محمد بن سلمان ۳۱ ساله كه تا ۲ سال قبل و آغاز پادشاهي پدر ۸۱ ساله‌اش چهره‌اي ناشناخته در صحنه سياسي به‌حساب مي‌آمد در ادامه افزايش قدرت خود حالا با بركنار شدن وليعهد قبلي و به‌دست آوردن سمت او يك قدم با رسيدن به تاج و تخت عربستان فاصله دارد.
براساس حكم پادشاه عربستان محمد بن نايف، برادرزاده پادشاه از سمت وليعهدي، نايب اولي نخست‌وزير و همچنين وزارت كشور عربستان بركنار و محمد بن سلمان مقام وليعهد و نايب اول نخست‌وزير را به‌دست آورد. پسر پادشاه كه تاكنون پست‌هاي جانشين وليعهد، نايب دومي نخست‌وزير و وزارت دفاع را بر عهده داشته همچنان وزير دفاع عربستان باقي خواهد ماند.
در فرمان سلمان بن عبدالعزيز، پادشاه عربستان آمده است كه انتصاب پسرش به وليعهدي براساس مذاكرات و تصميم اكثريت ٣١ عضو از ٣٤ عضو هيأت بيعت گرفته شده است. هر چند محمد بن نايف روز گذشته به ديدار محمد، پسر عموي خود رفت تا با او بيعت كند اما او هم با بركناري از تمام مناصبش مانند افراد ديگر در دوران حكومت سلمان به‌زودي از صحنه محو خواهد شد.
برخي ازجمله محمد مزوار خبرنگار اينديپندنت اعلام كرده‌اند كه محمد بن نائف، وليعهد خلع شده و برادرش از روز گذشته تحت حصر خانگي قرار گرفته‌اند.
اين دومين بار است كه ملك سلمان از زمان آغاز سلطنت خود در ژانويه ٢٠١٥ وليعهد را تغيير مي‌دهد. نخستين وليعهد ملك سلمان، برادر ناتني‌اش مقرن بن عبدالعزيز بود اما در ماه آوريل همان سال، وي امير محمد بن نايف را به جاي امير مقرن به وليعهدي انتخاب كرد.
- رسمي شدن يك انتقال قدرت
تا پيش از آن، فرزندان ملك عبدالعزيز آل‌سعود، بنيانگذار عربستان سعودي، به‌عنوان وليعهد انتخاب شده و پس از برادران خود به‌صورت معمول در دهه ۷۰ يا ۸۰ زندگي‌شان به سلطنت مي‌رسيدند. محمد بن سلمان اما اكنون نه‌تنها نخستين فرد از نسل سوم خاندان سلطنتي سعودي بلكه نخستين فرزند يك پادشاه اين كشور به‌حساب مي‌آيد كه هنگام سلطنت پدر خود مقام وليعهدي مي‌گيرد و قرار است جانشين پدرش شود.
تا پيش از اين در هر دوره نبردي پنهان ميان برادرهاي تني و ناتني براي به‌دست آوردن قدرت در جريان بوده و پسرهاي عبدالعزيز در آرزوي قدرت يا پير شده يا با دنيا وداع كرده‌اند. حالا اما اتفاق تازه‌اي رخ داده كه نشان مي‌دهد پادشاه جديد عربستان قصد دارد مشعل قدرت را به جاي برادرهاي ديگر به‌دست پسرش بدهد؛ مشعلي كه با سياست‌هاي دوره جديد عربستان خيلي‌ها شك دارند روشن به‌دست نسل سوم برسد. انتقال قدرت در عربستان مانند ديگر پادشاهي‌هاي جهان نيست و پسرها براساس سن و سال به قدرت نمي‌رسند. در‌واقع پادشاه است كه تصميم مي‌گيرد قدرت را به چه‌كسي منتقل كند.
مدت‌هاست كه تحليلگران سياسي محمد بن سلمان را فرد اصلي تصميم‌گيرنده در عربستان مي‌دانند. ملك سلمان كه ۲.۵ سال است پس از مرگ برادرش ملك‌عبدالله به پادشاهي رسيده بسيار مريض احوال است و به همين‌خاطر پسرش به‌صورت غيررسمي بر قدرت سيطره داشته است. به‌خصوص در ماه‌هاي اخير، او در سفر به كشورهاي ديگر با مقامات عالي‌رتبه اين كشورها ديدار داشت. ازجمله سفرهاي اخير و مهم او مي‌توان به ملاقات او با دونالد ترامپ، رئيس‌جمهور آمريكا در سفر به واشنگتن و همچنين سفر به مسكو و مذاكره با ولاديمير پوتين، رئيس‌جمهور روسيه اشاره كرد.
اين عقيده وجود دارد كه محمد بن سلمان در تمام طول پادشاهي پدرش مشغول آموزش مسائلي براي پادشاهي بوده و اكنون تنها يك قدم ديگر با تاج و تخت فاصله دارد. برادر او هم به تازگي از سوي پدرشان به‌عنوان سفير عربستان در واشنگتن تعيين شد.
اكنون اين گمانه‌زني وجود دارد كه پادشاه عربستان به‌زودي از قدرت كناره‌گيري كند و محمد بن سلمان جوان و تازه‌كار كه ضديت خاصي با ايران هم دارد به پادشاهي برسد.
- ارتقا براي افراطي‌ها
ريچارد هاس، رئيس شوراي روابط خارجي آمريكا روز گذشته در توييتر خود درباره وليعهدي پسر پادشاه عربستان نوشت: «با اين تغيير در عربستان كسي به قدرت رسيد كه دنبال ريسك كردن است، در كشوري كه سال‌ها مرداني ريسك گريز در قدرت بودند.»
به وليعهدي رسيدن محمد بن سلمان بدون شك با نظر مثبت دونالد ترامپ، رئيس‌جمهور آمريكا صورت گرفته است. او نخستين فرد در خاندان سعودي بود كه با ترامپ رسما ديدار كرد و همچنين استقبال پر از تشريفات در كاخ سفيد نشان از نظر مثبت ترامپ درباره او داشت. محمد بن سلمان كه نقش اصلي در بمباران و حملات هوايي عليه يمن و افروختن آتش اختلاف‌ها با ديگر كشورهاي منطقه را داشته همچنين براساس گزارش هاآرتص مورد رضايت رژيم صهيونيستي هم هست.
هاآرتص گزارش داده كه محمد بن سلمان از زمان به قدرت رسيدن پدرش چندين ديدار مخفيانه با مقام‌هاي رژيم صهيونيستي داشته است. گفته مي‌شود او قصد دارد كه به‌صورت رسمي روابط ديپلماتيك عربستان با اسرائيل را برقرار كند. همچنين گزارش‌هايي از تلاش وليعهد جديد براي تغيير رژيم در قطر منتشر شده است. ضديت محمد بن سلمان با ايران هم كاملا مشخص است و او بارها اين مسئله را اعلام كرده است. به تازگي او با اعلام اينكه ايران قصد دارد رهبري جهان اسلام را بر عهده داشته باشد تهديد كرد كه عربستان جنگ را به داخل خاك ايران خواهد كشاند.
اين در حالي است كه از زمان به قدرت رسيدن سلمان و عرض اندام پسرش، كاهش شديد قيمت نفت و ماجراجويي‌هاي نظامي سعودي‌ها باعث افزايش بي‌سابقه كسري بودجه اين كشور شده است. 90درصد درآمدهاي بودجه عربستان به نفت وابسته است و در كنار كاهش قيمت نفت، ولخرجي‌ها و هزينه‌هاي ماجراجويي حاكمان جديد عربستان باعث شده تا اين كشور با كسري بودجه‌اي معادل يك پنجم توليد ناخالص داخلي خود مواجه شود. به همين‌خاطر رياض زير بار قرض 10ميليارد دلاري از بانك‌هاي جهاني رفته و تلاش دارد هزينه‌ها و برخي يارانه‌ها را كاهش دهد.
كسي نمي‌داند با درو كردن افراد باتجربه از كابينه و مهره‌چيني نزديكان به شاهزاده سعودي، عربستان را با همه مشكلات ريز و درشتش به كجا خواهد برد.
- از فردي ناشناس تا وليعهدي
محمد بن سلمان روز ۳۱ آگوست سال ۱۹۸۵ از فهده بنت سلطان، سومين همسر سلمان بن عبدالعزيز در جده متولد شد. او بزرگ‌ترين پسر ملك سلمان است. برادر بزرگ‌تر او چند سال پيش درگذشت. محمد در عربستان سعودي تحصيل كرده و در رشته حقوق از دانشگاه ملك سعود اين كشور فارغ‌التحصيل شده است. او فعاليت دولتي خود را از سال ۲۰۰۹ و هنگامي كه پدرش امير منطقه رياض بود در تشكيلات محلي آغاز كرد.
در سال ۲۰۱۱، با درگذشت سلطان بن عبدالعزيز وليعهد وقت و تعيين نائف بن عبدالعزيز به‌عنوان وليعهد جديد، سلمان بن عبدالعزيز به سمت جانشين وليعهد و نايب دوم نخست‌وزير و وزير دفاع منصوب شد و فرزندش محمد را به‌عنوان مشاور وارد دولت كرد.در سال ۲۰۱۲، نائف بن عبدالعزيز هم درگذشت و مدتي كوتاه پس از رسيدن سلمان به مقام وليعهدي و نيابت اول نخست‌وزير، محمد بن سلمان به‌عنوان مشاور نخست‌وزير منصوب شد. پس از پادشاه شدن سلمان بن عبدالعزيز قدرت محمد به‌صورت ناگهاني افزايش پيدا كرد و دست به تسويه حساب كلي در صحنه سياسي اين كشور زد.