يازدهمين دوره جشنواره بين‌المللي فيلم مستند ايران (سينماحقيقت) در آذرماه امسال افتتاح خواهد شد. برگزيدگان هفتمين جشنواره فيلم عمار تا پاييز نمايش داده خواهند شد. سي‌و‌چهارمين جشنواره بين‌المللي فيلم كوتاه تهران از ۲۵تا۳۰ مهرماه ۱۳۹۶ برگزار خواهد شد. خبرهاي تكميلي درباره زمانبندي برگزاري پنجمين جشنواره فيلم ياس به‌زودي منتشر خواهد شد.
قرار نيست خبرخوان وضعيت جشنواره‌هاي فيلم در كشور را مرور كنيم، بلكه مي‌خواهيم با همين چند خبر، اندكي بيشتر دقيق شويم در تعدد جشنواره‌هاي فيلمي كه هر ساله در كشور برگزار مي‌شوند؛ ماراتني كه مي‌توان به‌راحتي به شركت‌كنندگانش چند نام ديگر هم اضافه كرد و البته به ياد آورد نام‌هايي مثل كوثر، نفت و سبز را كه در سال‌هاي اخير به مرور از ميدان خارج شده‌اند. با اين همه اما جشنواره‌هاي سينمايي در ايران تنوع و تكثر جالبي دارند.
- چرا جشنواره؟
بخشي از سينماي فرهنگي جهان كه در اكران‌هاي عمومي كمتر مورد توجه قرار مي‌گيرند از طريق جشنواره‌ها بيشتر ديده مي‌شوند. اين قاعده كلي در كنار كاركرد استعداديابي را مي‌توان اصلي‌ترين گزينه‌هاي برگزاري جشنواره‌هاي متنوع سينمايي در دنيا قلمداد كرد و اصلا با همين منطق است كه اهالي سينما در دنيا به اين موضوع مي‌نازند كه به‌طور ميانگين در هر روز در دنيا 3جشنواره سينمايي افتتاح و 3جشنواره خاتمه مي‌يابد. در كشورهايي مثل آمريكا و فرانسه اكثر شهرها جشنواره‌هايي كوچك و بزرگ سينمايي با نام خود شهر دارند. پرواضح است كه اكثر قريب به اتفاق اين جشنواره‌ها از نظر «فياپف/FIAPF» (فدراسيون بين‌المللي انجمن‌هاي تهيه‌كنندگان فيلم) رتبه به‌اصطلاح A ندارند.
رتبه‌بندي جشنواره‌ها در اين فدراسيون براساس شاخصه‌هايي چون تعداد فيلم شركت‌كننده، تعداد هنرمندان و نمايندگان رسانه‌هاي جمعي و حتي سانسور يا مميزي اعمال شده بر فيلم‌ها و ميزان تطبيق اين مميزي‌ها به تناسب فرهنگ هر كشور با اطلاع كارگردان است.
- ما كجاييم؟
تعداد جشنواره‌هاي سينمايي در ايران لااقل روي كاغذ شرايط خوبي دارد. انبوه اين جشنواره‌ها اما فارغ از اينكه در جهان چه رتبه و اهميتي دارند در كشور هم كاركردي عجيب يافته‌اند. تكرار حضور فيلم‌ها در جشنواره‌هاي مختلف از يك‌سو نوعي تغيير نام براي تقدير از يكسري توليدات سينمايي را به ذهن متبادر مي‌كند و از سويي ديگر اين سؤال را ايجاد مي‌كند كه دستاورد اين‌همه جشنواره چيست؟ وقتي اين موضوع را با جليل اكبري‌صحت، مديركل روابط‌عمومي سازمان سينمايي در ميان مي‌گذاريم، چنين مي‌گويد: در ايران نسبت به توليدات سينمايي كشور و شرايط فرهنگي ايران در منطقه و جايگاه مطلوب مورد نظر، جشنواره كم هم داريم. ما جشنواره‌هاي عمومي داريم مانند فجر و جشنواره بين‌المللي فجر كه جايگاه خود را دارند. جشنواره فيلم كوتاه و سينما حقيقت هم كه رتبه‌هاي خوبي در ارزشگذاري جشنواره‌هاي جهاني دارند. جشنواره كودك همزمان يكي از 3جشنواره اول دنيا در حوزه خودش بود كه اكنون دچار افت است و در تلاشيم اين جشنواره را به جايگاه سابقش بازگردانيم.
- جشن يا جشنواره
اكبري‌صحت در پاسخ به اين موضوع كه بعضي از جشنواره‌هاي سينمايي كشور بيشتر شبيه جشن هستند تا جشنواره به همشهري مي‌گويد: من با اين تعبير خيلي موافق نيستم. به هر حال هر جشنواره سينمايي براي پاسخ به يك نياز در يك مقطع راه‌اندازي شده است؛ مثلا جشنواره ياس به‌خاطر اينكه هر ساله انبوهي توليدات ويدئويي توليد مي‌شدند كه عملا زير پرچم جشنواره فجر نمي‌گنجيدند و از سويي نمي‌شد به آنها بي‌تفاوت بود، راه‌اندازي شد. حتي جشنواره‌هايي نظير عمار و چلچراغ هم كه شايد تم‌هاي سياسي داشته باشند هم براي جوابگويي به يك مطالبه و نياز تاسيس شده‌اند. حالا اينكه گاهي يك ارگان يا سازمان به‌طور موقت جشنواره‌اي راه بيندازد و بعد از مدتي ديگر به آن بها ندهد، داستان ديگري است.
- حمايت و هدايت
براساس آمارهاي سازمان سينمايي سالانه در كشور حدود 4هزار فيلم كوتاه توليد مي‌شود كه از ميان آنها حدود نيمي نزديك به فضاي حرفه‌اي است. از ميان آنها تقريبا حدود 5 تا 10درصد فيلم‌هاي قابل‌تامل و خوبي هستند. همچنين سالانه در كشور 500فيلم مستند، 200فيلم ويدئويي و حدود 100فيلم سينمايي ساخته مي‌شود. با احتساب اين تعداد توليد مشخص است كه جشنواره‌هاي سينمايي در كشور بايد دقيق‌تر و منسجم‌تر به شناسايي نخبگان و استعدادها بپردازند و به‌جاي عوض كردن نام جوايز براي تقدير از آثار معدود، افق‌هاي تازه‌اي براي آينده سينماي ايران بگشايند. اين ارقام نشان مي‌دهد كه بازار بزرگي در كشور وجود دارد كه مي‌توان در آن از سويي توليد محتوا را چنان صحيح به پيش برد كه نياز به توليدات خارجي آنچنان حس نشود و از سويي ديگر با برند‌سازي و تدوين سياست‌هاي حمايتي و هدايتي براي اهداف فرهنگي كشور ريل‌گذاري كرد.