اين معامله در فرابورس انجام خواهد شد. به گزارش همشهري، بحران مالي در صندوق‌هاي بازنشستگي در چند سال اخير سر باز كرده و دولت بارها پشت درهاي بسته درباره اين بحران نظر كارشناسان را دريافت كرده است. گفته مي‌شود با تشكيل كميته‌هايي ويژه برنامه اصلاح ساختار صندوق‌هاي بازنشستگي آغاز شده است.
براساس حكمي كه وزير اقتصاد در هفته اول خرداد ماه ابلاغ كرد، رئيس سازمان بورس در رأس مهم‌ترين كميته براي اصلاح نظام بنگاهداري صندوق‌هاي بازنشستگي قرار گرفت. به اعتقاد تحليلگران، اين صندوق‌ها بايد با خروج از بنگاهداري ساختاري شبيه صندوق‌هاي سرمايه‌گذاري پيدا كنند. علي ربيعي، وزير تعاون، كار و رفاه اجتماعي هم در 2هفته اخير بارها از برنامه فروش سهام شركت‌هاي وابسته به صندوق‌هاي بازنشستگي در بورس و فرابورس سخن گفت و تأكيد كرد كه اين اقدام با هدف اصلاح نظام صندوق‌هاي بازنشستگي صورت مي‌پذيرد.
- تعداد و ارزش صندوق‌هاي بازنشستگي
هم‌اكنون 18صندوق بازنشستگي در ايران فعاليت مي‌كنند كه مهم‌ترين و بزرگ‌ترين آنها صندوق بازنشستگي تأمين اجتماعي، صندوق بازنشستگي كشوري و صندوق بازنشستگي بانك‌ها هستند. براساس گزارش‌هاي غيررسمي، اغلب صندوق‌هاي بازنشستگي فعال در ايران يا عملا ورشكسته‌اند يا به مرز ورشكستگي نزديك شده‌اند.
چندي پيش وزيركار ارزش كل صندوق‌هاي بازنشستگي زيرمجموعه اين وزارتخانه يعني 4صندوق بازنشستگي را ۱۱۰هزار ميليارد تومان اعلام كرد. به‌گفته حجت‌الله ميرزايي، معاون وزير كار، مجموع دارايي‌هاي 18صندوق بازنشستگي فعال در كل كشور، ۲۵۰هزار ميليارد تومان است كه ۱۶۵هزار ميليارد تومان آن شامل طلب صندوق‌ها از دولت است.
در ميان صندوق‌هاي بازنشستگي صندوق تأمين اجتماعي عموم كارگران، صندوق بازنشستگي كشوري اغلب كارمندان دولت و صندوق كشاورزان، روستاييان و عشاير نيز جمعيت روستايي كشور را تحت پوشش قرار مي‌دهند. همچنين صندوق‌هاي بازنشستگي سازمان بنادر و دريانوردي، شركت ملي صنايع مس ايران، كاركنان بانك‌ها، صندوق حمايت و بازنشستگي آينده‌ساز، شهرداري تهران، تأمين آتيه، رفاه و آسايش كاركنان سازمان صدا و سيما، نيروهاي مسلح، كاركنان صنعت نفت و فولاد ايران از ديگر صندوق‌هاي فعال در اقتصاد ايران هستند.
- ابعاد بحران مالي صندوق‌ها
صندوق بازنشستگي كشوري و تأمين اجتماعي بيش از ۹۰درصد فعاليت بازار صندوق‌هاي بازنشستگي را شامل مي‌شوند. آمارها نشان مي‌دهد كه در صندوق بازنشستگي كشوري با يك ميليون و ۲۶۸ هزار مستمري‌بگير، ۷۶درصد مستمري‌ها را دولت پرداخت مي‌كند. صندوق تأمين اجتماعي نيروهاي مسلح هم با بيش از ۶۷۰ هزار بازنشسته، ۹۸درصد حقوق مستمري‌بگيران خود را با كمك دولت تسويه مي‌كند. در مورد ساير صندوق‌ها هم اوضاع چندان مناسب نيست.
آنگونه كه از آمار و ارقام برمي‌آيد، صندوق بازنشستگي كشوري از نقطه سربه‌سري خود گذشته و صندوق تأمين اجتماعي هم به نقطه سربه‌سري نزديك است. وخامت اوضاع در مورد اين دو صندوق زماني روشن‌تر مي‌شود كه بدانيم تعداد كل مستمري‌بگيران از صندوق‌هاي تأمين اجتماعي و كشوري نزديك به ۵ ميليون نفر است. از 3سال پيش به‌دنبال افزايش بحران در صندوق‌هاي بازنشستگي دولت بخش عمده مطالبات بازنشستگان را با حداقل حقوق و دستمزد پرداخت كرده است. اين موضوع، هم بر درآمد بازنشستگان تأثير عمده‌اي داشته و هم سطح رفاه اقتصادي آنها را به‌شدت تضعيف كرده است.
اوايل سال‌جاري عبدالناصر همتي، رئيس‌كل بيمه مركزي در مورد بحران مالي صندوق‌هاي بازنشستگي گفت: من بيش از اينكه نگران رشد بيمه‌هاي عمر باشم، نگران رشد بدون نظارت و بي‌برنامه صندوق‌هاي بازنشستگي هستم زيرا احتمال ورشكستگي آنها قريب‌الوقوع است و اين معضلي مهم و بلندمدت است.
- دلايل بحران
طبق پژوهش‌هاي انجام‌شده مشكل صندوق‌هاي بازنشستگي مديريتي است و در نحوه اداره سيستم، مشكلات ساختاري وجود دارد. اغلب كارشناسان معتقدند كه مهم‌ترين مشكل صندوق‌هاي بازنشستگي وجود مقررات غيركارشناسي است كه به افزايش هزينه‌هاي مالي و تعهدات صندوق‌ها منجر شده است.
حجت‌الله ميرزايي، معاون وزير كار با بيان اينكه تعهدات بسياري متوجه شركت‌هاي صندوق‌هاي بازنشستگي شده است، اعتقاد دارد: بسياري از بنگاه‌هاي واگذار شده به صندوق‌هاي بازنشستگي در قالب رد ديون بوده است، سهام بنگاه‌هاي واگذار شده اغلب زيان‌ده بوده و بسياري از آنان نيز در زنجيره فعاليت‌هاي صندوق‌ها نبوده‌اند.
نگاهي اجمالي به سرمايه‌گذاري‌هاي انجام شده در صندوق‌هاي بازنشستگي نشان مي‌دهد كه صندوق‌هاي سرمايه‌گذاري از يك‌سو از رويه‌اي تحميلي در بخش سرمايه‌گذاري‌هايشان پيروي كرده‌اند كه همانطور كه معاون وزير كار گفته است كاملا سياسي بوده و از سوي ديگر نتوانسته‌اند در اين صنايع بازدهي به‌دست بياورند و در نتيجه منافع ذي‌نفعان‌شان از بين رفته است. محمود اسلاميان، مديرعامل صندوق بازنشستگي كشوري در تأييد اين ادعا مي‌گويد: براساس بررسي‌هاي انجام شده ۲۸تصميم براي صندوق‌ها در ۴۰ سال گذشته اتخاذ شده كه بار مالي زيادي را به آنها تحميل كرده است.
- راهكار عبور از بحران
طبق برآورد‌هاي انجام شده از ابعاد بحران صندوق‌هاي بازنشستگي، اصلي‌ترين راهكار برون‌رفت از بحران مالي صندوق‌هاي بازنشستگي، تغيير سيستم فعاليت اين صندوق‌هاست، بر همين اساس مقرر شده اين صندوق‌ها از بنگاهداري خارج شوند.
به همين دليل اوايل خرداد ماه جاري جلسه‌اي در شوراي راهبردي اقتصادي وزارت تعاون، كار و رفاه اجتماعي به رياست علي ربيعي و با حضور مديران عامل 4صندوق بازنشستگي و مديران عامل ۲۰هلدينگ تخصصي و ۲۰بنگاه بزرگ وابسته به اين هلدينگ‌ها برگزار شد. در اين جلسه مقرر شد صندوق‌هاي تأمين اجتماعي، بازنشستگي كشوري، حمايت و بازنشستگي كاركنان فولاد و صندوق بيمه اجتماعي روستاييان، كشاورزان و عشاير كه همگي زيرمجموعه وزارت كار هستند، با هدف خروج از بنگاهداري، به فروش سهام شركت‌هاي زيرمجموعه خود اقدام كنند.
هفته اول خرداد‌ماه هم وزير امور اقتصادي و دارايي طي حكمي شاپور محمدي رئيس سازمان بورس و اوراق بهادار را به‌عنوان مسئول كارگروه برنامه اصلاح نظام بنگاهداري صندوق بازنشستگي و تأمين اجتماعي منصوب كرد. آنطور كه از خبر‌هاي غيررسمي برمي‌آيد، سيستم جديدي براي اداره صندوق‌هاي بازنشستگي در قالب صندوق‌هاي سرمايه‌گذاري درحال طراحي است.
- آغاز برون‌رفت از بحران
با مشخص‌شدن سازوكار حل بحران مالي صندوق‌هاي بازنشستگي قرار است از 10تير‌ماه سكانس نخست عبور از بحران مالي صندوق‌هاي بازنشستگي به نمايش درآيد. قرار است در مرحله نخست، صندوق بازنشستگي فولاد 16.7درصد از سهام خود در ذوب‌آهن اصفهان را در فرابورس بفروشد.
قرار است سازمان خصوصي‌سازي اين مقدار سهام را به قيمت پايه هر سهم 850ريال به وكالت از صندوق بازنشستگي فولاد و از طريق شركت كارگزاري بانك صنعت و معدن عرضه كند. قيمت پايه اين بلوك سهام 4هزار و 722ميليارد ريال است. اين بلوك سهام به‌صورت يكجا و نقد يا 20درصد نقد و مابقي اقساط 3ساله با نرخ 13درصد در بازار دوم فرابورس ايران فروخته مي‌شود.