن دوران تبعيد حضرت امام(ره) در عراق، خانه‌اي به يادگار مانده كه حالا محل بازديد بسياري از زائراني است كه به نجف اشرف مي‌روند. مهرماه سال 44 بود كه امام(ره) از تركيه به تبعيدگاه دوم خود يعني عراق رسيد و تصميم گرفت كه در شهر نجف ساكن شود. حتما مي‌دانيد كه يكي از ويژگي‌هاي مهم شهر نجف، فعاليت حوزه علميه معروف اين شهر است كه اعتبار بالايي داشته و دارد. در حوزه نجف بزرگاني از علماي شيعه به تحصيل و تدريس اشتغال داشته‌اند كه دوره 13 ساله تدريس حضرت امام(ره) در مدرسه شيخ انصاري ازجمله آنهاست.
مسجد شيخ انصاري معروف به مسجد ترك‌ها در بازار «حويش» در نزديكي خانه امام(ره) است. خانه امام(ره) از كوچه‌اي مجاور مسجد به آنجا راه دارد. البته اغلب علما نزديك حرم و داخل حرم درس داشتند. بد نيست بدانيد كه ساختمان خانه امام(ره) در نجف به‌طور كلي تخريب‌شده بود و در سال 87 اين خانه تخريب شده توسط مؤسسه تنظيم و نشر آثار امام(ره) خريداري و در مالكيت مؤسسه قرار گرفت و در همان سال با استفاده از فيلم‌ها و عكس‌هاي موجود قبل از تخريب ساختمان، عمليات بازسازي آن آغاز و در سال ۹۱ تكميل شد.
اين خانه هم مانند ديگر خانه‌هايي كه پير جماران در آن سكونت داشته، معماري ساده و بدون تزئيناتي دارد اما حس و حال جالبي را در بازديدكنندگان ايجاد مي‌كند. فرزند امام(ره)، آيت‌الله حاج آقا مصطفي هم در سال آخر سكونت امام(ره) در اين خانه به شهادت رسيد.
كجا برويم؟ اين خانه در جنوب شهر قديم نجف، در بخش غربي شارع‌الرسول (روبه‌روي باب قبله) و در نزديكي كتابخانه اميرالمؤمنين(ع) و مقبره علامه اميني واقع شده است.
- تهران
- ميعادگاه عاشقان در جماران
اواخر سال ۵۸ بود كه امام(ره) به‌دليل بيماري قلبي و به توصيه پزشكان براي درمان از قم به تهران آمد. ابتدا در دربند ساكن شدند اما از بودن در آنجا احساس رضايت نداشتند. تا اينكه حاج‌احمدآقا، محل فعلي خانه امام(ره) در جماران را انتخاب كردند و با رضايت امام(ره)، ايشان را به محله جماران انتقال دادند. خانه، در كوچكي دارد كه كنار آن روي تابلويي نوشته شده است: «اين خانه شامل 2 اتاق و يك آشپزخانه است.»
و درباره اتاق امام(ره) نوشته شده: «اتاقي است كه امام(ره)، مسئولان و نمايندگان ويژه ساير كشور‌ها را در آن به حضور مي‌پذيرفت.» اين خانه فاقد تزئينات معماري است. دالان باريكي، درِ خانه را به حياط كوچكي مي‌رساند. براي رفتن به ايوان خانه و ديدن اتاق امام بايد چند پله را طي كرد كه به‌خاطر شرايط بيماري امام، ارتفاع زيادي نداشته و همچنان ندارند؛
پله‌هايي به ارتفاع 7سانتي‌متر. اتاق را بايد از پشت شيشه ديد. وسايل كمي دارد، آنقدر كه مي‌شود همه‌‌چيز را در يك نگاه جا داد؛ يك مبل چوبي 3نفره، 2صندلي كوچك، يك ميز كه روي آن قاب عكسي از احمد خميني و يك ميكروفون و يك تلفن قراردارد. چيزهايي كه احتمالا در عكس‌ها هم ديده‌ايد. كتاب‌هاي امام(ره) روي تاقچه اتاق چيده شده‌اند و يك آينه گرد، خانه را تزيين كرده است. مساحت خانه حدودا ۴۰مترمربع است. امام(ره) آن سال‌ها اين خانه را به مبلغ ۸ هزار تومان اجاره كرده بود.
كجا برويم؟در خيابان شهيد باهنر، خيابان ياسر، كوچه حسني‌كيا قرار دارد.