اين طرح نخست در اواخر دولت هشتم مطرح شد و معصومه ابتكار كه در آن زمان رياست سازمان حفاظت محيط‌زيست را برعهده داشت با اجراي آن موافقت كرد اما با اتمام دولت هشتم، اين طرح از اجرا بازماند. با شكل‌گيري دولت نهم، فاطمه واعظ جوادي رئيس وقت سازمان حفاظت محيط‌زيست ضمن مخالفت با اين طرح با پيگيري از سازمان بازرسي كل كشور و مراجع قضايي نه‌تنها اين طرح را منتفي كرد كه آشوراده را به پناهگاه حيات وحش ميانكاله بازگرداند.
با رفتن جوادي از سازمان محيط‌زيست و انتصاب محمدجواد محمدي‌زاده به رياست اين سازمان در دولت نهم و دهم، طرح گردشگري در آشوراده درسال 90دوباره مطرح شد و محمدي‌زاده برخلاف جوادي با اجراي آن موافقت كرد. اين بار اما مخالفت شديد كارشناسان منتقد محيط‌زيست و فشار رسانه‌ها مانع از اجراي اين طرح شد. با به پايان رسيدن عمر دولت دهم و روي كار آمدن دولت يازدهم، آبان‌ماه سال 92اسحاق جهانگيري، معاون اول رئيس‌جمهور اعلام كرد كه جزيره آشوراده با مسئوليت سازمان ميراث فرهنگي به قطب گردشگري تبديل مي‌شود.
در پي اين گفته‌ها، معصومه ابتكار كه پس از 8سال دوري از سازمان محيط‌زيست با حمايت فعالان محيط‌زيست دوباره به رياست سازمان محيط‌زيست انتخاب شده بود آذرماه93 برخلاف انتظار فعالان و منتقدان محيط‌زيست نه‌تنها با اجراي طرح گردشگري در آشوراده موافقت كرد كه در جمع خبرنگاران با دفاع تمام‌قد از اين طرح به صراحت اعلام كرد كه از ظرفيت تمام مناطق حفاظت‌شده براي اجراي طرح‌هاي گردشگري استفاده خواهد كرد.
كشمكش ميان موافقان و منتقدان اجراي طرح گردشگري در آشوراده همچنان ادامه يافت تا اينكه 24خردادماه امسال اسماعيل مهاجر، مديركل وقت محيط‌زيست استان گلستان از تأييد طرح گردشگري در كميته ارزيابي تبصره2استان گلستان خبر داد و گفت كه اين طرح به‌زودي وارد فاز اجرايي مي‌شود. 10روز بعد(سوم مردادماه جاري) اسحاق جهانگيري، معاون‌اول رئيس‌جمهور در نشست با استاندار و مجمع نمايندگان مجلس استان گلستان براي دومين بار بر اجراي طرح گردشگري در آشوراده تأكيد كرد و گفت: اين جزيره بايد با رعايت مسائل زيست‌محيطي به يكي از مناطق گردشگري كشور تبديل شود. با وجود اين، منتقدان طي همه اين ماه‌ها بر لغو اجراي اين طرح پافشاري كرده‌اند.
نكته درخور تامل اينكه متوليان اجراي طرح گردشگري در آشوراده همواره توجيه اجراي اين طرح را اشتغال‌زايي براي مردم منطقه اعلام كرده‌اند اين توجيه باعث شد تا به سراغ مردم بومي منطقه برويم آنها اما با اين طرح مخالفند و مي‌گويند اجراي اين طرح به نام مردم آشوراده اما به كام سرمايه‌گذاران است.
- قديمي‌ترين فعال محيط‌زيست كشور: آشوراده را نابود نكنيد
دكتر مه‌لقا ملاح كه از او به‌عنوان مادر محيط‌زيست نام برده مي‌شود و همين چندي پيش 100سالگي‌اش را جشن گرفتند از مخالفان جدي اجراي طرح گردشگري در آشوراده است. اين پيشكسوت فعالان محيط‌زيست كه نخستين تشكل غيردولتي محيط‌زيستي كشور را با عنوان «جمعيت زنان مبارزه با آلودگي» راه‌اندازي كرده است، مي‌گويد چرا اجازه مي‌دهند گردشگري بي‌ضابطه و سرمايه‌داري همه جاده‌ها و طبيعت ايران را نابود كند.
او راه چاره را در نوشتن نامه‌اي به قول خودش نيش‌دار براي رئيس‌جمهور مي‌داند و تأكيد مي‌كند: بايد در اين نامه از دولت جديد كه خودش را دولت محيط‌زيستي مي‌داند خواهش كنيم كه تقاضاي عاجزانه و وطن‌پرستانه جوانان را بپذيرد و اجازه ندهند اكوسيستم‌هاي زيباي كشورمان كه حيات انسان و حيوان و به‌طور كلي تمام جانداران به آن وابسته است قرباني طرح‌هايي نظير گردشگري آشوراده شود.
ملاح مي‌گويد: مخالفت با گردشگري در آشوراده از مدت‌ها پيش آغاز شد. بگوييد اين تقاضاي عاجزانه ملاح است كه نگذاريد طبيعت شمال به اين صورت نابود شود. فراموش نكنيد كه حفظ محيط‌زيست يك هدف مقدس است. ما بايد طبيعت را براي بچه‌هاي نازنين‌مان حفظ كنيم.
- تجربه ناگوار كيش را در آشوراده تكرار نكنيد
اين از خوش‌شانسي ما بود كه همزمان با سفر به آشوراده (28تيرماه)، خانم‌لني هارت، مدير مركز درماني و تحقيقاتي فك هلند هم در آشوراده حضور داشت. او همچون سالهاي قبل براي بررسي وضعيت فك‌هاي خزر به آشوراده آمده بود؛ بانوي 76سالهاي كه هرساله با هزينه خود از هلند به ايران مي‌آيد تا همه داشته‌هايش را صرف نجات فك خزري كند.
او درباره اجراي طرح گردشگري در آشوراده گفت: صنعت توريسم براي مردم محلي خوب است چون آنها نياز به درآمد دارند ما هم در هلند همين كار را انجام مي‌دهيم. توريسم براي فك‌ها تهديد نيست به شرط آنكه قوانين رعايت شود. ما در هر شرايطي بايد حداقل 500متر فاصله با فك‌ها را حفظ كنيم. من فكر مي‌كنم شما مي‌توانيد اكوتوريسم داشته باشيد. شما پرندگان مهاجر و فك‌ها را داريد. اكوتوريسم با ضابطه هيچ مشكلي براي طبيعت ايجاد نمي‌كند تأكيد مي‌كنم اكوتوريسم با ضابطه. اما آنچه تحت عنوان گردشگري در كيش اتفاق افتاد بسيار ناخوشايند است بنابراين نبايد به هيچ عنوان ماجراي كيش در آشوراده تكرار شود. آشوراده يك جواهر است. من سال‌هاست كه به اينجا مي‌آيم.
لني هارت مي‌افزايد: من فكر مي‌كنم بايد با مردم بومي همكاري كرد. بايد مشكلات مردم بومي را شناخت و براي رفع آنها تلاش كرد. آشوراده همين الان هم وضعيت ناگواري دارد. او تاكيد مي‌كند: طبيعت را براي فرزندانتان و براي آينده حفظ كنيد. مراقب طبيعت زيبا و حيوانات زيبايتان باشيد. لطفا توريسم انبوه ايجاد نكنيد. توريست انبوه بزرگ‌ترين تهديد براي پرندگان است اگر اين اتفاق بيفتد همه پرندگان نابود مي‌شوند. پرندگان مهاجر و فك‌ها ديگر هيچ جايي نخواهند داشت و اين وحشتناك است. اين پاياني است براي فك‌ها و پرندگان مهاجر. در يك عبارت اين يك فاجعه براي منطقه است.
- گردشگري در آشوراده را به افراد بومي بسپاريد نه سرمايه‌گذار
ساعت 4بعد از ظهر 28تيرماه به اسكله بندر تركمن رسيديم. گفتند سراغ سيدرضا را بگيريد، پيدايش مي‌كنيد. سيدرضا در جمع چند قايقران ديگر منتظر مسافر بود تا آنها را به آشوراده ببرد. او كه تا چندي پيش ساكن آشوراده بود با پيشروي آب، آشوراده را ترك كرده اما همچنان دل در گرو آشوراده دارد. او همانجا روي اسكله با انگشت اشاره، آشوراده را نشان مي‌دهد و با لبخند مي‌گويد خوشحالم كه در بهترين نقطه دنيا زندگي مي‌كنم.
او كه از سال 80خانه روستايي‌اش را به اقامتگاه بومگردي تبديل كرده مي‌گويد وقتي ديدم طبيعت‌گردها مي‌آيند و جايي براي ماندن ندارند تصميم گرفتم خانه‌ام را به اقامتگاه بومگردي سنتي تبديل كنم تا بتوانم به كساني كه براي ديدن طبيعت و پرنده‌نگري به آشوراده مي‌آيند خدمات‌رساني كنم.
سيدرضا هاشمي‌نژاد بنا به گفته خودش، بي‌هيچ تبليغي سالي حدود 300مهمان دارد كه گاه به‌صورت گروهي مي‌آيند وگاه انفرادي و اغلب هم براي پرنده نگري. او مي‌گويد: درآمد من الان از اين طريق تأمين مي‌شود. از او درباره اجراي طرح گردشگري در آشوراده مي‌پرسم و او مي‌گويد: اين طرح تا حالا چندبار مطرح‌شده يك‌بار مي‌گويند قرار است سازه‌هاي سنگين احداث كنند كه من اصلا تأييد نمي‌كنم. همان سازه‌هاي سبك را هم نبايد سرمايه‌گذار احداث كند. خيالتان را راحت كنم. سرمايه‌گذاري را نمي‌شناسم كه در نقطه‌اي سرمايه‌گذاري كرده باشد و مردم بومي منطقه از او راضي باشند.
من معتقدم بايد از آشوراده استفاده شود اما با مديريت علمي و فني. من به مسئولان هم گفته‌ام بهترين شيوه براي توسعه گردشگري در آشوراده ورود مردم بومي است؛ يعني مردم ورود كنند و محيط‌زيست هم طرح بدهد. سرمايه‌گذار تك بعدي نگاه مي‌كند. هيچ سرمايه‌گذاري نمي‌آيد ميلياردي خرج كند كه شبي 50هزار تومان از طبيعت گرد بگيرد. او براي دريافت شبي 500هزار تومان تا يك ميليون تومان سرمايه‌گذاري مي‌كند. اما فرد بومي كه بيكار است به همان درآمد اندك هم قانع است. اين حق افراد بومي است كه از درآمد گردشگري بهره‌مند شوند چرا مي‌خواهند يك سرمايه‌گذار غني را غني‌تر كنند و بوميان فقير را فقيرتر. مگر الان در ديلمان و ماسوله افراد بومي با ايجاد اقامتگاه‌هاي بومگردي باعث رونق گردشگري نشده‌اند پس چرا در آشوراده اين تجربه را نبايد تكرار كنيم. بايد به بوميان تسهيلات بدهند تا با راه‌اندازي اين اقامتگاه معيشت‌شان رونق بگيرد. الان بازارچه محلي بندرتركمن دست يك سرمايه‌گذاراست. اين سرمايه‌گذار نه‌تنها شغلي ايجاد نكرده كه همه عوايد را به جيب مي‌زند. اجراي طرح گردشگري در آشوراده يعني مرگ آشوراده.آشوراده به‌خاطر پوشش گياهي‌اش به‌خاطر حيات وحش‌اش و به‌خاطر سكوت و آرامشش آشوراده است. اگر اينها را از آشوراده بگيرند ديگري چيزي باقي نمي‌ماند.
- طرح گردشگري پيشكش! خانه‌هاي تاريخي را دريابيد
اسحاق حمايتي، جوان كارآفريني كه با دست خالي و بي هيچ پشتوانه‌اي توانسته است 2خانه قديمي قميشان را تبديل به اقامتگاه بومگردي كند مي‌گويد كه با طرح گردشگري در آشوراده مخالفم و بلافاصله مي‌گويد اگر تا به امروز فقط يك طرح در منطقه اجرا كرده باشند كه موفق بوده من هم به جمع موافقان اين طرح ملحق مي‌شوم اما تا به حال حتي يك طرح موفق در استان گلستان اجرا نشده است. گلستان يك استان تالابي و جنگلي است تا حالا هر طرحي اجرا كردند به طبيعت آسيب زده است. نمونه آن اجراي طرح پرورش ميگو در تالاب گميشان است كه از حدود 6سال پيش آغاز شد وبا توسعه آن و كانال‌هايي كه براي تأمين آب پرورش ميگو احداث كردند گميشان را خشك و همه ماهيان را نابود كردند. كارخانه يد نمونه ديگري است كه باعث مرگ تالاب اينجه شد و فعل وانفعالات اين كارخانه گلفشان مجاور تالاب اينجه را هم خشك كرد. بعضي‌ها از ترس با اين طرح موافق هستند. او تأكيد مي‌كند به جاي اجراي طرح گردشگري در آشوراده، طرح‌هاي زمين مانده را اجرا كنند؛ طرح‌هايي مثل طرح گردشگري اسكله بندرتركمن كه مي‌تواند 600شغل ايجاد كند درحالي‌كه اجراي نيمه كاره اين طرح باعث ايجاد 400شغل شده كه همه مغازه دارند با وجود اين، همين تعداد نه سرويس بهداشتي دارند و نه هتلي در كنار اين بازارچه و در اسكله ايجاد شده. طرح گردشگري در آشوراده باعث ورود انبوه گردشگران مي‌شود و نابودي اين جزيره را در پي دارد. به گفته حمايتي، شهر گميش‌تپه در ۱۸كيلومتري آشوراده نخستين سكونتگاه دائمي تركمن دومين بافت تاريخي استان گلستان را دارد؛ اگر هدف ايجاد اشتغال است 300خانه تاريخي در اين شهر وجود دارد كه در هيچ جاي ديگر نظير ندارد، چرا روي اين خانه‌ها سرمايه‌گذاري نمي‌كنند.
- دست از سر آشوراده برداريد
مراد ايري ملقب به توراني، از اهالي آشوراده، كه خود را فيلمساز و هنرمند معرفي مي‌كند درباره طرح گردشگري آشوراده مي‌گويد: يك سرمايه‌گذار مي‌خواهد در آشوراده سرمايه‌گذاري كند و تشكيلات گردشگري راه بيندازد تا از جاهاي مختلف به آشوراده بيايند اما آيا اين سرمايه‌دار فاضلاب‌ها و پسماندها را با خودش مي‌برد يا آنها را در دريا رها مي‌كند؟ وقتي اين فاضلاب به دريا ريخته شود به محيط‌زيست و به آبزيان آسيب مي‌رسد. همين الان هم انواع فاضلاب‌ها از ساحل به دريا مي‌ريزد.
او مي‌افزايد: اگر مي‌خواهند آشوراده را به گردشگر نشان بدهند نيازي به تاسيسات گردشگري نيست اينجا صدها قايق هست كه مي‌توانند گردشگران را به آشوراده ببرند چه لزومي دارد كه اين طبيعت بكر را تخريب كنيد؟ اينها بهانه است، مي‌خواهند آشوراده را تصاحب كنند.
توراني تأكيد مي‌كند: اگر مي‌خواهيد آباداني ايجاد كنيد از بندر گز تا بندر تركمن مي‌توان ساحل را تبديل به گردشگري كرد نه اينكه به سراغ تنها جزيره بكر منطقه برويد.
او مي‌گويد: چرا پيش از اينكه طرحي را اجرا كنيد از بزرگان منطقه سؤال نمي‌كنيد. چرا از طبيعت الهام نمي‌گيريد. وقتي هم به مسئولان محلي مي‌گوييم چرا مي‌خواهيد چنين طرحي كه نتيجه‌اي جز تخريب ندارد را اجرا كنيد مي‌گويند از بالا تصميم گرفته شده. اين بالا كجاست ؟ آسمان است يا زمين؟ اين حرف را مي‌زنند يعني شما حرف نزنيد. بايد خدا به دادمان برسد.آشوراده با اين طبيعتي كه دارد زيباست. طبيعت‌گرد براي طبيعت آشوراده به اينجا مي‌آيد نه براي ديدن ساختمان بزرگي كه يك سرمايه‌دار مي‌خواهد بسازد.
حالا يك سرمايه‌گذار غريبه مي‌خواهد بيايد اينجا ساختمان بسازد بعد هم جلوي صيادان ما را بگيرد ؛ تا حالا كدام سرمايه‌گذار غيربومي براي بوميان اشتغال ايجاد كرده ؟ اين درست نيست فكرديگري بكنيد.
- طرح گردشگري در آشوراده مي‌تواند تهديد باشد
درست روز مراسم معارفه سرپرست جديد اداره كل محيط‌زيست گلستان، در محل اين اداره كل سراغ دكتر اسماعيل مهاجر، مديركل وقت محيط‌زيست استان رفتيم تا نظر او را درباره اجراي طرح گردشگري در آشوراده جويا شويم. مهاجر مديري كه تمام‌قد از اجراي اين طرح دفاع كرده بود حالا داشت صندلي مديركلي را ترك مي‌كرد. او در آخرين روز مسئوليتش در پاسخ به همشهري گفت كه اجراي طرح گردشگري در آشوراده مبتني بر طرح مطالعات ميانكاله است كه طي چند سال مشاوران متعدد با متدهاي مختلف روي آن كار و زون‌هاي مختلف مثل زون‌هاي حفاظتي، امن و زون‌هاي گردشگري را در اين پهنه‌بندي مشخص كرده‌اند.
به گفته مهاجر جزيره آشوراده 668هكتار مساحت دارد كه 300هكتار آن جزو مستثنيات است كه در مالكيت دولت نيست. 10درصد از همين 300هكتار به‌عنوان زون گردشگري انتخاب شده و قرار است در 24هكتار آن، طرح گردشگري در 2، 3 نقطه به‌صورت متمركز و منطبق با زون‌هاي اكولاژ (مطابق با محيط‌زيست) اجرايي شود.
مهاجر با اعلام اينكه ظرفيت برد اين جزيره براساس مطالعات انجام شده، حداكثر 500نفر در روز است درحالي‌كه قابليت آن بيش از اينهاست، تأكيد مي‌كند: ورود وخروج گردشگران به آشوراده كنترل خواهد شد؛ زيرا بايد با قايق وارد جزيره شوند. ضمن آنكه هيچ سازه مغاير با محيط‌زيستي در اين جزيره ساخته نخواهد شد. سازه‌هاي معين مثل شهربازي آنچناني، هتل و ساير تاسيسات در خارج از آشوراده، در بندر گز و بندر تركمن احداث مي‌شود.
مهاجر با اشاره به اينكه هنوز نه سرمايه‌گذار مشخص شده و نه حجم سرمايه‌گذاري، مي‌گويد: حــدود 26كـاربري اكوتوريستي تعريف شده كه در اين 26كاربري 260سرمايه‌گذار مي‌توانند سهيم باشند اما اولويت با جوامع محلي است. يك سايت گردشگري 12شغل مستقيم و بيش از 100شغل غيرمستقيم ايجاد مي‌كند. به گفته وي، 4نقطه در آشوراده براي پرنده‌نگري در نظر گرفته شده كه هر كدام حداكثر 20نفر ظرفيت دارد. او ادامه مي‌دهد: در اين طرح اسب‌سواري داريم نه اسبدواني. در يك نقطه هم ورزش‌هاي آبي و تفريحات سالم شامل شناگاه لحاظ شده است. جايي هم به قايق پدالي و جت اسكي اختصاص داده شد اما اين ورزش‌ها در زمان زمستان‌گذراني پرندگان متوقف مي‌شود. (اينها همان مواردي است كه منتقدان طرح گردشگري را به‌شدت نگران كرده است.)
- نگراني از تغيير نگاه
مهاجر تأكيد مي‌كند كه فعاليت‌هاي گردشگري در آشوراده به‌طور دائم توسط محيط‌زيست پايش خواهد شد اما در عين حال مي‌گويد از آنجايي كه مديريت‌هاي ما سيال است و ممكن است امروز مهاجر باشد و فردا نباشد، اجراي طرح گردشگري در آشوراده مي‌تواند تبديل به تهديد شود. اين نگراني وجود دارد كه با تغيير مديريت، نگاه غالب محيط‌زيستي بر اجراي طرح گردشگري آشوراده از بين برود و تبديل به تهديد شود.