جريان صدر و شخص مقتدي صدر، روند نزديكي و عادي‌سازي روابط جداگانه خود را با عربستان سعودي از مدت‌ها قبل آغاز كرده‌اند و سفر رهبر اين جريان نيز، بايد به‌عنوان ايستگاهي در اين مسير ارزيابي شود. توجيه جريان صدر براي رويكرد غيرخصمانه و تعامل‌محور نسبت به رياض آن است كه اين اقدامات، ميتواند زمينه را براي بهبود روابط رسمي دولت عراق با عربستان سعودي فراهم كند.
از ديدگاه جريان صدر و به‌ويژه رهبر اين جريان، حضور فعال و مثبت عراق در فضاي كشورهاي عربي، امر بسيار مهمي تلقي مي‌شود و در اين چارچوب، روابط سازنده با عربستان سعودي، به‌عنوان بخشي مهم از جهان عرب، از اهميت ويژه‌اي برخوردار است.
منابع رسمي وابسته به جريان صدر، هدف از سفر مقتدي صدر به جده را بهبود روابط 2كشور و مهار اختلافاتي كه ممكن است، منجر به وقوع بحران شود، بيان كرده‌اند.
اما از آنجا كه در حوزه سياست، هيچگاه نمي‌توان حقيقت امر را در محدوده مواضع و اظهارات رسمي يافت، مي‌توان از پرسش‌هاي زير به‌منظور روشنگري اهداف و مباني سفر مقتدي صدر به عربستان استفاده كرد:
1-آيا عربستان سعودي براي دستيابي به روابط بهتر با عراق، حاضر است حمايت‌هاي مستقيم و غيرمستقيم خود را از گروه‌هاي وهابي و تروريستي متوقف كند؟
2-آيا سعودي‌ها به‌منظور احترام به حاكميت ملي و قانون اساسي عراق، حاضرند دست از دخالت در صحنه داخلي همسايه عرب خود بردارند و از طريق حمايت از برخي گروه‌هاي خاص اهل سنت، زمينه را براي ايجاد فتنه در عراق فراهم نكنند؟
3-آيا رسانه‌هاي رسمي عربستان سعودي، ازجمله شبكه‌هاي العربيه و الحدث، روند اهانت و اتهام‌زني مكرر به گروه‌هاي سياسي شيعه، حشد الشعبي و حتي مرجعيت ديني عراق را متوقف خواهند كرد؟
واقعيت آن است كه هيچ نشانه‌اي براي وجود پاسخي مثبت از سوي رياض به سؤالات مذكور ديده نمي‌شود و در اين صورت بايد گفت، سفر مقتدي صدر، نه‌تنها نتيجه مثبتي نداشته، بلكه تأثير نامطلوبي بر فضاي داخلي عراق خواهد داشت.
زماني كه هيچ زمينه منطقي براي تحقق اهداف اعلام شده از سوي جريان صدر، به‌منظور توجيه سفر رهبر اين جريان به جده وجود ندارد، بايد ديد اهداف عربستان سعودي از دعوت رسمي و استقبال از يك چهره سياسي شيعي عراق چيست؟
پيش از هر چيز مي‌توان گفت آل‌سعود، با استقبال گرم از مقتدي صدر و همچنين انتشار تصاوير ديدار او با محمد بن‌سلمان، وليعهد عربستان، خواهان ارسال اين پيام به تهران است كه ما درصورت نياز، قادر به نفوذ تا قلب جريان شيعه عراق هستيم.
بدون شك چنين دعوت‌هايي از سوي رياض، منحصر به مقتدي صدر نبوده و ساير چهره‌هاي شاخص شيعه عراق، ازجمله سيدعمار حكيم را نيز در بر داشته است، اما جريانات مذكور در مقابل تلاش‌هاي رياض، همواره رويكردي را اتخاذ كرده‌اند كه سعودي‌ها را ناچار به تغيير مواضع خود كرده است.
از سوي ديگر عربستان سعودي اكنون و در آستانه شروع فصل رقابت‌هاي انتخاباتي عراق، به‌دنبال ايجاد محوري ملي، متشكل از تمام جريانات مذهبي و نژادي عراقي است تا منافع رياض را در داخل اين كشور حفظ كرده و عليه نيروهاي سياسي وابسته به محور مقاومت، ايستادگي كند.
جريان صدر و شخص مقتدي صدر، بدون شك صاحب جايگاه ويژه‌اي، نه‌تنها در ميان شيعيان عراق، بلكه تمام بخش‌هاي مختلف سياسي و اجتماعي اين كشور هستند. صدري‌ها، جزئي جدايي‌ناپذير از تحولات سياسي عراق، از سال 2005تا به امروز بوده و از بدنه اجتماعي، نمايندگان پارلماني، وزارتخانه‌ها، ائتلاف‌هاي سياسي و گفتمان خاص خود برخوردار هستند. از سوي ديگر مقتدي صدر، به‌دليل عملكرد غيرمحافظه‌كارانه و همچنين تعلق به خاندان مرجعيت (كه عامل بسيار مهمي نزد ملت عراق به شمار مي‌رود)، از محبوبيت مناسبي در جامعه عراق بهره مي‌برد. اما هيچ‌يك از مواردي كه ذكر شد، نمي‌تواند و نبايد مانع از پاسخگويي وي، در زمينه ارتباط و به‌ويژه سفر به عربستان سعودي باشد.
جريان صدر مدعي است اين سفر، با هدف تأمين منافع ملي عراق رخ داده و اكنون راه طولاني پيش روي اين جريان، براي اثبات مدعاي خود، نزد افكار عمومي ملت عراق، وجود دارد.
- رئيس مركز مطالعات عراق