معصومه ابتكار، رئيس سازمان حفاظت محيط‌زيست چندي قبل در همايش ملي نمايندگان منتخب شوراهاي اسلامي شهرهاي مراكز استان‌ها با بيان اينكه آلودگي نوري به‌عنوان يك نوع آلودگي جديد بايد مورد توجه شوراها قرار گيرد، گفت: انتشار نورهاي بي‌مورد در شهرها رايج شده است كه براي سلامت شهروندان، پرندگان شهري و حشرات مفيد براي شهرها ضرر دارد.
نيويورك و توكيو شهر نئون نامگذاري شده‌اند. اگرچه اين نام‌ها روزگاري نشان از رشد و توسعه شهري بود، اما امروزه اين عنوان بيانگر مشكلي تازه در شهرهاي بزرگ جهان است. آلودگي نوري، اين روزها در كنار آلودگي‌هاي هوا و محيط و صوت، مورد توجه قرار گرفته و كارشناسان هشدار داده‌اند كه اين آلودگي منجر به بروز مشكلات زيستي متعدد مي‌شود؛ موضوعي كه رئيس سازمان حفاظت محيط‌زيست نيز نسبت به آن هشدار داده است. زندگي شبانه در شهرهاي مختلف جهان به‌عنوان يك سبك زندگي مورد توجه قرار گرفته است. از اين‌رو استفاده از نورهاي مصنوعي براي روشن كردن بيش از حد فضاهاي شهري، تأثيري سوء بر زندگي طبيعي انسان‌ها و محيط‌زيست پيراموني دارد.
مدير واحد پايش شركت كنترل كيفيت هواي تهران در اين‌باره گفت: آلودگي نوري (Light pollution) نوعي آلودگي است كه به روشن شدن بيش از حد يك محيط بر اثر نورهاي مصنوعي گفته مي‌شود. مريم نادري گفت: آلودگي نوري در واقع همان نورهاي مصنوعي است كه در زمان يا مكان نامناسب از استاندارد خود خارج شده و با كيفيت نامطلوب، محيط‌زيست و آسمان شب را آزاردهنده و آلوده مي‌سازند. اصطلاح كلي آلودگي نوري به مشكلات چندگانه‌اي اطلاق مي‌شود كه به سبب كم‌بازده بودن، آزاردهندگي، افزون بر نياز يا غيرمنطقي بودن نور مصنوعي ايجاد مي‌شود. نادري تصريح كرد: در دنياي امروز كه انرژي از ارزش خاصي برخوردار است، محاسبات دقيقي براي مصرف بهينه انواع انرژي ازجمله نيروي برق انجام مي‌گيرد. درخصوص استفاده برق شهري در منازل، مكان‌هاي عمومي، كارگاه‌ها، بيمارستان‌ها و رستوران‌ها نيز استانداردهايي از نور تعريف شده كه سلامت انسان به‌خصوص بينايي او در آن مورد توجه مهندسان بوده است. با توجه به نوع هر فعاليت كه مكان خاصي را مي‌طلبد، استانداردهايي براي ميزان نور در هر مكان تعريف شده است كه ناديده گرفتن اين استانداردها و استفاده سليقه‌اي قطعا توليد آلودگي نوري مي‌كند.
- مصرف زياد برق در كشور
براساس گزارش وزارت نيرو، ميزان توليد برق در ايران در حدود 73/2 گيگاوات در سال 93اعلام شده است كه از اين ميزان در حدود 9مگاوات برق صادر مي‌شود. بخش خانگي در حدود 33درصد از اين برق توليدي را مصرف مي‌كند. يعني در حدود 24گيگاوات برق در بخش مصارف خانگي مصرف مي‌شود. بيش از 31ميليون و 700مشترك برق در كشور وجود دارد. اين ميزان اشتراك بدون احتساب روشنايي معابر است.
براساس اين گزارش، سالانه هر خانوار شهري حدود 5/6 درصد از درآمد خود را صرف انرژي مي‌كند؛ انرژي‌اي كه اين روزها در شهرهاي بزرگ كشور، بيشتر به‌صورت انرژي برق و گاز ارائه مي‌شود. اين حجم استفاده از برق در كنار سرانه مصرف برق در كشور، بيانگر اين است كه ما ايراني‌ها در مصرف انرژي بسيار دست و دلبازيم.
هنوز بسياري از شهروندان كشور، آگاهي كافي نسبت به روشنايي فضاهاي پيرامون‌شان در اوقات شب ندارند. نادري در اين‌باره گفت: در مهندسي، روشنايي و كيفيت نور از اهميت بسيار بالايي برخوردار است. همانگونه كه نور در مكان و زمان مناسب بايد استفاده شود، كيفيت نور نيز از جهت پزشكي و سلامت انسان مورد توجه است. اين كارشناس شركت كنترل كيفيت هواي تهران گفت: آلودگي نوري اثرات گوناگوني دارد، از يك سو با درخشان كردن آسمان در شب، مانع رصد ستاره‌شناسان شده و از طرف ديگر اثرات نامطلوبي روي گياهان و كيفيت آب خواهد داشت به اين ترتيب كه در گياهان الگوهاي رشد، شكوفه‌زني و گرده‌افشاني را تغيير داده و با ممانعت از حركت ژئوپلانكتون‌ها، به رشد جلبك و خزه در آب كمك مي‌كند. به گفته وي، يكي ديگر از اثرات آلودگي نوري، ممانعت از رصد ستارگان است. به‌دليل آلودگي نوري تنها يك‌سوم از مردم دنيا قادر به ديدن راه شيري هستند.
- برخي عوارض ناشي از آلودگي نوري
ميلياردها سال است كه زندگي روي كره زمين جريان دارد و آهنگ طبيعي آن متكي بر ساعت طبيعي، يعني شب و روز است. اين آهنگ طبيعي در پروتئين DNA تمام گياهان و حيوانات كدگذاري شده‌است ولي انسان اين چرخه طبيعي را با نوراني كردن شب مختل مي‌كند. زندگي حيوانات و گياهان با اين چرخه طبيعي تنظيم مي‌شود و تمام فعاليت‌هاي آنان از قبيل توليدمثل، تغذيه، خواب و محافظت در برابر شكارچيان به ريتم طبيعي نور روز و تاريكي شب وابسته است. مطالعات نشان مي‌دهد كه نور مصنوعي در شب، اثرات زيان‌آور و مرگباري روي بسياري از مخلوقات از قبيل دوزيستان، پرندگان، پستانداران، حشرات و گياهان دارد.
پستانداران شبانه، در طول روز مي‌خوابند و شب فعاليت مي‌كنند. آلودگي نوري سبب تغيير محيط‌زيست مناسب فعاليت اين موجودات در شب مي‌شود. از طرفي وجود نور در شب باعث مي‌شود كه اين موجودات نتوانند در مقابل شكارچيان پنهان شوند كه تهديد بزرگي براي اكوسيستم است. توليدمثل دوزيستاني مانند قورباغه و وزغ در شب انجام مي‌شود كه نور مصنوعي اين فرايند را مختل مي‌كند و سبب كاهش جمعيت اين جانواران مي‌شود. آلودگي نوري تأثير بزرگي بر زندگي پرندگان به‌ويژه مهاجرت آنها دارد. نور مصنوعي سبب مي‌شود كه پرندگان خيلي زود يا خيلي دير مهاجرت كنند و شرايط ايده‌آل آب و هوا را از دست بدهند. به علاوه غذاي مناسب براي ادامه حيات پيدا نكنند.
همچنين نور سبب سرگرداني پرندگان مي‌شود و جمعيت آنان را در معرض خطر قرار مي‌دهد. بسياري از پرندگان نمي‌توانند از گزند شكارچيان در امان بمانند و سالانه ميليون‌ها پرنده بر اثر اصابت با برج‌ها و ساختمان‌هاي بلند مي‌ميرند. همه اين موارد برخي از مشكلات ناشي از آلودگي نوري در مناطق مختلف شهري است.